Kısa Dalga - Haftanın ekonomik gelişmelerini öğrenmek ve gelecek için sağlıklı öngörüler yapabilmeniz için İbrahim Ekinci'nin hazırladığı haftalık ekonomi bülteni Marjinal Fayda'da ekonomideki genel manzara, piyasalardaki gelişmeler, dünyadan ve şirketlerden haberler var.
PODCASTİ DİNLEMEK İÇİN OYNAT'A TIKLAYIN
GENEL DURUM
Yılın son ayında aylık enflasyon %1,03, yıllık enflasyon %44,38 geldi. Bu rakam MB’nin %44 hedefine yakın. İTO’nun “ücretliler geçinme indeksi” aralıkta aylık %1,74, yıllıkta %55,27 gelmişti. ENAG verisine göre aralık aylık artış %2.34, 2024 yılı yıllık enflasyon ise %83.40 olarak gerçekleşti.
Yıllık enflasyon beklentisi %45’in üzerindeydi. TÜİK rakamı bu yönüyle yine tartışma konusu oldu. TÜİK ve İTO enflasyonu arasında, 2019 yılında bozulan korelasyon en uzak rakamlara erişti. TÜİK’in aylık enflasyonu aralıkta, İTO’nun açıkladığının %78’inde kaldı. Prof. Dr. Hakan Kara da iki kurumun “giyim fiyatları” endeksleri arasındaki makasa dikkat çeken bir grafiği, “Resmi enflasyon verilerinde son dönemde birçok alt kalemde gözlenen normalleşmeye rağmen, giyim fiyatlarındaki ayrışmayı açıklamakta hala zorlanıyorum” notuyla paylaştı. Tablo, TÜİK’in enflasyon rakamlarında izaha muhtaç bir sapma olduğunu düşündürüyor.
2024 yılı kurun bastırıldığı, ancak fiyatların durdurulamadığı bir yıl oldu. Para politikası devredeydi. Maliye politikasından ücretlerin baskılanması dışında bir destek gelmedi. Kamu kesimi, şatafat harcamalarına, kayırma ihalelere, kamu kaynağının verimsiz kullanılmasına devam etti. Tasarruf önlemleri havada kaldı. Vergi düzenlemeleri gelmedi. Bu da 1,5 yılını dolduran dezenflasyon programında istenilen hızda bir iyileşme sağlanamamasına yolaçtı.
Erdoğan’ın "Faizi kesinlikle indirmeye başlayacağız. 2025 işareti yılı olacaktır" şeklindeki sözleri; bu yıl devam edecek faiz indirim döngüsünde, ekonomik gerçeklikle uyuşmayan bir tempo baskısı gelebileceğini düşündürdü.
Son dönem sanayi üretimi verileri toparlanma işareti veriyor. Bankalar, konut ve taşıt kredilerinde gevşeme bekliyor. MB, KOBİ kredilerinde aylık büyüme sınırını %2’den 2,5’e ekti. Bu veriler 2025’te büyümenin bir miktar ivmeleneceğini gösteriyor.
Ekonomi tarihimizdeki en akıldışı uygulamalardan biri sayılan KKM, 1,5 trilyon maliyetiyle tarihe karıştı.
PİYASALAR
BORSA: BIST 100 endeksi, en düşük 9.780,73 puanı ve en yüksek 10.097,08 puanı gördükten sonra haftayı, önceki hafta kapanışının yüzde 0,50 üzerinde 10.075,17 puandan tamamladı.
Ne olur? Son yükseliş enflasyonun düşük gelmesi, faizlerin ineceği ve borsaya yatırımcı geleceği beklentisine dayanıyor. Piyasa uzmanı Barış Soydan, borsanın sert değil küçük yükselişlerle devam edeceği görüşünde.
ALTIN: Kapalıçarşı'da işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 1,62 artışla 3 bin 12 liraya, cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 1,60 yükselişle 20 bin 430 liraya çıktı. Geçen hafta sonu 4 bin 965 lira olan çeyrek altının satış fiyatı yüzde 1,61 artarak 5 bin 45 liraya yükseldi. Ons altın haftalık %0,87 getiri sağladı. 2.265 doları gördü. Halen 2.638 dolardan işlem görüyor.
Ne olur? Bu yılın ikinci yarısında 3 bin doları görecek beklentisi etkili. Uzmanlara göre Trump’ın göreve başlamasıyla bağlantılı endişeler de altını destekliyor.
DÖVİZ: Bu hafta ABD Dolar'ı yüzde 0,43 değer kazanarak 35,3700 liraya çıkarken, Euro yüzde 1,03 azalışla 36,4010 liraya indi.
