Borsa out, altın in... Tek haneli enflasyon çok uzak

Genel manzara

- Eylül ayı enflasyonun yüksek gelmesi, enflasyon beklentilerini bozdu. MB’nin Beklenti Anketi’nde yıl sonu enflasyon beklentisi % 43,14’ten % 44,11’e yükseldi. IMF % 43 beklentisi açıkladı. Yıl sonu hedefinin (% 38) tutması imkansıza yakın. Hükümetin enerji zamlarını ertelemesi hem ücret zamlarını düşük yapma hazırlığı olarak açıklandı hem de hedeften çok uzak bir enflasyon rakamından kaçınma amaçlı olarak değerlendirildi. Enflasyon konusunda hükümeti bir miktar zorlayacak bir başka faktör de petrol fiyatları…

- ABD Başkanı Joe Biden'ın İsrail'in İran'a ait petrol tesislerine yönelik olası bir misilleme saldırısının tartışıldığına ilişkin açıklamalarının ardından başlayan yükseliş devam ediyor. Brent ham petrolünün varil fiyatı Ortadoğu’ya ilişkin endişelerle dün 80,15 dolar seviyesine kadar yükseldi. Petrol fiyatları son dönemde 10 dolar arttı.

- Bölgede jeopolitik riskler artıyor. İsrail Savunma Bakanı Galant’ın açıklamaları (“İran’a ölümcül darbe vuracağız”) tansiyonu artırdı. İsrail ordusu, BM barış gücüne ateş açtı. Yine İsrail’in Lübnan sınırına bir tümen kaydırdığı belirtiliyor.

- Faizler aşağı yönlü, sakin. Kurlar sakin. Ekonomide genel bir yavaşlama görüntüsü var. Yıl sonunda veya 2025 başında faiz indirimi gelmezse bu durum derinleşebilir. Hükümet, tasarruf tarafında dişe dokunur tek bir adım dahi atmadı. Gelir artırmak için yeni yeni, bazıları akla ziyan bulunan uygulamalar getiriyor.

Piyasalar

Tablo geçen hafta piyasalarda neler olup bittiğini gösteriyor. Borsa ve Euro kaybettiren tarafta. Diğer yatırım araçlarının tümü, düşük oranlı da olsa sıfırın üstünde tutunmuşlar. Ayrıntılar şöyle:

BORSA

Borsa geçen hafta %2,56 kaybettirdi. Endeks 8.836 ila 9.159 puan arasında dalgalandı. 8.876 puandan kapandı. Kurumsal yatırımcıların satış yönlü işlemleri, endeksi olumsuz etkiledi. Kurumsal yatırımcı hisse oranları son birkaç ayda belirgin şekilde düşüyor. Endeks 9.000 bölgesine takılmış görünümünde. Düşüşte enflasyonun yüksek gelmesi, MB’nin faiz indiriminin ötelenmesi temel neden olarak görülüyor.

Ne olur? Genel durum tatsız duruyor. Küçüklerin çekilmesine büyükler de katılmış havası var. Sektörler arası performans farklılıkları dikkat çekici. Kimya ve enerjide öne çıkan şirketler, getirileriyle ayrışıyor. Deutsche Bank’ın analizine göre borsayı faiz indirimi yükseltebilir.

DÖVİZ

Bu hafta ABD doları yüzde 0,09 değer kazanarak 34,2830 liraya çıkarken, Euro ise yüzde 0,28 azalışla 37,5140 liraya indi. Cumartesi itibariyle dolar 34,27, Euro 37.49’dan işlem görüyordu.

Ne olur? Dövizde bu genel trendi bozacak bir tablo gözükmüyor. Ekonomi yönetimi kontrollü kur rejimi uyguluyor. Ne düşmesini ne de enflasyon üzerinde artmasına izin veriyor.

ALTIN

Ons altın geçen hafta 2.605 ila 2.661 arasında dalgalandı. Haftayı %0,14 getiri ile kapattı. Cumartesi itibariyle 2.657 dolardan işlem görüyordu. Geçen hafta 5 bin 17 lira olan çeyrek altın satış fiyatı 0,06 artarak 5 bin 20 liraya yükseldi.

Ne olur? Jeopolitik gerilim altın fiyatlarını hareketlendirdi. Bazı uzmanlara göre mevcut seviyeler, “aşılması zor bölgeler” olmakla birlikte altın, konjonktürel olarak gözde kalmaya devam edecek görünüyor.

FAİZLER

MB’nin verisine göre 3 ay vadeli TL mevduatın bileşik faizi 4 Eylül ile biten haftada %59,48’den 59,74’e çıktı. Kamu ve büyük özel bankalarda ise %40 – 49 arasında değişen basit faiz oranları vardı. Kamu bankaları %42 ile düşük faiz veren gruptaydı. İhtiyaç kredisi faizi aynı haftada %70,84’ten 71,09’a, ticari kredi faizleri % 59,57’den 60,64’e çıkarken, taşıt ve konut kredilerinde düşüş oldu.

