Azınlık toplumlarında çıkmaza giren vakıf seçimleri sürecinde yeni bir gelişme yaşandı. 1991'den beri seçim yapılmayan Balıklı Rum Hastanesi Vakfı ile ilgili Anayasa Mahkemesi kritik bir karara imza attı.
Rum toplumundan beş kişi, 1991 yılından bu yana Balıklı Rum Hastanesi Vakfı için seçim yapılmadığı gerekçesiyle 2014 yılında Bakırköy Asliye Hukuk Mahkemesi'ne başvurdu.
Beş Rum vatandaşı, 2004 ve 2008 yılında vakfın yönetim kurulu seçimi yapması gerektiğini belirtti. Ancak Bakırköy Asliye Hukuk Mahkemesi, bilirkişi raporuna rağmen olumsuz yanıt verdi. İstinaf ve Yargıtay süreçleri tamamlanan davada başvurucular Anayasa Mahkemesi'nin kapısını çaldı. Başvuruyu inceleyen Anayasa Mahkemesi 19 Aralık 2023'te bir karar verdi.
Anayasa Mahkemesi, yayınladığı gerekçeli kararında Balıklı Rum Hastanesi Vakfı’nda, “yönetmelikteki boşluk” gerekçe gösterilerek yıllardır yeni seçim yapılamamasını “örgütlenme özgürlüğünün ihlali” saydı. Cemaat üyelerinin yasal boşluk nedeniyle çözümsüz bırakıldığına dikkat çeken AYM, boşluğun giderilmesi için 2022 yılında çıkan yeni Cemaat Vakıfları Seçim Yönetmeliği'ni adres gösterdi. 18 Haziran 2022 tarihli “Cemaat Vakıfları Seçim Yönetmeliği” kapsamında Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne " seçimlerin yapılması" için bildirim yapılmasını istedi.
'Balıklı Rum Hastanesi Vakfı, 2022 yönetmeliğiyle seçime gidebilir'
AYM'nin adres gösterdiği 2022 tarihli “Cemaat Vakıfları Seçim Yönetmeliği” yayınladığı an itibariyle tartışmalara neden olmuştu. 2011 yılında "Daha iyisini yapacağız" gerekçesiyle iptal edilen yönetmeliğin yerine 11 yıl sonra gelen yönetmelikte azınlık hastaneleri vakfı için seçimler ayrılmıştı. Azınlık toplumları bu maddeye itiraz etse de bir sonuç alınamadan yönetmelik yayınlandı.
Buna göre yönetmeliğin 15'inci maddesinde "Hastanesi olan cemaat vakıflarının yönetim kurallarının seçimlerine ilişkin usul ve esaslar bu yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde Sağlık Bakanlığı'nın olumlu görüşü doğrultusunda düzenlenen Yönetmelikle belirlenir. Bu vakıfların yönetim kurulu seçimlerinin 31/12/2023 tarihine kadar sonuçlandırılması esastır" ifadesi yer aldı.
2023 yılının sonunda hastane vakıfları için çıkartılacağı söylenen yönetmelik hala çıkartılmadı. AYM'nin Balıklı Rum Hastanesi Vakfı'na verdiği karara göre, hastane vakfı 2022 yönetmeliğiyle seçime gidebilir.
'AYM'nin kararı emsal oluşturuyor'
Davanın avukatı Cem Sofuoğlu, AYM'nin kararını Kısa Dalga'ya değerlendirdi. Sofuoğlu, AYM'den 5 yıl sonra çok önemli bir sonuç aldıklarını söyledi. Sofuoğlu, "AYM kararına göre, Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün derhal seçim yaptırması lazım. AYM kararı uygulanmadığı takdirde yeni bir dava açacağız" dedi.
Yaklaşık 25 yıldır Balıklı Rum Hastanesi Vakfı'nda seçim yapılmadığını hatırlatan avukat Sofuoğlu, "İlk Asliye Hukuka başvurduğumuzda hakime Medeni Hukuk'un birinci maddesine atıf yaparak "yönetmelik yoksa hukuki boşluk" olduğunu söyledim. Bu madde gereğince hakimin kanun yapma yetkisi var. Ancak davaya bakan hakim, gelen bilirkişi raporuna rağmen, kendisinin kanun yapabileceğini ancak yönetmelik yapamayacağını söyleyen bir karar verdi" diye süreci anlattı.
