Yedi soruda 31 Mart seçimleri

Gülsen Solaker

31 Mart 2024 yerel seçimleri kayıtlı yaklaşık 61 milyon seçmen önümüzdeki dönemde iç siyasetin nasıl şekilleneceği açısından sonuçları merakla beklenen seçim için sandık başına gidiyor.

Resmi tanımlaması ile "Mahalli İdareler Genel Seçimi", yaygın kullanımıyla ise 31 Mart 2024 yerel seçimleri eğer Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) erken seçim kararı almazsa 2028'deki cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimine kadar geçecek 4 yıllık sürede gidilen son sandık olacak.

Kaç seçmen, kimleri seçecek?

31 Mart yerel seçimlerinde Yüksek Seçim Kurulu'na (YSK) kayıtlı toplam 61 milyon 441 bin 882 seçmen bulunuyor. Bu seçmenler arasındaki 1 milyon 32 bin 610 genç ilk kez oy verecek.

Bir önceki yerel seçimde yani 2019'da seçime katılım oranı yüzde 84,64 olmuştu.

Seçimde silah altında bulunan erler, onbaşılar ve kıta çavuşları (izinli olanlar da dahil), askeri öğrenciler ve ceza infaz kurumlarında hükümlü olarak bulunanlar oy kullanamayacak.

30'u büyükşehir olmak üzere 81 il, 973 ilçe ve 390 belde belediye başkanı ile 50 bin 336 muhtarın belirleneceği seçimlerde ayrıca il genel meclisi ve belediye meclis üyeleri de belirlenecek.

Büyükşehir olan Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Manisa, Mardin, Mersin, Muğla, Ordu, Sakarya, Samsun, Şanlıurfa, Tekirdağ, Trabzon ve Van'daki seçmenler "büyükşehir belediye başkanı", "belediye başkanı", "belediye meclis üyeliği" ile "muhtarlık ve ihtiyar heyeti" için oy kullanacak.

Büyükşehir olmayan illerde ise "il genel meclisi üyeliği", "belediye başkanı", "belediye meclis üyeliği" ve "muhtarlık ve ihtiyar heyeti" için oy verilecek. Köylerde de "il genel meclisi üyeliği" ile "muhtarlık ve ihtiyar meclisi" için oy atılacak.

Toplam 34 siyasi partinin adaylarının yarışacağı seçimde ülke çapında 206 bin sandık kurulması planlanıyor.

Bu arada yerel seçimlerde yurtdışındaki seçmenler oy kullanamıyor.

Seçime hangi partiler katılıyor?

Yerel seçime 34 siyasi parti katılacak.

Partilerin oy pusulasındaki sıralaması çekilen kura ile şu şöyle belirlenmişti:

"AK Parti 1, İYİ Parti 2 , Sol Parti 3, Büyük Birlik Partisi 4, Memleket Partisi 5, Anavatan Partisi 6, Demokratik Sol Parti 7, Yeniden Refah Partisi 8, Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) 9, Türkiye Komünist Partisi 10, Anadolu Birliği Partisi 11, Zafer Partisi 12, Halkın Kurtuluş Partisi 13, Türkiye Komünist Hareketi 14, Bağımsız Türkiye Partisi 15, Gelecek Partisi 16, Yeni Türkiye Partisi 17, CHP 18, Emek Partisi 19, HÜDA PAR 20, Hak ve Özgürlükler Partisi 21, Ocak Partisi 22, Adalet Birlik Partisi 23, Demokrat Parti 24, Güç Birliği Partisi 25, Millet Partisi 26, Milli Yol Partisi 27, Adalet Partisi 28, Aydınlık Demokrasi Partisi 29, MHP 30, Türkiye İşçi Partisi 31, Demokrasi ve Atılım Partisi 32, Saadet Partisi 33, Vatan Partisi 34."

YSK'nın açıkladığı seçim takvimine göre partilerin ve adayların propaganda serbestliği 30 Mart Cumartesi saat 18.00'de, seçim yasakları ise 31 Mart saat 23.59'da sona erecek.

Seçim yasakları neler?

Seçim sırasında aynı genel seçimler gibi seçmenler ve siyasetçiler için yasak ve kısıtlamalar söz konusu.

Bu kapsamda cep telefonu, fotoğraf veya film makinesi gibi görüntü kaydedici veya haberleşme sağlayıcı cihazlarla oy verme yerine girilmesi yasak ve bunun yapılması durumunda cezası var. Bu tür cihazların oy verme işlemi bitene kadar sandık kuruluna bırakılması gerekiyor.

Ayrıca yurt genelinde de bazı yasaklar uygulanacak. 298 sayılı Kanunun 79'uncu maddesine göre oy verme günü "her ne suretle olursa olsun ispirtolu içki satılması, içkili yerlerle umumi mahallerde her çeşit ispirtolu içki satılması, verilmesi, içilmesi" yasak.