Ne olur? Enflasyon beklentilerinin kısmen bozulması TL faizlerinde düşüş eğilimini yavaşlatacak gibi görünüyor. Ancak ana eğilim düşüş yönlüdür.

FONLAR

Yatırım fonları bu hafta yüzde 0,42 ve emeklilik fonları yüzde 0,57 değer kazandı. Kategorilerine göre bakıldığında ise yatırım fonları içinde en çok kazandıran yüzde 0,93 ile "para piyasası" fonları oldu.

Ekonomi gündemi

EN ÇOK KAZANDIRAN, EN ÇOK KAYBETTİREN

TÜİK, eylül ayına ilişkin finansal yatırım araçlarının reel getiri oranlarını açıkladı. Buna göre, eylülde aylık en yüksek reel getiri, yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) ile indirgendiğinde yüzde 4,67, tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ile indirgendiğinde yüzde 3,04 oranlarıyla külçe altında görüldü. Eylülde yatırımcısına en çok kaybettiren yatırım aracı ise BIST oldu.

YÜKSEK LİMİTLİ KARTLARDAN SSF KESİNTİSİ

Meclis’e sunulan 12 maddelik kanun teklifinde Savunma Sanayi Fonu’nu güçlendirmeye yönelik çok sayıda hüküm yeraldı. Bunlardan biri de limiti 100 bin liranın üzerindeki kredi kartlarından yıllık 750 lira kesinti yapılması. Ayrıca 100 CC altı motosikletler MTV kapsamına alınacak, drone ve 5 bin lira üzerindeki saatler de ÖTV kapsamına girecek, gayrimenkul alım satımında alıcı ve satıcıdan ayrı ayrı 750 lira katkı payı alınacak, sıfır araç tescillerinde 3 bin lira, ikinci araç alım satımında 1.500 lira katkı payı alınacak. Ekonomi yönetimi “yeni vergi yok” demişti. Teklif tartışma konusu oldu.

SANAYİ ÜRETİMİNDE SERT GERİLEME

Sanayi üretimindeki kademeli düşüş seyri sürüyor. Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretim endeksi ağustosta geçen yıla göre yüzde 5,3 düşüşle 100,1’e geriledi ve Şubat 2023’ten bu yana en sert daralmaya işaret etti. Sanayi üretimi, arındırılmış veriyle aylık bazda yüzde 1,6 daraldı. İmalat sanayiinde yıllık düşüş yüzde 5,4, aylık bazdaki düşüş ise yüzde 1,3 oldu.

CARİ AÇIK 11.250 MİLYON DOLARA GERİLEDİ

Ağustos ayında cari işlemler hesabı 4.324 milyon ABD doları fazla verdi. Ocak – Ağustos itibariyle cari açık 9.665 milyon dolara geriledi. 2023 yılı aynı dönemde 38,9 milyar dolardı. Yıllık bazda açık 11.250 milyon dolara geriledi. Böylece 2023 yılı mayıs ayına göre yıllık cari açıktaki düşüş 44,4 milyar dolara ulaştı. Cari açıktaki daralma turizm mevsimi dolayısıyla döviz girişi artarken, ekonominin yavaşlaması nedeniyle ithalatın gerilemesinden kaynaklanıyor.

DÖVİZ MEVDUATI 201,3 MİLYAR DOLARDA

Bankalardaki döviz mevduatı (DTH) 4 Eylül ile biten haftada 202,8 milyar dolardan 201,3 milyar dolara geriledi. Düşüşün 934 milyon dolar parite etkisiyle gerçekleştiği için toplamda düşüş değil 50 milyon dolarlık artış oldu. Sözkonusu haftada vatandaşlar satıcı iken şirketler alıcı pozisyondaydı.

MANŞET İŞSİZLİK DÜŞTÜ, GENİŞ TANIMLI ORAN ARTTI

TÜİK, mevsim etkilerinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranının, ağustosta bir önceki aya göre 0,3 puan düşüşle yüzde 8,5’e indiğini açıkladı. Geniş tanımlı işsizlik oranı ise 0,7 puan artarak yeniden yüzde 27 bandının (27,2) üzerine çıktı. Genç nüfusta işsizlik oranı da 0,1 puan artışla 16,5 olarak tahmin edildi. Ekonomi yavaşlarken işsizlik oranının düşmesi tartışma konusu oldu. TÜİK metodolojisi ümitsizleri işsiz saymadığı için manşet işsizlik rakamları düşük geliyor.

