Faiz arttı, seçim geldi, yeni dönemde ekonomiyi neler bekliyor?

İyi haftalar! Ekonomideki gelişmeleri paylaşmak ve sağlıklı öngörülerde bulunmanıza katkıda bulunmak amacıyla hazırlanan Marjinal Fayda, Kısa Dalga ekonomi yazarı İbrahim Ekinci'nin editörlüğünde hazırlanıyor. Marjinal Fayda'yı her Pazartesi sabah e-postadan okumak için tıklayın.

Bir bakışta...

Merkez Bankası, sürpriz bir kararla faizi 500 puan yükseltti. Son faiz kararının ekonomiye fren etkisi yüksek olacak gibi… Tüketici, ticari kredi faizleri yüzde 70’lere tırmandı. İhtiyaç ve tüketici kredileri bütün kredi türleri içinde en yüksek düzeyde.
Ticari kredilerdeki tırmanış başka bir şey ifade ediyor: Yatırımlar için kredi kullanmak, işleri büyütmek için kredi kullanmak zorlaştı. Birçok firma için kullanılmış kredileri ödemek zorlaştı… O halde küçülmeler, kapanmalar beklemek, işsizlik artışı beklemek yanlış değil.

Piyasalar

✅ DÖVİZ

Seçime kadar dolarda yukarı yönlü zorlamanın devam etmesi bekleniyor.
Vatandaş kanalından talep devam edecektir. (Faiz artırımı sonrası serbest piyasada dolar kuru yükselmeye devam etti ve 32,8 seviyesi görüldü)
Ancak yatırımcı kanalında sakinleşme oldu. Yabancı yeniden giriyor. TCMB'nin faiz kararı sonrasında Türkiye eurobondlarına Londra'dan ciddi alım geldiği belirtildi.
♦️ Ne bekleniyor? Seçimden hemen sonra, sert çıkışın olmaması halinde vatandaş kanalında da yatışma tablosu izlenebilir.

✅ ALTIN

MB’nin faiz artırım kararı sonrası altın fiyatları çok az gevşeme gösterdi. Çeyrek altın 4000 TL’nin altına çekildi. Gevşemenin tek nedeni faiz değil. Piyasa uzmanları, yüksek fiyatları yakalayan yatırımcının karını cebine koyma eğiliminin de etkili olduğu görüşünde.

Ayrıca ABD ekonomisi ile ilgili son veriler de faiz indiriminin beklenenden geç olacağı, dolayısıyla doların beklenen daha uzun süre güçlü kalacağı beklentileri de düşüşte etkili oldu.
ABD’de faiz indirim beklentilerinin ötelenmesi altın fiyatlarını aşağı iterken, içerdeki güvensizlik ve jeopolitik beklentilerdeki bozulma ise yukarı itecek.

♦️ Ne bekleniyor? Önümüzdeki günlerde durumunu koruyacağı, talebin devam edeceği beklenebilir. Altında ithalat sınırlaması iş dış piyasa fiyatlarını farklılaştırdı. İçerde altın fiyatları uluslararası piyasanın kiloda 5 bin dolar üzerine çıktı. Bu da kaçakçılığı teşvik ediyor. Son günlerde yüklü miktarda yakalanmalar gerçekleşti. Ayrıca içerde ithalatçılara kota dağıtımının adaletsiz yapıldığına ilişkin de tartışmalar başladı.

✅ BORSA
Borsa, faiz artırım kararından sonra yabancı girişinin artacağı beklentisiyle yükseldi. Finans hisselerinde ralli oldu. Karar sonrası 9.140 seviyesinden 9.200 seviyelerine çıktı. Sonra kısmen geri çekildi ve haftayı da yüzde 3.2 kazançla 9.111 seviyesinden kapattı. Önümüzdeki günlerde yönünü yabancı girişinin boyutu belirleyecek. Ekonomi Gazetesi’nden Serap Sürmeli’nin haberine göre borsa “testere piyasasına” girmiş durumda. Testere piyasası, iki bant aralığında hareket etmesi demek. Sürmeli’ye açıklama yapan uzmanların görüşleri, başlıklar halinde şöyle:
▪️ Yüksek riskli kredili işlemlerden kaçınılmalı.
▪️ Güçlü iştirakleri olan holdingler önümüzdeki sene fark yaratabilir.
▪️ Yatırımcıların kâr al/zarar kes seviyelerine sadık kalmaları önemli.
Korunaklı bir portföyde; yüzde 50 mevduat, yüzde 25 hisse, yüzde 25 altın
▪️ Endeksteki geri çekilmelerde kademeli pozisyon alınabilir.
▪️ Uzun vadede fiyat istikrarının sağlanması ülke ekonomisine güveni artırır
▪️ İçinde bulunduğumuz dönem ’testere piyasası.
▪️ Kısa vadede çok prim yapmış hisse senetlerinden uzak durulmalı.