Seçim günü bütün umumi eğlence yerleri de oy verme saatleri içinde kapalı olacak. Eğlence yeri niteliğine haiz lokantalarda sadece yemek verilebilecek.

Oy verme günü emniyet ve asayişi korumakla görevli olanlardan başka hiçbir kimse, köy, kasaba ve şehirlerde silah taşıyamayacak.

Oy kullanma sırasında nelere dikkat etmeli?

Seçmenler, nerede ve hangi sandıkta oy kullanacağını, Yüksek Seçim Kurulunun internet sitesinden, e-Devlet kapısından, YSK'nin Seçmen Sorgulama Mobil Uygulamasından veya 444 9 975 numaralı YSK Çağrı Merkezi'nden kontrol edebilecek.

Sandığa giderken nerede oy kullanılacağını gösteren seçmen bilgi kağıdının getirilmesi zorunlu olmayacak. Ancak seçmen üzerinde T.C. kimlik numarası bulunan resmi nitelikteki herhangi bir belgeyle kimliğini sandık kuruluna doğrulatmak zorunda.

Büyükşehir belediye başkanlığına ilişkin oy pusulası "beyaz", il genel meclisi üyeliklerine ilişkin pusula "turuncu", belediye başkanlığına ilişkin oy pusulası "mavi", belediye meclisi üyeliğine ilişkin oy pusulası ise "sarı" renkte olacak.

YSK’nın verdiği bilgiye göre en uzun oy pusulası, 22 siyasi parti adayı ve 27 bağımsız aday katıldığı için İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Başkanlığı seçiminde kullanılacak pusula. Bu pusula yaklaşık 1 metre uzunluğunda.

İstanbul'un tersine en kısa oy pusulası ise sadece bir siyasi parti seçime katıldığı için Şırnak'ın Uludere ilçesine bağlı Hilal Beldesi için basılan 4,5 cm uzunluğundaki pusula oldu. Beldede üç dönemdir belediye başkanlığı yapan Adalet ve Kalkınma Partili (AKP) Cevher Benek dışında aday bulunmuyor.

Seçmenler tercihlerini yaptıktan sonra tüm oy pusulalarını tek bir zarfa koyacak.

Pusuladaki tercih ettiği aday için ayrılan bölüme dışarı taşırmadan "TERCİH" veya "EVET" mührünü basan seçmen, pusulaya başka bir yerine imza atarsa ya da işaret koyarsa oyu geçersiz olacak. Zarf içine oy pusulası dışında bir şey konulmayacak.

Yanlış oy kullandığını düşünen ve yeni pusula isteyen seçmene yenisi verilmeyecek.

Seçmen, zarfı sandığa attıktan sonra sandık seçmen listesinde adının bulunduğu yerin karşısına imza atacak.

Oy verme saat kaçta başlayıp kaçta bitecek?

Seçimde oy verme saatleri doğu ve batı illerinde bir saat farklı olacak.

YSK, seçimin mart ayında olması nedeniyle mevsim şartları ve güneşin batış saatini dikkate alarak doğudaki 32 ilde oy verme saatini bir saat erkene aldı.

Bu nedenle, Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır, Kilis illerinde oy verme başlangıç ve bitiş saatleri 07.00-16.00 olarak uygulanacak.

Bu illerin dışında kalan diğer illerde oy verme saatleri ise 08.00-17.00 olacak.

Oy sayma işlemleri nasıl olacak?

Oylar kullanılıp sandıklar kapandıktan sonra tüm ülkenin nefesini tuttuğu ana yani oy sayımına geçilecek.

YSK'nın seçim takvimine göre seçim görevlileriyle ilgili eğitim çalışmaları 29 Mart Cuma günü tamamlanacak.

Büyükşehirlerde, sırasıyla büyükşehir belediye başkanlığı, belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği ve muhtarlık, diğer illerde, sırasıyla belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği, il genel meclisi üyeliği ve muhtarlık, seçimlerine ait oy pusulalarının sayım ve dökümü yapılacak.

Oy verme bitim saatinden önce ise sandıklar kesinlikle açılamayacak.

Seçimlerde oyların kullanılması, sayılması ve tutanağa geçirilmesi sürecinden sorumlu olan sandık kurullarında 5'i siyasi parti temsilcisi olmak üzere 7 kişi görev alacak. Ayrıca oy sayım süreci için "müşahit" olarak siyasi partiler tarafından görevlendirilmiş kişiler ile o sandıkta oy kullanmış olması şartıyla seçmenler sandık başında süreci takip edebilecek.

Seçim sonuçları nasıl açıklanacak?

Seçim günü saat 18.00'e kadar radyolar ve her türlü yayın organlarının seçim ve seçim sonuçları ile ilgili haber, tahmin ve yorum yapılması yasak olacak.

18.00 ile 21.00 arasında ise yalnızca YSK'nin seçimle ilgili haber ve tebliğleri yayınlanabilecek. Saat 21.00'den sonra bütün yayınlar serbest olacak ancak YSK bu süreyi öne alabilecek.