NET REZERVLERDE 2 MİLYAR DOLARA YAKIN ARTIŞ

MB toplam rezervleri, 4 Ekim haftasında bir önceki haftaya göre 1 milyar 75 milyon dolar düşüşle 156 milyar 315 milyon dolara geriledi. Net uluslararası rezervler 4 Ekim 2024 itibarıyla, bir önceki haftaya göre 1 milyar 971.87 milyon dolar artış ile 56 milyar 88.76 milyon dolar oldu. Bir önceki hafta 31.7 milyar dolar olan swap hariç net rezervler geçen hafta 34.6 milyar dolara yükseldi.

YABANCI GEÇEN HAFTA SATICIYDI

Yabancılar, 4 Ekim ile biten haftada hisse senetlerinde 291 milyon dolar, devlet tahvillerinde ise 124 milyon dolar net satış yaptı. Özel sektör tahvillerinde ise 63 milyon dolarlık alım yapan yabancının geçen haftaki toplam hareketi 353 milyon dolarlık net satışa işaret etti. Yabancılar, yıl başında bu yana hissede 2.26 milyar dolar satış yaptı. DİBS tarafında ise 13 milyar 815 milyon dolarlık ve özel sektör tahvillerinde 320 milyon dolarlık alımla birlikte toplamda 11 milyar 875 milyon dolarlık giriş yaptı.

İHTİYAÇ KREDİSİ AZALDI, TAKİPTEKİ ALACAKLAR REKOR SEVİYEDE

Yüksek faiz, büyüme sınırı ve reel gelir kayıplarıyla azalan geri ödeme gücü, ihtiyaç kredisinde kullanımı azaltırken takipteki alacak oranı ile kredi riskini artırdı. TBB verilerine göre, ihtiyaç kredisi kullanan kişi sayısı ocak ayına göre 1,3 milyon kişi daha azalarak 12,3 milyona geriledi. Ancak kişi sayısı azalsa da yüksek enflasyonla birlikte kişi başına ihtiyaç kredi riski de 77 bin liraya yükselerek rekor kırdı. İhtiyaç kredilerinde takipteki alacak oranı ise yüzde 3,8’le 22 ayın zirvesine çıktı. (EKONOMİM)

IMF’YE GÖRE ÖNÜMÜZDEKİ 5 YIL TEK HANELİ ENFLASYON OLMAYACAK

IMF’nin 4. madde kapsamındaki konsültasyon sonuçlarına göre Türkiye ekonomisi 2024'te %3, 2025'te %2,7 büyüyecek. İşsizlik oranı bu yıl %9,3, 2025'te %9,9 ve takip eden yıllarda gerileyerek 2029'da yüzde 9,2 olacak. Yıl sonu enflasyon beklentisi de bu yıl için yüzde 43, 2025'te yüzde 24, 2026'da yüzde 17,2. Kuruluşun tahminine göre 2029’da bile tek haneli enflasyon olmayacak.

İNŞAAT MALİYET ENDEKSİ YILLIK %41,54 ARTTI

İnşaat maliyet endeksi, ağustosta aylık bazda yüzde 1,18, yıllık bazda yüzde 41,54 artış gösterdi. Aylık bazda malzeme endeksi yüzde 1,3, işçilik endeksi yüzde 0,93 arttı. Yıllık bazda malzeme endeksi yüzde 34,98, işçilik endeksi de yüzde 56,86 artış kaydetti. Bina inşaatı maliyet endeksi, aylık bazda yüzde 1,38, yıllık bazda yüzde 42,95 yükseliş gösterdi.

HATALI GELİR DAĞILIMI DÜZELTİLDİ

TÜİK, şubatta açıkladığı gelir dağılımı istatistiklerini “düzeltilmiş” olarak yeniden yayımladı. Düzeltmeyle, toplam gelirden en fazla pay alan yüzde 10'un gelirinin en az pay alan yüzde 10’a oranını ifade eden P90/P10. oranı 15’ten 13,8’e düşerken, en düşük yüzde 10’luk dilimin gelirden aldığı pay yüzde 2,3’ten 2,5’e çıktı.

TOPLAM CİRO AYLIK %3,7, YILLIK %41,8 ARTTI, İNŞAATTA ARTIŞ %75

Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi (2021=100), 2024 yılı Ağustos ayında yıllık %41,8 arttı. Sanayi sektörü ciro endeksi %26,7 arttı, inşaat ciro endeksi %75, ticaret ciro endeksi %42,8, hizmet ciro endeksi %55,5 arttı. Aylık bazda da en yüksek artış % 10,9 ile inşaatta oldu.

Ticaret satış hacmi 2024 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %5,3 arttı. Aynı ayda motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin toptan ve perakende ticareti ile onarımı için satış hacmi %1,0 azaldı, toptan ticaret satış hacmi %3,1 arttı, perakende ticaret satış hacmi ise %13,3 arttı.

