Hükümetin oyun planı yerel seçim odaklı. Erdoğan, politika faizinde yüksek artışlara izin vermiyor. Yabancılar önümüzdeki PPK toplantısında 1,5 puan, sonra 1 puan gibi artışlar bekliyor. İçerde de piyasa uzmanlarının beklentileri bu minvalde. İzin vermeyince de MB sıkılaştırmayı kredi kanalı üzerinden yapmaya yöneliyor. Yabancılar da bunu görüyor ve enflasyonla mücadele için yan yollara sapılmasını güven verici bulmuyorlar. Diğer yandan seçici kredi uygulamalarıyla bazı kredilerde genişlemenin önü açık. Böyle olunca bir kanaldan sıkarken diğer kanalda genişlemeci bir politika izlenmiş oluyor. Kısacası, bizim MB’nin hem eli kolu biraz bağlı hem de bir uygulaması diğerinin etkisini azaltır nitelikte. Yine de kredilerde bir daralma var. İlk 6 ay enflasyon yüzde 31, kredi büyümesi yüzde 17 seviyesinde.
Dolarizasyon tam gaz devam ediyor
Biliyorsunuz her şey “bir avuç dolar” için. Bizim hükümet de döviz girişi sağlamak için uğraşıyor. Erdoğan bütün politikalarını döviz için çöpe attı. Yönetimi değiştirdi ama Borsa’ya bir miktar giriş dışında tayda değer bir sonuç yok. Körfez turundan da giriş sağlanmış değil. JP Morgan’ın organize ettiği toplantıdan çok umutlu sonuçlar çıkmış görünmüyor. Ekonomi yazarı Barış Soydan’ın verdiği bilgiye göre MB Başkanı Gaye Erkan’ın sunumu çok olabilir görünmemiş. İşte bu tablo karşısında dövize müdahalede rezerv satmaktan başka çareleri kalmıyor. Rezerv biriktiriyorlardı, son günlerde yine satmaya başladılar.
Arada bir bırakıp yoklama yapıyorlar ama yükselişten korkup tekrar satışa geçiyorlar. Perşembe ve Cuma günü sabah saatlerinde dolar 28 TL’ye yaklaştı. Müdahale olmasa yükselmeye devam edecek görünüyordu. Fakat müdahale geldi.
MB, brüt rezervleri 28 Temmuz itibarıyla 675 milyon dolar artarken, net rezervleri 2 milyar 788 milyon dolar düşüş gösterdi. Bir önceki hafta 13 milyar 682 milyon dolar olan net uluslararası rezervler, söz konusu haftada 10 milyar 894 milyon dolara geriledi. Bunun nedeni satışlar!
Bazı görüşlere göre bizzat bu politika, dövizde kur çıkacak beklentisini kendisi besliyor.
Son verilere göre KKM + döviz mevduatının toplam mevduat içindeki oranı yüzde 67.7’yi bulmuş durumda. Bu çok yüksek bir seviye.
Enflasyon artarken TL mevduat faizi aşağı gidiyor
Tasarrufunu götürüp TL mevduata yatıranlara yüzde 30’un altında faiz veriyorlar. Hatta düşük tutarlı mevduatlara faiz teklifi yüzde 20’nin de altında. Yıl sonu enflasyon yüzde 58’le bitecekse, 3 aylık mevduat yapanlar daha baştan 20 - 30 puan zarar yazıyor. Özetle yine halkın tasarruflarını soyma işi devam ediyor. Bankalar için yeni bir yüksek kar alanı açıldı. Düşük oranlardan mevduat toplayıp yüksek oranlardan kredi vererek iyi para kazanacaklar. Bu aynı zamanda şirketlere daha düşük oranlardan kredi verilmesi olanağını da sağlıyor.
Enflasyon 2024'te yüzde 60'ı geçecek
Seçim rüşveti “bedava doğalgaz” temmuzda enflasyonu 2 puan aşağı çekti. Eğer bu cinlik yapılmasaydı, aylık enflasyon yüzde 11,5 civarında gelecekti. Ekonomist Mustafa Sönmez’in yaptığı hesaplamaya göre Mayıs da dahil “bedava doğalgaz” toplamda 6.3 puan etki etti. Eğer bu olmasaydı, temmuz itibariyle yıllık manşet enflasyon yüzde 47.8 değil, yüzde 54.1 olacaktı.