Ne olur? Dövizde enflasyonun altında, düşük tempolu bir artış izlenmesi muhtemel. Yatırımcısına kazandırma ihtimali düşük.
FAİZ: MB’nin takip ettiği 3 ay vadeli TL mevduatın bileşik faizi 27 Aralık ile biten haftada %59,44’ten 59,14’e geriledi. Aynı vadede büyük mevduatın bankalardaki basit faizi, kurumların internet sitelerinde verilere göre %36- 41 arasında değişiyor. Gişede %45’e kadar faiz var. Kredi faizlerinde yine türlerine göre yarım – 1 puan arasında artış azalışlar dikkat çekiyor.
Ne olur? MB indirimi sonrası düşüş başladı ve MB’nin indiriminden (2,5 puan) daha derin, 5-6 puan aralığında bir düşüş izleniyor. Vade uzadıkça faiz düşüyor. Önümüzdeki haftalarda daha da gevşemesi beklenir. Bunu izleyerek kredi faizlerinde de düşüşler görülecek. Kredili konut almak isteyenler yılın ikinci yarısında daha ödenebilir faizler görecek. İthal taşıtta faiz düşüşü iye kur artışını karşılaştırarak avantaj hesabı yapılabilir.
FONLAR: Yatırım fonları bu hafta yüzde 0,62 ve emeklilik fonları yüzde 0,98 değer kazandı. Kategorilerine göre bakıldığında, yatırım fonları arasında en çok kazandıralar yüzde 0,90 ile "para piyasası" fonları ve "borçlanma araçları" fonları oldu. Gecelik faizlerin düşüşüne paralel, fon getirilerinde de düşüş başlamış durumda.
NELER OLDU?
DÖVİZ CİNSİ KREDİLERDE AYLIK BÜYÜME SINIRI YÜZDE 1'E İNDİRİLDİ
MB, yabancı para ticari krediler için %1,5 olan aylık büyüme sınırını %1’e indirirken, Türk lirası ticari kredilerde %2 olan aylık büyüme sınırını KOBİ kredileri için %2,5, diğer ticari krediler için %1,5 olarak farklılaştırdı. Ayrıca KOBİ’lere, KOSGEB desteğiyle veya uluslararası kalkınma finansmanı kuruluşlarından sağlanan kaynaklarla sürdürülebilirlik kapsamında kullandırılan TL krediler de büyüme sınırından muaf tutuldu.
YABANCILAR YIL SONU SATIŞI YAPTI
Yabancılar, piyasa fiyatı ve kur hareketlerinden arındırılmış verilerle 27 Aralık haftasında 101,0 milyon dolar net hisse satışı yaptı. DİBS’te de net satımları 241,6 milyon dolar oldu. Yabancıların hisse senedi stokları piyasa değeri 33 milyar 843,4 milyon dolar olarak gerçekleşti. DİBS (Kesin Alım) stokları 17 milyar 499,3 milyon dolar oldu.
KKM DESTEKLERİ KALDIRILDI, ÇIKIŞ DEVAM EDİYOR
Firmaların döviz ve TL hesaplarına sağlanan KKM desteği kaldırıldı. Firmaların döviz yerine TL kullanmasını teşvik amacıyla hesaplarını liraya çeviren firmalara ek avantajlar sunuluyordu. BDDK verilerine göre 27 Aralık haftasında KKM bakiyesi 23,6 milyarlık çıkışla1 trilyon 129.9 milyara geriledi.
TÜKETİCİ KREDİLERİ HIZLANDI
BDDK verilerine göre, bankacılık sektörünün toplam kredi hacmi, 27 Aralık haftasında 213 milyar 237 milyon lira artarak 15 trilyon 687 milyar 328 milyon liradan, 15 trilyon 900 milyar 565 milyon liraya çıktı. 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur etkisinden arındırılmış büyüme ticari kredilerde yüzde 24,2, tüketici kredilerindeki ise yüzde 46,3 olarak kaydedildi. (BLOOMBERG HT)
MB, 2024’Ü YAKLAŞIK 1,5 TRİLYON TL ZARARLA KAPATTI.
Ekonomist Uğur Gürses’in yaptığı hesaplamaya göre, MB’nin 2024 zararı 1.5 trilyona ulaşıyor. Geçen yılın zararı 615 milyar lira seviyesinde gerçekleşirken, toplam zararın 894 milyar liralık bölümü 2023 yılından geldi. 2024 yılında ortaya çıkan zararın ağırlıkla kur hareketinden kaynaklandığını belirten Gürses, bir kısmının ise faizler yükseldiği için düşük faizli tahvil bonodan yazılan zarar olduğunu dile getirdi.
