Her şey yine son yıllarda hep olduğu gibi Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın işaret fişeğini yakması ile başladı.
Erdoğan son dönemde yaşanan tüm şiddet olaylarını birbirine kattı, karıştırdı.
İstanbul Fatih'te 19 yaşındaki İkbal ve Ayşenur'un, Semih Çelik tarafından canice katledilmesini…
Ümraniye'de motosiklet hırsızlığı şüphesiyle yaşanan arbede sırasında açılan ateş sonucu genç bir polisin şehit edilmesini…
Eskişehir'de neo-nazilere özenen bir kişinin cami avlusundaki insanlara bıçakla saldırmasını..
Hepsini aynı cümle içinde kullandı.
Tüm bunların nedenlerini de bir çırpıda söyleyiverdi. Hem de yine aynı cümlenin içinde:
- Dijital platformlardan yayılan cerahat
- Sapkın akımlar
- Uyuşturucu illeti
- Alkol belası
- Televizyon dizilerinin özendirdiği mafya kültürü
- İnfaz ve ıslah sistemindeki boşluklar
Adalet Bakanı, Erdoğan'ın son cümlesini duymadı
Bu altı madde ile baş edemezsek Erdoğan’a göre, “Batılı ülkelerin karşılaştığı sıkıntılarla biz de yüzleşecektik.”
“Gençlerimizin, sosyal medyanın ve dijital mecraların her türlü melanetin bulunduğu karanlık dehlizlerinde yitip gitmelerine seyirci kalamazdık…”
Bu yüzden ne yaptık?
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, Erdoğan'ın bu açıklamayı yaptığı günün gecesinde, yani gece yarısı, bir açıklama yaptı.
Buna göre; Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, Erdoğan'ın sözleri üzerine harekete geçmiş ve Discord'un erişime engellenmesini talep etmişti. Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği de hemen kabul etmişti.
Erdoğan, "Gençlerimizin dijital mecraların karanlık dehlizlerinde yitip gitmelerine seyirci kalamayız" dedi.
Discord kapatıldı.
Oysa Erdoğan, altıncı maddede "İnfaz ve ıslah sistemindeki boşluklara" da işaret etmişti. Gece yarısı açıklama yapan Adalet Bakanı Erdoğan'ın son cümlesini duymadı mı acaba?
Olsun Discord'u kapattı ya, yeter.
Peki Discord'u niye kapattık, Discord'un toplumun giderek vahşileşmesi ile ne ilgisi vardı? Neydi Discord? Vahşilerin, potansiyel suçluların bir araya geldiği bir platform muydu?
Discord kapanınca nelerin üstü örtülmüş oldu?
Devlet kapatmak yerine Discord'un içindeki potansiyel suçluları, suç öncesinde tespit edemez miydi? Bir dijital platformu kapatmak, sokaktaki kanı durduracak mı?
Olası-Kast yine tüm soru işaretleri ile birlikte başlıyor.
Öncelikli sorumuz şu: "Ne bu Discord?"
Kasım 2015'te yayınladığı bilgisi Vikipedia'ya ait. Ancak biraz daha derine bakarsak, Discord adına Youtube'da yayınlanan ilk videonun tarihi 11 Temmuz 2015’ti…
Bu videonun açıklamasında, "Artık Skype ve Teamspeak'i bırakmanın zamanı geldi" yazıyordu.
Discord, dijital oyun dünyasında; birbirleri ile oyun oynarken çoğu zaman sesli iletişim kurmak isteyen oyuncuların topluluk kurup etkileşime girmeleri için kurulmuştu.
Multiplayer oyun oynarken, oyuncuların birbirleri ile iletişim kurmaları önemli bir özellikti. Bu, Discord'a kadar o ilk videonun açıklamasında da yazıldığı gibi Skype ve Teamspeak üzerinden yapılabiliyordu. Ancak, bir süre sonra Final Fantasy ve League ve Legends gibi oyunlar, oyun içinde oyuncular arasında sesli iletişimi zorunlu kılınca, Discord gibi Skype'a meydan okuyan bir platforma da gün doğmuştu.