YILBAŞINA KADAR ENERJİ ZAMMI YOK

Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar, elektrik ve doğalgaza yıl sonuna kadar zam yapılmayacağını duyurdu. “Yıl başında ücret maaş zamları öncesi düşük enflasyon elde edilmek isteniyor” eleştirisi de geldi. Bayraktar açıklamasında, Ortadoğu’da artan gerginliğin Türkiye’ye olası etkisi konusunda tedbir alındığını söyledi. Bakan, ayrıca, enerji tüketiminde destek grupları belirleme, ihtiyaç sahiplerine destek olacak bir mekanizma üzerinde çalışmaların devam ettiğini de belirtti.

ASGARİ ÜCRET TARTIŞMASI BAŞLADI

Hükümet yıl içinde asgari ücrete zam yapmadı. 2025 Ocak’ta zam yapılacak. Hazırlıkları, tartışmaları başladı. İş çevreleri %25 civarında bir zam bekliyor. Eğer üstü olursa, fazlasını hükümet üstlensin görüşünde. İşçi kesiminde ağırlıklı beklenti % 40. Uluslararası yatırım bankaları, not kuruluşları zam yüksek olursa enflasyon olur söyleminde. Ekonomi yönetimi hedef enflasyona göre (%17,5) zam öngörüyor. %25 zam olursa 17 bin 2 liralık asgari ücret 21 bin 252 liraya çıkacak. Halen açlık sınırı altında olan asgari ücretin bu durumu devam edecek.

1900 SPORCUYA YAKIN MARKAJ

Hazine ve Maliye Bakanlığı, yüksek gelir elde eden ancak gelirini beyan dışı bırakan sporcuları yakın takibe alırken farklı spor dallarında 1900 kişinin ücretini inceledi ve son 3 yılda yaklaşık 5 milyar liralık kayıt dışı gelir saptadı. Maliye Bakanı Şimşek, sporcuların izaha davet edileceğini söyledi.

TÜİK “UZMAN DOKTOR” KALEMİNİ SİLDİ

Ekonomim yazarı Alaattin Aktaş’ın, TÜİK'in haziran ayı enflasyon verilerindeki artış oranlarını esas alarak bazı ürün ve hizmetlere ilişkin hesapladığı fiyatlar kamuoyunda geniş yankı bulmuş, özellikle 34 liranın altında kalan “uzman doktor muayene ücreti”, uzun süre tartışma gündeminde kalmıştı. TÜİK’in, geçtiğimiz günlerde yaptığı güncellemede "uzman doktor ücreti" kalemini koddan çıkardığı anlaşıldı.

ALTIN VE DÖVİZDEN SONRA 3. YATIRIM TERCİHİ “KRİPTO PARALAR”

Kripto paralar, 2024’te yüzde 29 ile en çok tercih edilen üçüncü yatırım aracı oldu. Paribu, iki yıldır FutureBright Group işbirliği ile yürüttüğü ve bu yıl 5. kez gerçekleştirdiği Kripto Para Bilinirlik ve Algı Araştırması’nın sonuçlarını açıkladı. Araştırmaya göre, yatırım yapan her 10 kişiden 3’ü kripto parayı tercih ediyor. Altın yüzde 56 ile en çok tercih edilen yatırım aracı olurken, döviz yüzde 42 ile ikinci sırada yer aldı. (EKONOMİM)

STANDART TL MEVDUAT ORANI 6.5 YILIN ZİRVESİNDE

BDDK haftalık verilerine göre 27 Eylül ile biten haftada standart TL mevduatın toplam mevduat içindeki payı yüzde 54,2 ile Nisan 2018’den bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Her ne kadar bankalar 50 bin liraya kadar olan mevduat faizlerini neredeyse 1 aydır yüzde 40’ın altında tutsalar da vatandaşın TL mevduat tercihi devam ediyor.

SANAYİ KAPASİTE RAPORU SAYISINDA YILLIK BAZDA %8,2 DÜŞÜŞ

TOBB, eylül ayına ilişkin sanayi kapasite raporu verilerini açıkladı. TOBB tarafından eylülde onaylanan sanayi kapasite raporu sayısı, yıllık bazda yüzde 8,2 azalarak 4 bin 116'ya geriledi. Yılın 9 ayındaki rapor sayısı geçen yılın aynı dönemine göre de yüzde 0,4 azaldı.

KOBİ’DE TAKİP BÜYÜYOR

Finansmana erişim sorunlarından en fazla etkilenen KOBİ’lerde sorunlu krediler, ticari kredilerin geneline kıyasla daha hızlı artıyor. BDDK verilerine göre, 27 Eylül’le biten haftada ticari kredilerde takipteki alacak oranı yüzde 1,49’a yükseldi. Bu oran, küçük ve orta ölçekli işletmelerin kullandığı kredilerde ise yüzde 1,87 seviyesinde gerçekleşti. Son bir yılda KOBİ’lerin kredi hacmi yüzde 30,7 artarken takipteki alacak miktarındaki büyümenin yüzde 400’ü aşması da dikkat çekti. (EKONOMİM)

İHRACAT BEKLENTİSİ DÜŞÜŞ EĞİLİMİNDE

Ticaret Bakanlığı’nın yılın 4. çeyreğine ilişkin ihracat beklenti endeksi, gelecek dönem ihracat siparişlerindeki olumsuz görünümün etkisiyle bir önceki çeyreğe göre 5,6 puan, geçen yılın aynı dönemine göre ise 15,1 puan azalarak 98,9 seviyesine geriledi. Endeks, 6 çeyrek dönemin ardından yeniden 100 eşik değerin altına gerilemiş oldu.

