Alican Uludağ
Anayasa Mahkemesi (AYM), davalarda mahkeme heyetlerinin değiştirilmesine ilişkin dikkat çeken bir içtihada imza attı. AYM, tanıkları dinleyen hakimlerin değişerek, kararı başka bir heyetin vermesinin hak ihlali olduğuna karar verdi.
AYM'ye taşınan dava, Bursa'da görüldü. E.S. adlı kişi hakkında; tefecilik, tehdit, hakaret ve bedelsiz senedi kullanma suçlamalarıyla 2016 yılında dava açıldı. İlk duruşmada, sanık savunması alındı. İkinci celsede yedi tanık, üçüncü, dördüncü ve beşinci duruşmalarda ise toplamda dokuz tanık dinlendi.
Dördüncü ve beşinci duruşmalarda başkan ve bir üye sabit kalırken, yalnızca diğer üye değişti. Davanın altıncı ve yedinci duruşmalarında üçüncü üyenin yerine sürekli yeni hakimler görev yaptı. Dokuzuncu duruşmada ise mahkeme başkanı değiştirildi.
Yeni heyet mahkûmiyet kararı verdi
Davanın onuncu duruşmasında karar çıktı. Bir üyesi hariç değişen heyet, sanığı "tefecilik" suçundan 2 yıl 11 ay hapis ve 16 bin 600 TL adli para cezasına, "nitelikli yağma" suçundan ise 6 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırdı. Mahkeme, mahkûmiyet hükmünü büyük oranda tanık beyanlarına dayandırdı.
Avukat itiraz etti
Sanık tarafı, tanıkları sorgulayan ve dinleyen mahkeme heyeti ile kararı veren heyetin farklı olduğunu, bunun yüz yüzelik ve doğrudan doğruyalık ilkelerini ihlal ettiğini belirterek karara itiraz etti. Ancak tefecilik yönünden verilen karar İstinaf'ta kesinleşti. Yağma suçundan verilen mahkûmiyet kararının temyiz incelemesi ise halen sürüyor.
AYM: Hakkaniyete aykırı
E.S.'nin avukatı Tuğrul Güre, bunun üzerine Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuruda bulundu. Anayasa Mahkemesi, 15 Şubat 2024'te adil yargılanma hakkı kapsamındaki "hakkaniyete uygun yargılama" hakkının ihlal edildiğine karar verdi. Kararın gerekçesi bugünkü Resmi Gazete'de yayımlandı.
Gerekçeli kararda, tanıkları dinleyen heyet ile kararı veren heyetin farklı olduğuna işaret ederek, şu değerlendirmede bulundu:
"Beyanlarıyla sanığın hukuki durumunu belirleyici ölçüde etkileyen tanıklar, hükmü verecek hakimlerin tamamının veya çoğunluğunun katıldığı celselerde dinlenmemiştir. Bu nedenle tanıkların dinlendiği celselere katılmayan hakimler, dinlemeleri sırasında gözlemleyemedikleri tanıkların güvenirliliği konusunda bizzat fikir sahibi olmamıştır. Diğer bir ifadeyle başvurucu hakkında karar veren heyeti oluşturan üyelerin çoğunluğu isnat konusu olayda hakkında tutanaklar üzerinden kanaat edinmiş ve bu bağlamda bir sonuca varmıştır."
"Tutanakları okumak yetmez"
Mahkumiyet kararının gerekçesinde, tanıklar dinlenirken yapılacak gözlemler sonucunda elde edilebilecek izlenimlere yer verildiği anlatılan kararda, "Mahkemece tanık beyanlarının delil değeri belirlenirken bu izlenimlere atıf yapılmıştır. Değişen mahkeme heyeti tarafından bu izlenimlerin sadece tutanakların okunmasıyla elde edilmesi ve buna göre karar verilmesinin doğrudan doğruyalık ilkesi ile bağdaşmadığı açıktır" denildi.
Kararda, beyanları davanın sonucunu değiştirebilecek nitelikteki tanıkların tekrar dinlenilmemesi de eleştirildi. Kararda, "Somut olayda beyanları kararın sonucunda belirleyici rol oynayan ancak hem birey olarak hem de beyanları açısından güvenirlilikleri hususunda birçok itiraz bulunan tanıklar yeniden dinlenilmediği gibi Ceza Dairesince de duruşma açılarak ya da bu konuda bozma kararı verilerek söz konusu eksiklik telafi edilmemiştir" görüşüne yer verildi.