✅ FAİZ

Kredi ve mevduat faizlerinde MB’nin politika faizini 5 puan artırmasının etkisini önümüzdeki hafta görebileceğiz. Öncesinde zaten tırmanış vardı. 8 Mart’tan 15 Mart’a durum şöyle idi:
▪️ İhtiyaç kredisi faizleri yüzde 63,36’dan yüzde 76’ya,
▪️ Taşıt kredisi faizleri yüzde 65.05’ten 68,53’e,
▪️ Konut kredisi faizleri yüzde 41,32’den yüzde 43,09’a,
▪️ Tüketici kredisi faizleri yüzde 6.66’dan 71,95’e,
▪️ Ticari kredi faizleri yüzde 55,33’ten yüzde 59,58’e çıkmıştı.

En yüksek oranların ihtiyaç ve tüketici kredilerinde olması hükümetin tüketimi frenleme politikasına uygun.
Mevduat faizleri (3 ay vadeli TL) ise aynı hafta itibariyle yüzde 53,63’ten 55,66’ya çıkmış gözüküyor. Ancak bu ortalaması… Bankalar büyük mevduatlara, elde tutmak istedikleri kazandıran müşterilerine, e – vadeli hesaplara, yeni müşterilere daha yüksek faiz vermekle birlikte küçük tasarrufçu aleyhine işlem yapmaya devam ediyorlar.
♦️ Ne bekleniyor? MB’nin son faiz artırmasından sonra faizlerin bir miktar daha yukarı gitmesi bekleniyor. TL tasarrufçusu, 2024 yılı enflasyonu yüzde 45 üzerinde biteceğinden, eğer mevduatına yıllıkta net yüzde 50 faiz alabiliyorsa kayba uğramayacak demektir.

6 maddede geçen hafta

1- REZERVLER DİP SEVİYEYE İNDİ: EKSİ 73,9 MİLYAR DOLAR!

Son kur atağında MB, biriktirdiklerini piyasaya satarak geri vermiş oldu. Döviz pozisyonu eksi 73,9 seviyesinde. Bu rakamın zirvesi 77 milyar dolardı.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Albayrak ve Nebati, arka kapıdan satarak boşalttığı için net rezerv sahibi değil. Bu da büyük bir kırılganlığa işaret ediyor. Bu rezervleri yerine koymak, bankanın kendisine rezerv biriktirmesi uzun bir zaman alacaktır.

2- DÖVİZ MEVDUATINDA ARTIŞ DEVAM EDİYOR

15 Mart ile biten haftada, bankalardaki toplam yabancı para mevduat (DTH) 213.2 milyar dolardan 215.3 milyar dolara çıktı. 2.1 milyar dolarlık artış gerçekleşti. Kur değişimlerinden (parite etkisi) arındırılarak bakıldığında artış 1 milyar 378 milyon dolar seviyesinde.

3- YENİ SIKILAŞTIRMA ADIMLARI GELDİ

BDDK, elektrikli araçlar için taşıt kredilerinde sınırları değiştirdi. Karara göre, nihai fatura değeri 1 milyon 600 bin TL ve altında olan taşıt alımı amacıyla kullandırılan krediler 48 ay, nihai fatura değeri 4 milyon TL’nin üzerinde olup 5 milyon TL’yi geçmeyen taşıt alımı amacıyla kullandırılan krediler de 12 ay olarak belirlendi.

4- TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ 79,4 OLDU

TÜİK ve TCMB’nin işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Şubat ayında 79,3 iken Mart ayında %0,02 oranında artarak 79,4 oldu.
Endeks, Ağustos 2023’ten bu yana yükselme eğiliminde. Şubatta 80’ değerinden 79,3’e gerilemişti. Martta 79,4’e çıktı.
Bu endeksin son günlerdeki ekonominin görünümündeki bozulmaya rağmen endeksin yükselmesi, tartışma konusu oldu.

5- ŞUBAT'TA TURİZM İYİ GİTTİ

2024 yılı şubat ayında Türkiye’yi ziyaret eden yabancı sayısında geçen yılın aynı ayına göre %22,68 artış oldu. Geçici verilere göre; şubat ayında ziyaret eden yabancı sayısı 2.294.579’ye ulaştı. Ocak-Şubat dönemi itibariyle artış ise %12,0 artış kaydedildi. Sözkonusu iki ayda ziyaretçi sayısı 4.341.606 oldu. Ocak şubat itibariyle en çok İran’dan geliş oldu. İkinci sırada Rusya Federasyonu vatandaşları var.