İHRACAT İKLİMİ ILIMLI SEYRETTİ

İSO Türkiye İmalat Sektörü İhracat İklimi Endeksi, eylülde bir önceki aya göre 0,8 puan düşüş kaydetmekle birlikte 50,5’le iyileşmeyi ifade eden 50 eşik değerin üzerinde kaldı. Endeks, eşik değerin üzerindeki seviyesini 9’uncu aya taşırken, eylül ayı verisi en zayıf iyileşmeye işaret etti.

İHRACAT BİRİM DEĞER ENDEKSİNDE %3,6’LIK ARTIŞ

İhracat birim değer endeksi, ağustosta geçen yılın aynı ayına göre yüzde 3,6, ithalat birim değer endeksi yüzde 2,9 arttı. İhracat miktar endeksi yüzde 1,2, ithalat miktar endeksi yüzde 13,2 azaldı. İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle hesaplanan ve geçen yıl ağustosta 87,7 olan dış ticaret haddi, 0,6 puan artarak bu yılın aynı ayında 88,3 olarak kayıtlara geçti.

TAŞIT KREDİ HACMİ

BDDK verilerine göre 27 Eylül ile biten hafta itibariyle son 1 yılda taşıt kredi hacmindeki nominal düşüşü yüzde 10,25 oldu, reel olarak taşıt kredi hacmindeki düşüş yüzde 26,2’ye dayandı. Merkez Bankası’nın banka kredileri eğilim anketi üçüncü çeyrek sonuçları ise bankaların yılın son çeyreğinde taşıt kredilerinde talebin artışa geçmesini ve kredi koşullarının ise gevşemesini beklediklerini ortaya koydu.

TOGG’DA BAŞKAN DEĞİŞTİ

TOGG Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini devralan Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı, şirketin Çinlilere satılacağı iddialarının gerçeği yansıtmadığını duyurdu. Tosyalı, “TOGG’un Çinlilere ya da farklı gruplara satılması gündemimizde yok. Aksine TOGG, yeni yönetimle birlikte çok daha büyüyecek. Gelecek yıl yeni modellerin üretimine başlayacak” dedi. (EKONOMİM)

ÇİN, TÜRKİYE’Yİ ŞİKAYET ETTİ

Çin, Türkiye'nin bu ülkeden ithal ettiği elektrikli ve hibrit araçlar için ilave gümrük vergisi uygulamasını Dünya Ticaret Örgütü'ne (DTÖ) taşıdı. Reuters’ın haberine göre Çin Ticaret Bakanlığı’nın konuya ilişkin açıklamasında, ilave vergiyi Çin'de üretilen elektrikli araçlara karşı “tipik bir korumacı önlem” olarak niteledi. Sözcü, Türkiye'nin DTÖ yükümlülüklerine uyarak “ayrımcı” ve “hatalı uygulamalarını” süratle düzeltmesi çağrısında bulundu.

280 BİN YASADIŞI BAHİS HESABI KAPATILDI

MASAK, 2022-2024 yıllarında 280 binden fazla banka hesabının yasa dışı bahis tahsilatı için kullanıldığını belirledi. “Acarbet, Atlasbet, Avrupabet, Nakitbahis, Palacebet, Perabet, Ultrabet, Meritking, Meritslot” gibi çeşitli adlarla faaliyet gösteren yasa dışı bahis ve kumar sitelerinin tahsilat gerçekleştirdiği 1 milyondan fazla ödeme ve e-para hesabı, 3 binden fazla sanal POS için kapatma işlemi yapıldı.

TÜKETİM İTHALATI YATIRIMI GEÇTİ

Tüketim malı ithalatındaki artış sürüyor. Son dönemde aylık bazda dikkat çeken yükseliş, birikimli olarak da ilk kez yatırım malı ithalatının üzerine çıktı. Ticaret Bakanlığı’nın genel ticaret sistemi verilerine göre Ocak-Eylül döneminde tüketim malı ithalatı yüzde 13,5 artışla 38 milyar 805 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, yatırım malı ithalatı yüzde 1,2 daraldı ve 37 milyar 825 milyon dolarda kaldı.