Bundan sonra belki aylık rötuşlu rakamlar gelmeyecek. Belki daha gerçekçi oranlar göreceğiz ama eski düşük açıklamalara yönelik bir düzeltme işareti yok. Hedefler revize edildi ancak düşük enflasyon açıklamaları düzeltilmedi.
Son temmuz ayı rakamları şunları söylemeye imkan veriyor:
- MB’nin yıl sonu yüzde 58 tahmini tutmayabilir. Kalan 5 ayda yüzde 20 civarında bir enflasyon olması gerekiyor ki bu da biraz zor görünüyor.
- MB’nin tahminlerine göre bile 2026’ya kadar tek hane enflasyon yok. Bazı tahminlere göre enflasyon asıl zirvesini 2024’te yüzde 70’e yaklaşarak yapacak. Bazı tahminlere göre 2023’ü bile yüzde 70’in üstünde kapatabiliriz.
- Bu artışlar karşısında bütün ücret artışları önemli ölçüde geri alınmış oldu. En çok emekli mağdur oldu. Yüzde 25 zam verdiler. İlk 7 ayda enflasyon yüzde 31’i geçti. Yıl sonuna kadar bu enflasyonu ödeyecekler.
Vatandaş kredi kartına yüklenmiş
Bireysel Kredi Kart Harcamaları sadece temmuz ayında yüzde 6.9 artmış. Haziran ayı sonu itibarıyla 785 Milyar TL olan bireysel kredi kartı harcamaları, temmuz ayı sonu itibarıyla 839 Milyar TL’ye çıkmış. Artan enflasyon, artmayan reel gelir vatandaşı kredi kartına zorluyor. Yasal takipler önümüzdeki aylarda artacaktır.
Dünyada gıda fiyatları geriliyor, Türkiye'de artıyor
Temmuz ayı için TÜİK gıda enflasyonu yüzde 7.71’di ancak, bu rakam ENAG ölçümünde yüzde 14.66, CEFİS ölçümünde yüzde 15.3 geldi.
İşlenmemiş gıda enflasyonu yıllık yüzde 79.71 seviyesinde. Temmuz ayı mevsimi olmasına karşın taze meyve ve sebzede aylık artış yüzde 17.65.
Ortalama ücret halini alan asgari ücretin açlık sınırı etrafında gezindiğini, hata altında kaldığını dikkate alırsak, dar gelirlinin manşet enflasyonun 20 – 30 puan üzerinde bir enflasyon yaşadığını görebiliyoruz.
Bu arada dünyada gıda fiyatları son bir yılda %11,8 gerilerken, Türkiye'de %61 yükselmiş görünüyor. OECD verilerine göre Türkiye yüzde 53.9’la Temmuz 2023 itibariyle dünya gıda enflasyonu şampiyonu.
Pazarda dutun kilosu 300, ayşe kadın fasulye 129, hıyar 60 lira.
Türkiye'nin aylık enflasyonu, birçok ülkenin yıllık enflasyonunun birkaç katı
Temmuz ayı enflasyonu yüzde 9.49 olarak açıklandı. Bu oran birçok ülkede yıllık enflasyonun birkaç katı. G20 içinde Türkiye sıralama dışı şekilde şampiyon.
Türkiye ile aynı grupta sayılan bazı ülkelerde yıllık enflasyon rakamları yüzde olarak şöyle: Endonezya 3.1, Brezilya 3.2, Hindistan 4.8, Meksika 5.1.
Gelişmiş bazı ülkelerde şöyle: İtalya 6, Avustralya 6, Fransa 4.3, G. Kore 2.3, Almanya 6.2, Japonya 3.3.
Dış ticaret Temmuz'da 12.4 milyar dolar açık verdi
Haziran’da 5,2 milyar dolar dış ticaret açığı gelmişti. Temmuz’da dış ticaret açığı 12,4 milyar dolara yükseldi. 7 aylık açık 73,6 milyar dolar oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 61 düzeyinde.
Ödemeler dengesinde en önemli kalemi oluşturan dış ticaret açığının, kur yükselişi ve ekonomide yavaşlama ile birlikte bir miktar düşmesi mümkün ancak bu halde bile 2023’ün de yüksek cari açıkla kapanması muhtemel gözüküyor.