Zaten, Discord'un kurucusu James Citron da bir Final Fantasy hayranıydı.
Yani aslında tamamen oyun dünyası için oyuncular tarafından geliştirilmiş bir uygulamaydı.
Bu güzel platformun çiçek-böcek halleri iki yıl sürdü. Platform 2017 yılında artık sadece oyunlar için var olmadıklarını duyurdu. Kendi sloganları ile platform artık bir "konuşma ve vakit geçirme ortamı" olmuştu.
Oyun platformu olmaktan çıktı; topluluk kurmanın dijital dünyada önemli araçlarından biri haline geldi. Eğitim gruplarından teknoloji tutkunlarına, sanatsal projelerden sosyal organizasyonlara kadar birçok alanda kolayca kullanılıyordu.
Ve tabi ki pandemi dönemi. Tüm dünyada evlere kapanan milyonlarca insan için bu tip uygulamalar sosyalleşmenin yegâne aracıydı. Sesli ve görüntülü iletişim o yılların en önemli fırsatıydı.
Discord da o dönem büyüdükçe büyüyen uygulamalar arasında yer aldı.
Ama…
Mesela ben de kendimi iyi bir oyuncu sayarım. Discord'un kurucusu Citron ile aynı yaştayım. Oyun dünyasına girişim 1998-1999 falan olabilir… Ama ben multiplayer oyunları oynamaktan çok da hazzetmem. Benim için oyunların bireysel olarak oynanabildiği singleplayer hikaye kısımları daha eğlenceli ve oynanasıdır. O yüzden oyun dünyasında parlayan Discord'u duymuştum ama orada bir hesap açma, topluluk kurma, sohbetlere katılma ihtiyacını hiç hissetmemiştim.
Bilmiyorum belki de enim eksiğim. Bu Z kuşağı bir yerlerde benim görmediğim bir şeyleri görüyordur. Yani, umarım…
Ne zamanki, Fatih'teki vahşi cinayetin bir süre öncesinde ve sonrasında Discord'un adını tekrar duymaya başlardım, ondan sonra platformda hesap açtım, bir süre inceledim ki…
Yukarıdaki Erdoğan'ın açıklaması duyuldu, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı talep etti, sulh ceza hakimliği hemen kabul etti ve Discord kapatıldı…
YouTube kapatıldığında "Ben giriyorum siz de girin" diyecek kadar rahat değilim, çünkü bunu ancak Erdoğan yapabilir.
Yasağı koyan, deler de…
Biz Discord neden yasaklandı, ona bakalım…
Discord'un kapanması olayın ne olduğunu anlamamızı zorlaştırdı. Bunun için VPN de kullanmadım, Erdoğan'ın yaptığı gibi…
Ama kullanıcıların verdiği bilgiler vardı, pek çok başka platformda.
Discord'un bundan 9 yıl önce, ilk kuruluş zamanından bugünlere gelmesini sağlayan en büyük platform Reddit'ti. Discord reklamın, süksenin büyüğünü o yıllarda ve sonrasında Reddit'te yapmıştı.
Gruplara girişte sesli mülakat yapan bile var
Burada yazılanlara göre…
Discord üzerindeki bazı gruplara girmek için belirlenen yaş koşulunu sağlamak gerekiyor.
Ben, bu podcast için hazırlandığımda yaşımı 15 olarak seçtim ve hesabımı açabildim. Ama gruplara girmek için koşulları, grupları kuran yöneticiler belirliyor.
Bazı gruplardaki gizlilik o kadar üst seviyelerde ki, bunların bir üyesi olabilmek için sesli bir mülakat bile yapılıyor. Bu mülakatta başarılı olanlar gruplara girebiliyor.
Böylece gizlilik arttıkça artıyor.
Bu grupların yöneticileri ve onun da atadığı grup yöneticileri var. Gruplar tüm kullanıcılara açık olsa bile, yöneticiler açık bir grubun içinde kapalı odalar açabiliyorlar ve oraya diledikleri kişileri alabiliyorlar.