TEŞVİK SİSTEMİ DEĞİŞİYOR

“Yapısal reformlar” denildiğinde akla gelen en önemli alanlardan biri olan “teşvik sistemi”nde, köklü değişiklikler olacak. Bakan Şimşek, sistemi gözden geçirerek mükerrer ve verimsiz teşvikleri ayıklayacaklarını, yeni bir sistem kuracaklarını söylemişti. Çalışlasıyapılan yeni sistemde “bölgesel kalkınma” ön plana çıkacak. Kalkınma Ajansları ana aktör olacak. Şu sıralar kalkınma ajanslarından bölgelerindeki desteklenmesi gereken yatırım alanlarıyla ilgili ihtiyaçlar alınmaya başlandı. Bazı teşvik unsurları kaldırılacak, bazılarının oranları artırılacak veya azaltılacak. (EKONOMİM)

ŞİRKETLERİN DÖVİZ AÇIK POZİSYONU HIZLI YÜKSELİŞTE

Finansal kesim dışındaki şirketlerin 2023 sonunda 82,5 milyar dolara kadar gerileyen döviz açık pozisyonu, yeniden artışa geçti. Eylül sonu itibariyle açık pozisyon tutarının, yılın başındaki seviyesine göre yüzde 66 artışla 137 milyar dolara ulaştığı tahmin ediliyor.

Z KUŞAĞI GÜNDE 5 SAATİNİ İNTERNETTE GEÇİRİYOR

NielsenIQ’nun araştırmasına göre Türkiye’de bireysellik, ahlaki değerler, esneklik ve iyi yaşam olarak 4 temel trendi olan Z kuşağı bireyler, günde ortalama 5 saatlerini internette geçiriyor. Z kuşağının 4’de 1’i, “Düşündüğüm, hissettiğim ya da yaptığım her şeyi sosyal medya ortamında paylaşırım” diyor.

BİR ACAYİP MISIR İTHALATI

Mısırda, 31 Aralık 2024 tarihine kadar (Bu tarih dahil), 1 milyon ton tarife kontenjanı açıldı. Bu kadarlık ithalat için %5 gümrük uygulanacak. Cumhurbaşkanlığının konu ile ilgili kararı Resmi Gazete'de yayımlanmanın ertesi günü limanlara mısır yüklü gemiler yanaştı. Bu gemilerin açıkta kararı beklediği iddia edildi. Tarif kontenjanının açılması ile birlikte içerde kuru mısır fiyatlarında büyük düşüş oldu. Bazı uzmanlar, “Çiftçinin cebinden bir günde bir kamyon (25 ton) mısırdan 42.500 TL çalındı. Üretimin 7 milyon ton olduğunu düşündüğünüzde, üreticinin cebinden gıda tekellerine aktarılacak miktarı siz düşünün” dedi.

Küresel ekonomi

ABD'DE İSTİHDAM VERİLERİ YUMUŞAK İNİŞİ DESTEKLİYOR

ABD’de cuma günü açıklanan veriler, ağustostaki %4,2 olan işsizlik oranının eylülde %4,1'e gerilediğini gösterdi. Şirketler eylülde 254 bin istihdam yarattı. Bu rakam ağustosta 142 bindi. Veriler ABD ekonomisinin durgunluktan uzaklaştığına işaret ederken, merkez bankasının eylül ayındaki yarım puanlık faiz indirimini yakın zamanda tekrarlama ihtimalini neredeyse ortadan kaldırdı.

ABD’DE SEÇİM ÖNCESİ SON ENFLASYON VERİSİ

ABD TÜFE, Eylül'de aylık %0,2, yıllık bazda %2.4 ile beklentilerin üzerinde arttı. Beklenti %2.3’tü. Oynaklık gösteren gıda ve enerji fiyatlarının yansıtılmadığı çekirdek tüketici fiyatları eylülde %0.3 ile beklentilerin üzerinde arttı. Beklenti %0.2’ydi. Fed'in Eylül ayı toplantısının önceki gün yayımlanan tutanakları da yetkililerin büyük bir kısmının daha gevşek bir para politikası dönemine geçişi desteklediğini gösterdi.

ÇİN, BORÇLANMAYI ARTIRACAK

Çin, ekonomisini canlandırmak için yeni mali önlemleri açıkladı. Çin yönetimi konut alımlarında kullanılmak için özel amaçlı bonolara olanak sağlama kararı aldı. Çin Maliye Bakanı Lan borçlanmanın ve bütçe açığının artırılması için alanları olduğu mesajını verdi. Hükümetin yerel yönetim özel tahvil gelirlerinin kullanılabileceği alanları genişletmek için çalıştığını söyleyen bakan, “Şu anda ek hazine bonolarının kullanımını hızlandırıyoruz ve ultra uzun vadeli özel hazine bonoları da kullanım için ihraç ediliyor. Önümüzdeki üç ay içinde, çeşitli yerlerde kullanılmak üzere toplam 2,3 trilyon yuan (Yaklaşık 330 milyar dolar) özel amaçlı tahvil düzenlenebilir” dedi.