6- ŞİRKET KAPANIŞLARINDA VAHİM ARTIŞ

Şubat 2024’te, Şubat 2023’e göre kurulan şirket sayısı %5,6, kurulan kooperatif sayısı %10,5 artarken kurulan gerçek kişi ticari işletme sayısı %21,6 azaldı. Ancak “kapanışlar” tablosunda rakamlar vahim. TOBB verilerine göre Şubat 2024’te, kapanan şirket sayısı 2023 yılının aynı ayına göre %65,5, kapanan kooperatif sayısı %10,6, kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısında %16 artış oldu. Şirket kapanışları ocak – şubat itibariyle de %32,3 artış kaydetti.

Bu yüksek kapanış oranları ekonomik gidişattaki olumsuzluğun şirketlere yansıması olarak değerlendirilebilir.

Bir görüş

İlkbahar geldi ama ekonomide kara kışa giriyoruz

Faiz artırımı, peş peşe kredi kısıtlayıcı uygulamalar, sıkılaştırma önlemleri… Gelişmeler önümüzdeki günlerin hiç de kolay geçmeyeceğini gösteriyor. Bütün bu önlemlerin yavaşlamanın ötesinde bir durgunluğa yol açma ihtimali yüksek. Bu aynı zamanda işsizlik artışı olarak da kendini gösterecek.
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Birgün’e yaptığı değerlendirmede, bizleri nelerin beklediğini şöyle özetledi:
“Gelişmeler kemerlerin daha fazla sıkılacağının, ekonomik anlamda dondurucu bir kış yaşayacağımızın habercisi gibi. Faizlerin yüzde 50 seviyesine yükseltilmesi aslında ekonominin ne kadar sıkışık bir duruma geldiğinin, 2018 Rahip Brunson krizi ve 2021 Aralık KKM’ye giden süreç gibi bir dönem korkusunun yaşandığının en açık göstergesi oldu.

Yapılan hesaplamalar, 15 Mart haftasına kadar 20 milyar dolara ulaşan bir rezerv satışı yapıldığını gösterdi. İçinde bulunduğumuz haftada da en az 5 milyar dolarlık ek bir satış yapıldığı tahmin edilebilir. Nitekim TCMB’nin brüt rezervlerinin geçen hafta da 3 milyar dolar civarında eridiği görülüyor. Yerleşiklerin döviz hesaplarında da 2 milyar dolarlık bir artış var.

Özetle, bu verilerden seçime kadar dayanamayacakları sonucuna varıyoruz. Borsada ve DİBS’de yabancı satışlarının sürdüğünü,15 Mart itibarıyla son bir ayda hisse senetlerinden çıkışın 625 milyon doları, tahvillerden çıkışın da 300 milyon doları bulduğunu görüyoruz. 2 yıl vadeli devlet tahvillerinin faizi de yüzde 50’ye dayanmış durumda. Bu da piyasaların faizlerin kolay inmeyeceğini düşündüğü anlamına geliyor.

Şimşek’in eli sıkıştı. Dezenflasyon programını döviz kurunun enflasyonun altında seyretmesine bağlamıştı. TL'nin değer kaybetmesi enflasyonla mücadeleyi imkânsızlaştırır. O bakımdan elinde tek silah kalmıştı: Faiz oranlarının arttırılması. Şimdi politika faizinde böyle keskin bir artış, muhtemelen seçim sonrasında kredi kartları aylık faizlerinin de yüzde 5 civarına çekilmesini getirecek.

Ülke stagflasyona doğru sürükleniyor. Enflasyon ve durgunluğun bir arada yaşanması anlamına gelen stagflasyonla, hem daha erken hem de daha keskin bir şekilde yüz yüze geleceğiz.

Bu da işsizliğin artması, satın alma gücünün gerilemesi ve alt kesimler arasında yoksulluğun daha da yaygınlaşması gibi olumsuz sosyal sonuçlara da yol açacak gibi görünüyor. Zaten seçimden sonra elektrik, doğalgaz gibi faturalara zamlar gelmesi bekleniyor. Bu da üzerine eklenirse gelişmeler kemerlerin daha da fazla sıkılacağının, iklimsel açıdan yaz aylarına girilirken ekonomik anlamda dondurucu bir kış yaşayacağımızın ne yazık ki habercisi gibi görünüyor.”

Küresel ekonomi

FED, PAS GEÇTİ

ABD Merkez Bankası (FED) politika faizini değiştirmedi. Açıklamada faiz indirimi için enflasyon konusunda daha fazla güvene ihtiyaç olduğu belirtildi. Fed, federal fon oranına ilişkin tahminini bu yıl sonu için geçen yıl Aralık’ta öngördüğü yüzde 4,6'da sabit bıraktı. Başkan Powell yakın vadede bilanço daraltma hızının yavaşlatılmasının uygun olacağını belirtti.