Sofuoğlu, AYM'nin kararındaki "örgütlenme özgürlüğü hakkının ihlaline" de vurgu yaparak bu kararla devlete azınlık hakların korunması konusunda bir uyarı verdiğini ifade etti. Sofuoğlu, ayrıca 2022 yılındaki yönetmeliğin iptali için açılan davada da bu kararın emsal teşkil edeceği görüşünde.
Son dönemde AYM kararlarına uyulmadığını da hatırlatan Sofuoğlu, sürecin takipçisi olacaklarını söyleyerek "AYM en üst kurum. Karar doğrultusunda hemen Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne başvuruda bulunacağız" dedi.
‘2022 yönetmeliğindeki madde kadük olmuştur’
Avukat Aren Dadıroğlu ise Kısa Dalga’ya yaptığı değerlendirmede, kararın can alıcı ve güncel kısmının giderim başlığı olduğunu söyledi. Dadıroğlu, “AYM, hastanesi olan cemaat vakıflarının seçimleri için 2022 tarihli yönetmeliğini işaret etmiş, mevcut uyuşmazlık yönünden yeniden yargılama yapılmasına ihtiyaç duymamış. Geçen sene hastanesi olan vakıflar hariç seçimler yapıldı. Hastanesi olan vakıflar için ayrı bir yönetmelik çıkarılacağı ve bu seçimlerin 31.12.2023 tarihine kadar tamamlanacağı düzenlenmişti. Bu süre geçmesine rağmen hastanesi olan vakıflar için yönetmelik çıkarılmadı ancak AYM yeni bir yönetmelik olmaksızın 2022 tarihli yönetmelik çerçevesinde hastanesi olan vakıf seçimlerinin yapılabileceğine karar vererek bu maddeyi adeta kadük bırakmıştır. Bu kararla beraber hastanesi olan vakıflar seçimlerini 2022 tarihli yönetmelikle yapabilir” dedi.
Dadıroğlu, mevcut yönetmelikle seçimlerin yapılmasının da tam istenen bir durum olmadığını dile getirerek, “İlk olarak yönetmelikte seçimlerin bölge bazında yapılacağı yer alıyor. Örneğin Yedikule Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi Vakfı geleneksel olarak seçimlerini her zaman il genelinde yapmıştır. Halihazırda bu vakfın seçimleriyle ilgili adaylık çalışması yürüten grupların ve toplumun beklentisi seçimlerin il genelinde yapılmasına yönelik. Keza geçtiğimiz aylarda basına hastanesi olan cemaat vakıflarının için bir yönetmelik taslağı yansımış ve o taslakta seçim çevresi il olarak belirtiliyordu” diye konuştu.
‘AYM’nin tespiti önemli’
Dadıroğlu şöyle devam etti:
“2013 yılında Vakıflar Yönetmeliği’nde yer alan cemaat vakıflarının yönetim kurulu seçimlerinin usul ve esaslarını düzenleyen hükümler kaldırılıp yeni yönetmeliğin düzenlenmemesinin bir mevzuat boşluğu olduğunu ve seçimlerin bu sebeple yapılmamasının örgütlenme hakkının ihlali olduğuna ilişkin AYM’nin tespiti önemli. Ancak eksik. Esasen vurgulanması gereken husus şu. Cemaat vakıflarının yönetimlerinin mensuplarınca seçileceğini düzenleyen Vakıflar Kanunu’nun 6. maddesi amir hükümdür ve yönetmeliğin düzenlenmemesi seçimlerin yapılmasına bir engel teşkil etmemeli. Nitekim seçimlerin usul ve esaslarına ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmadığı 1949-2004 yılları arasında, vakıflar zamanı geldiğinde seçimlerini gerçekleştirmişti.” (Kısa Dalga)