LİMAN GREVİ BİTTİ

ABD'de geçen hafta başlayan liman işçileri grevi, geçici ücret anlaşmasına varılmasıyla cuma günü sona erdi ve limanlar yeniden açıldı. Ancak biriken ürünlerin boşaltılmasının zaman alacak olması endişe yaratıyor. Grevin devam etmesi halinde ABD ekonomisine büyük kayıp yaşatacağı ve uluslararası tedarik zincirinde de ciddi aksamalara yol açacağı tahmin edilmişti.

ALMANYA DARALMA KISKACINDA

Almanya Ekonomi Bakanlığı sözcüsü, Alman ekonomisinin bu yıl % 0,2 küçülmesinin beklendiği yönündeki haberleri doğruladı. Maliye Bakanı Christian Lindner yaptığı açıklamada, Almanya'nın ekonomik modelinin bozulmadığını, ancak Avrupa'nın en büyük ekonomisinin rekabet gücünü kaybettiğini söyledi. Yüksek faiz ortamı, yapısal sorunlar ve konjonktürel gelişmelerin etkisiyle büyüme performansı zayıflayan Almanya’da fabrika siparişleri ağustosta yüzde 5,8 düştü.

PETROL FİYATLARI ORTADOĞU ENDİŞELERİYLE YÜKSELİŞTE

Petrol fiyatlarında, ABD Başkanı Joe Biden'ın İsrail'in İran'a ait petrol tesislerine yönelik olası bir misilleme saldırısının tartışıldığına ilişkin açıklamalarının ardından başlayan yükseliş devam ediyor. Brent ham petrolünün varil fiyatı Ortadoğu’ya ilişkin endişelerle dün 80,15 dolar seviyesine kadar yükseldi.

ECB EKİMDE FAİZ İNDİRİP, İNDİRİME ARALIK'TA DA DEVAM EDECEK

Avrupa Merkez Bankası'nın (ECB) 17 Ekim'de mevduat faizini 25 baz puan indirmesi ve faiz indirimine aralık ayındaki toplantısında da devam etmesi bekleniyor. Reuters'ın 2-8 Ekim tarihleri arasında yaptığı ankete katılan 75 ekonomistin 70'i, başka bir ifadeyle %90'ından fazlası, ECB'nin önümüzdeki hafta mevduat faizini ikinci kez 25 baz puan indirerek %3,25'e çekmesini beklediklerini söyledi.

TARIMDA YÜKSELİŞ TRENDİ GERİ DÖNÜYOR

Küresel emtia piyasaları yılın son çeyreğine yükselişe meyilli olarak girdi. Son çeyrekte dolar endeksinin ucuzlaması beklenirken, bunun yan etkisi olarak emtia piyasalarında fiyat artışlarının ekim-aralık döneminde sürmesi bekleniyor. Yükselişin en çok hissedileceği piyasa ise tarım. Hava koşullarının üretim üzerinde baskını artırması buğday, mısır, kakao ve kahve fiyatlarında son çeyrekte sıçramaya yol açabilir.

BAKIR VE ALÜMİNYUM FİYATINDA ARTIŞ BEKLENTİSİ

Çin’de açıklanan teşviklerin talebi canlandırması, Fed’in faiz indirim döngüsüne start verip ABD’ ekonomisinde durgunluk endişelerini yatıştırması ve Ortadoğu’daki gerginliğin arz tarafında yaratabileceği baskılar metal piyasalarını destekliyor. Mayıs ayındaki yılın zirvesinden sonra önce düşüp sonra yeniden toparlanarak ‘V’ şeklinde hareket eden metal fiyatlarının ekim-aralık döneminde yükselişini sürdüreceği tahmin ediliyor.

ÇAY FİYATLARI HIZLI ARTIYOR

Sudan sonra küresel olarak en çok tüketilen ikinci içecek olan çay, tüketimi artmasına karşın tedarik baskı altına girdi. Dünyada yılda 6.4 milyon ton tüketilen çayın fiyatı hızlı bir yükseliş trendi içinde. İklim değişikliğinin neden olduğu kuraklık, Kızıldeniz’deki saldırıların yarattığı lojistik sıkıntılar ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrasında ortaya çıkan gübre fiyatındaki artış gibi faktörler dünyada çay fiyatlarını artırıyor. (EKONOMİM)

AB, “ASGARİ SATIŞ FİYATI” ÖNERİSİNİ GERİ ÇEVİRDİ

Çin’den ithal edilen EV’lere önümüzdeki aydan itibaren yüzde 45’e varan oranlarda ek gümrük vergisi uygulamaya hazırlanan Avrupa Komisyonu, Çin hükümetinin, minimum satış fiyatı teklifini de reddetti. Çin hükümeti, vergi yerine ithal EV’lerin 30 bin Euro altında bir fiyattan satılmaması yönünde teklifte bulunmuştu.