JAPONYA'DA 17 YIL SONRA FAİZ ARTIŞI

Japonya Merkez Bankası’ndan (BOJ) beklenen faiz artışı geldi. Banka, 2016'da başladığı negatif faiz politikasını sonlandırdı. ve politika faizini -%0,1 ile %0 aralığından, %0 ile %0,1 aralığına yükseltti.

ÇİN, 20,7 MİLYAR DOLARLIK DIŞ YATIRIM YAPTI

Çin, son yıllarda dış yatırıma verdiği ağırlıkla da dikkat çekiyor. Bu yılın ilk 2 ayında yaptığı finansal olmayan doğrudan dış yatırımlar, geçen yılın ilk 2 ayına göre, yüzde 10 artışla 20 milyar 787 milyon dolara ulaştı. Çin Ticaret Bakanlığı Sözcüsü He Yadong, bu yatırımların 4,6 milyar dolarlık kısmının “Kuşak ve Yol” güzergahı üzerindeki ülkelere yapıldığını belirtti.

DOĞAL GAZA 9 TRİLYON DOLARLIK YATIRIM

Gaz İhraç Eden Ülkeler Forumu'nun (GECF) 2050 Görünüm Raporu’na göre, küresel doğal gaz üretiminin 2050'ye kadar mevcut 4 trilyon metreküpten 5,3 trilyon metreküpe ulaşması bekleniyor. Bu hedefin gerçekleştirilmesi için küresel doğal gaz yatırımlarına 2050'ye kadar yaklaşık 9 trilyon dolar tahsis edilmesi hedefleniyor.
Yatırımların ağırlıkla Asya Pasifik ve Kuzey Amerika'da yapılacağı, keşif ve üretimde en çok yatırım Asya Pasifik'te olacağı tahmin ediliyor.

ALMAN BUNDESBANK RESESYON BEKLİYOR

Alman ekonomisindeki yavaşlama yerini durgunluğa bırakacak gibi… Almanya Merkez Bankası (Bundesbank), Alman sanayi ürünlerine yurt içi ve yurt dışından gelen talebin azalmaya devam etmesi nedeniyle ülke ekonomisinde ilk çeyrekte resesyon beklediğini duyurdu.

Şirketler

AMAZON’DAN 34,6 MİLYON DOLARLIK CEZAYA İTİRAZ

E-ticaret devi Amazon.com, Fransız düzenleyici CNIL'in verdiği 32 milyon euroluk cezaya itiraz etti. Fransız kuruluş, Amazon’un Fransa’daki depolarında çalışanların faaliyetlerini ve performansını izlemek için kurduğu aşırı müdahaleci ve gözetleyici sistem nedeniyle vermişti.

30 KAT HIZLI YENİ YAPAY ZEKA ÇİPİ

Son dönemin Microsoft ve Apple'ın ardından ABD'nin en değerli 3. Şirketi durumuna gelen ABD'li çip üreticisi Nvidia, "Blackwell" adlı yeni nesil çip mimarisi ile yeni yapay zeka çipinin tanıtımını yaptı. Yeni çip, bazı işlemleri öncekilerden 30 kat daha hızlı yapabiliyor. Yeni çip’in tanıtımı B200 "Blackwell" çipi, şirketin yıllık yazılım konferansında CEO Jensen Huang tarafından yapıldı.
Şirketin hisseleri geçen yıl yüzde 240 değer kazandı ve piyasa değeri geçen ay 2 trilyon dolara yaklaştı.

REDDİT, İLK İŞLEM GÜNÜNDE YÜZDE 48 PRİM YAPTI

Yapay zeka gelişmelerinin yarattığı rüzgarın da etkisiyle Reddit, ABD’de halka arzın ilk işlem gününde yüzde 48 prim yaptı. 34 dolarlık halka arz fiyatı işlem günü sonunda 57,8 doları gördü. İşlem günü sonunda oluşan kapanış fiyatı şirketin değerlemesinin 8 milyar dolara çıktığını gösterdi.

İbrahim Ekinci'nin hazırlayıp sunduğu Marjinal Fayda podcast serisini kisadalga.net ve podcast platformlarından dinleyebilirsiniz...

Podcastlerimiz, bültenlerimiz, günlük haberlerimiz ve araştırma dosyalarımız ile iyi gazetecilik yolculuğumuzda Kısa Dalga'yı desteklemek için buraya tıklayabilirsiniz. Her türlü desteğiniz bizim için çok değerli!