Diyelim bu odalardan birinde görüntülü bir konuşma başladı. Bir grup ve oda yöneticisi, senin bilgisayarının kamerasına müdahale edebiliyor, ekran paylaşımı yoluyla.
Bunlar yapılabilecekler?
Bir de nasıl yapıldığına bakalım…
Panelciler denilen bir grup var. İşi tehdide, şantaja ve Discord ile keşfedilen bir kavram olarak sextortion'a götüren yol da burası zaten.
Discord paneli deniliyor ama anlaşılıyor ki böyle bir şey yok…
Ama ne var?
Sık sık okuruz. Devlet kurumlarının elinde bulunan milyonlarca kişiye ait kişisel bilgilerin sızdırıldığı, çalındığına ilişkin iddiaları…
Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Adalet Bakanlığı… Bazen kurumlar, elektrik doğal gaz dağıtım şirketlerinin elindeki kişisel bilgilerin bile sızdırılabildiği bir ülkede yaşıyoruz.
İşte sızdırılan, çalınan bu kişisel bilgiler Discord'daki sunucularda da paylaşılabiliyor. Paylaşılan bilgiler, Discord'un "kötü niyetli" başka kullanıcıları tarafından kopyalanabiliyor.
Bu potansiyel suçlular, örneğin bir Discord kullanıcısının kayıtlı mail adresine ulaşıyor, bu mail adresini elindeki büyük verinin içinde aratıyor. Eşleşen bilgileri, av olarak belirlediği kişiyi tehdit etmek, ona şantaj yapmak için kullanılıyor.
İşte bunlara paneciler deniyor…
Tüm sorun da buradan çıkıyor…
Aslında devletin ihmali sonucu ortaya çıkmış bir suç var. Kişisel veriler güvende olsa, kimsenin elinde olmasa kimse de kimseyi bu bilgiler üzerinden tehdit edemeyecek.
Kaynak, devletin ihmali sonucu ortaya çıkmış kişisel bilgiler.
Ve potansiyel suçluların Discord'da olmalarının tek bir nedeni var. Discord'talar çünkü Discord'ta gizli kalabiliyorlar.
Dünya da aynı tartışmaları yaptı
Gizlenmek isteyenlerin, anonim olmak isteyenlerin tercihi Discord olduğunda konu sadece Türkiye'de değil dünyada da tartışıldı…
Nisan 2023'te Pentagon'a ait gizli belgeler; Twitter, Telegram ve 4chan'de paylaşılmıştı. Belgeler Rusya-Ukrayna savaşı ile ilgiliydi. Belgelerden birinde, Rus paramiliter Wagner grubunun Türkiye'den silah edinme girişimleri olduğu da yazılıyordu. Ancak bir süre sonra anlaşıldı ki belgeler ilk olarak Discort'ta bir sunucuda paylaşılmış oradan diğer platformlara sıçramıştı.
Tıpkı bizdeki gibi…
Rusya ve Türkiye… Roskomnadzor ve BTK
Discord'a erişim engellendiği saatlerde, platformda şöyle bir uyarı yer aldı:
"Rusya ve Türkiye'de Discord'un ulaşılamadığı yönündeki raporları araştırıyoruz"
Çünkü, Türkiye Discord'un erişimini engellemeden önce Rusya yapmıştı aynısını. Hem de Türkiye'den bir gün önce… Belki de iki ülkenin iki kararı arasında saatler vardı…
Roskomnadzor… Rusya'da Federal Bilgi Teknolojileri ve Kitle İletişim Denetleme Kurumu… Bizdeki BTK gibi bir kurum. Discord'un "yasak gereklilikleri yerine getirmediği gerekçesiyle" engellendiğini duyurdu.
Discord, Pentagon belgelerini silmemişti. Bu yüzden şirkete yaklaşık 6 milyon ruble para cezası kesilmişti. Bu yaklaşık 62 bin dolar karşılığıydı.