14 MİLYAR DOLAR VURGUN YAPAN ÇİNLİ TÜRK PASAPORTUYLA YAKALANDI

Geçen yıl Türkiye vatandaşlığı alan Singapurlu Vang Shuiming, 3 milyar dolarlık vurgun yapmış, Singapur’un en büyük kara para davasıyla tarihe geçmişti. Şimdi de Singapurlu vurguncunun neredeyse 5 katı vurun yapan Çinli dolandırıcı haberi geldi. Endonezya, Pekin'in 14 Milyar Dolarlık yatırım dolandırıcılığı için aradığı Çinli şüpheliyi tutukladı. 39 yaşındaki şüpheli, 1 Ekim'de Bali'deki Ngurah Rai Uluslararası Havalimanı'ndan Singapur'a gitmek üzere ayrılmaya çalışırken göçmenlik otomatik kapısı tarafından engellendiğinde yakalandı. Üstünden Türkiye pasaportu çıktı. (PATRONLAR DÜNYASI)

Şirketler

SAMSUNG ÇİP İMALATI VE MANTIK ÇİPİ İŞİNİ ANA ŞİRKETTEN AYIRMAYACAK

Samsung Electronics Yönetim Kurulu Başkanı Jay Y. Lee, çip imalat işletmesini ve mantık çipi tasarlama faaliyetlerini yürüttüğü System LSI'ı, Samsung'dan ayırmayı düşünmediklerini açıkladı. Analistler iki işletmenin düşük talepten dolayı yıl içinde milyarlarca dolarlık zarara neden olduğunu ve dünyanın en büyük hafıza çipi üreticisi olan Güney Koreli şirketin genel performansını olumsuz etkilediğini belirtiyorlar. Lee Samsung'un Teksas'ın Taylor kentinde yeni bir çip fabrikası açma projesi hakkında, "Değişen durumlar ve ABD başkanlık seçimlerinden dolayı biraz zora girdi" dedi.

YATIRIMCILARI KAR İSTEDİ, BP STRATEJİYİ DEĞİŞTİRDİ

BP CEO'su Auchincloss, yatırımcıların enerji dönüşümüne değil kısa vadeli getirilere odaklanması üzerine, yatırımcı güvenini yeniden kazanmak için enerji dönüşüm stratejisini değiştirdi. 2030’a kadar petrol ve gaz üretimini azaltma hedefinden vazgeçti. Şirket, petrol ve gaz üretimini artırmak amacıyla Ortadoğu ve Meksika Körfezi'nde yeni yatırımlar hedefliyor. BP, 2020’de açıkladığı stratejiyle 2030’a kadar üretimini %40 azaltırken, yenilenebilir enerji kaynaklarını ise hızla artırmayı taahhüt ederek sektörün en iddialı planlarından birini ortaya koymuştu.

GOOGLE'IN BÖLÜNMESİ DEĞERLENDİRİLİYOR

ABD hükümeti, Google'ın sahip olduğu Chrome tarayıcı ve Android işletim sistemi gibi yazılımların şirketin yasa dışı arama tekelini sürdürmesine imkan sağladığını belirterek bu gibi yazılımların Google'dan ayrılmasını mahkemeden talep edebileceğini belirtti. İnternet aramalarının %90'ının Google üzerinden yapıldığı ABD’de, Adalet Bakanlığı, Google'ın sahip olduğu arama tekelini bozmak için çeşitli seçenekleri değerlendiriyor.

BOEING, ÇALIŞANLARININ YÜZDE 10’UNU İŞTEN ÇIKARACAK

Boeing Üst Yöneticisi (CEO) Kelly Ortberg, çalışanlara gönderdiği mesajında, şirketin zor bir konumda olduğuna işaret ederek, uzun vadede rekabetçi kalabilmek ve müşterilere hizmet sunabilmek için yapısal değişiklikler yapılması gerektiğini kaydetti. İş gücü seviyelerini de önceliklere göre ayarlamaları gerektiğini kaydeden Ortberg, "Önümüzdeki aylarda, toplam iş gücümüzün boyutunu yaklaşık yüzde 10 oranında azaltmayı planlıyoruz. Bu azaltmalar yöneticileri, müdürleri ve çalışanları kapsayacak" ifadesini kullandı.

NVIDIA HİSSELERİ BİR AYDA YÜZDE 25 DEĞER KAZANDI

Yapay zeka yatırımlarının artmasıyla Nvidia hisseleri, son bir ayda yüzde 25 yükselerek rekor seviyelere yaklaştı. Şirket, 3,2 trilyon dolar piyasa değerine ulaşarak, en değerli şirketler listesinde Microsoft'u geride bıraktı ve ikinci sıraya yerleşti.