Roskomnadzor'dan yapılan açıklamada, bu hatırlatılmıştı. Bir de denilmişti ki "uygulama, terörist ve aşırılıkçı amaçlarla kullanılıyor. Vatandaşlar kandırılıyor. Uyuşturucu satılıyor…"
Discord'a erişim Rusya'dan bir gün sonra bizde de engellendi.
Neye fayda oldu?
Hiç…
Çünkü benzer gizlilik özelliği Telegram'da da vardı. Orada da gruplar kuruluyor, bu gruplar gizli hale getirilebiliyordu.
Mesela, "Cehennemin 31. katı" olarak bilinen, C31K grubu; Discord'un kapatılmasının ardından Telegram'da birkaç tane yedek hesap açmıştı. Telegram'ın arama motorunda grubun adını yazınca görünüyorlardı… ancak gruba tıklayınca, karşınıza kocaman bir "Gizli" yazısı çıkıyordu ve altında grubun "özel bir grup olduğu" yazıyordu.
Yani tıpkı Discord sunucularında olduğu gibi davet usulü ile girilebiliyordu.
Davet usulü ile hangi polis, ya da hangi istihbaratçı Discord'da ya da Telegram'da ya da adı ne olursa olsun gizliliği sağlayan herhangi bir uygulamaya girebilir? Buradan nasıl bilgi toplayabilir, bu bilgilerle suçlularla mücadele edebilir?
Tox, StoryPrompt ve tabi ki Signal
Discord'u kapatarak devlet, aslında bükemediği bileği kırmış oldu. Ama devletin kırdığı bilek, kendisini hemen yeniden yarattı.
Discord kurulduğunda rakibi olduğu TeamSpeak vardı ya. O tamamen oyunculara özeldi, tıpkı Discord'un kuruluş aşamasında olduğu gibi. StoryPrompt vardı veya… Bu da görüntülü mesajlaşma demekti.
Oyun platformu Steam'in zaten kendi Chat uygulaması vardı. En önemlisi Signal'di. Tüm mesajlar ve aramalar uçtan uca şifreleniyordu. Uygulamanın ana odağı gizlilikti. Ya da mesela Tox vardı. Topululuk özelliklerine sahip değildi bu Discord gibi, ama tamamen şifrelenmişti ve bu da gizlilik odaklı bir uygulamaydı.
Daha önce kapatılan Roblox ile işbirliği yapan Guilded diye bir uygulama daha vardı ya da… Discord'un yasaklanması ile birlikte Youtube'da bu platforma nasıl girilebileceğine dair adım adım anlattım videoları paylaşılmaya başlanmıştı.
Gizlenmek isteyen, gizleneceği yeri mutlaka bulurdu. Devletin amacı tek tek bunları kapatmak mı olmalıydı yoksa ne gizlenmek isteniyorsa onunla mücadele etmek mi?
Yani önce kişisel verileri sızdırmamak onları korumak mı? Vatandaşlarının ona olan güvenini boşa çıkaran da devlet, ihmalin sonucu kötü niyetli kişilerin eline milyonlarca insanın bilgilerinin geçmesini seyreden de devlet, o bilgiler üzerinden ortaya çıkan suçu önleyemeyen de devlet…
Ondan sonra o suça ortam olan platformu kapatan da devlet…
Hırsızın hiç mi günahı yok denilebilir tabii ki… Elbette ki suçun büyüğü onun…
Ama… İşte bu ama çok büyük bir ama…
Esas mücadele edilmesi gereken yer bu ama…
—
Olası-Kast'ta bu hafta bir kez daha yasakların hiçbir şeye engel olamayacağını, suyun yolunu bir şekilde bulacağını konuştuk. Bunu bu kez Discord örneği üzerinden yaptık. Yarın belki de Telegram örneği üzerinde bunu yapacağız. Tıpkı dün Instagram, Roblox, YouTube, Twitter veya Vikipedi için konuştuğumuz gibi…
Önümüzdeki hafta görüşmek üzere…