MERKEZ BANKASI TOPLAM REZERVLERİNDE GERİLEME SÜRÜYOR
MB toplam rezervleri 27 Aralık haftasında 1.13 milyar dolar azalarak 20 Aralık 2024 haftasındaki 156.19 milyar dolardan 155.06 milyar dolara geriledi. 27 Aralık 2024 haftasında swap hariç net rezervin 2.8 milyar dolar azalışla 43.7 milyar dolara indi.
İMALATTA DARALMA HIZ KESİYOR
İSO Türkiye İmalat PMI aralıkta 0,8 puan artışla 49,1’e çıkarken endeks, kesintisiz yükselişini üçüncü aya taşıdı. Veri, aralıkta da 50 eşik değerin altında kalmakla birlikte, imalat sektöründeki yavaşlamanın son sekiz ayın en düşük oranında ve ılımlı düzeyde kaldığına işaret etti. Kasımda 10 temel sektörden dokuzunun üretiminde yavaşlama kaydedilirken, aralık ayında bu sayı yediye indi.
EKONOMİYE GÜVEN ARTTI
Ekonomik güven endeksi, aralıkta bir önceki aya göre % 1,8 artışla 98,8’e yükseldi. Endeks üst üste 9’uncu ayda da 100 eşik değerin altında kaldı. Ekonomik güveni oluşturan tüketici güveni ile hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörlerine ilişkin güven endeksleri bu dönemde artış kaydederken, reel kesim güveni azalmıştı.
HİZMET ÜFE, YILLIK %53,44 ARTTI, AYLIK %0,76 AZALDI
H-ÜFE 2024 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %0,76 azalış, bir önceki yılın aralık ayına göre %48,12 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %53,44 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %69,81 artış gösterdi.
CEZALARA, MTV’YE, EHLİYETE % 43,93 ZAM GELDİ
Yeniden değerleme oranı 2025 yılı için % 43,93’tü. Bakan Şimşek, yeni yılda kamu tarafından sunulan mal ve hizmetlerin fiyatlarında enflasyon hedeflerinin gözetileceğini söylemesi üzerine Cumhurbaşkanı’nın indirim yetkisi olanlarda bu yetkinin kullanabileceği beklentisi doğurmuştu. Ancak bu olmadı. ÖTV, MTV, damga, özel iletişim, emlak vergisi gibi vergiler % 43,93 artırıldı. Sıfır araçta en düşük motorlu taşıtlar vergisi 3 bin 359 liradan 4 bin 834 liraya çıktı.
SİGARA VE İÇKİYE ÖTV ZAMMI, AKARYAKITA ZAMMI YARIN GELİYOR
Temmuz-aralık dönemi YİÜFE değişim oranının %7,55 olarak açıklamasından sonra herhangi bir CB kararı yayımlanmazsa içki ve sigaradan alınan ÖTV de bu oranda artırılacak. Akaryakıt ÖTV’si ise 31 Aralık’ta % 6 artırılırken, otomatik artışın 2025’in ilk yarısında uygulanmaması kararlaştırılmıştı. Benzinin litresindeki 11,29 liralık ÖTV 11,98 liraya, motorinin litresindeki 10,59 liralık ÖTV 11,23 liraya yükseltildi. ÖTV artışı yansımaya da başladı. Yarın benzine 1,27 TL zam gelmesi bekleniyor.
ÇALIŞANLAR 2025’TE DAHA ÇOK GELİR VERGİSİ ÖDEYECEK
2025’te çalışanların hızlı bir artışla % 20 ve 27 oranında gelir vergisi dilimlerine girecekler ve daha çok gelir vergisi ödeyecekler. 2025’te uygulanacak %15'lik gelir vergisi dilimi YDO kadar artırılarak 158 bin TL olarak ilan edildi. Cumhurbaşkanı’nın 2024’te 110 bin TL olan ilk vergi tarife dilimini 2025 için 237 bin TL’ye kadar (YDO’nun %50 fazlası) yükseltme yetkisi vardı ancak kullanılmadı.
ENFLASYON FARKI MEMUR’DA %11.54, İŞÇİ EMEKLİSİNDE % 15.75
TÜİK tarafından açıklanan aralık ayı enflasyonuyla memur ve emeklilerin maaş zam oranları belli oldu. 2024'ün ikinci yarısındaki TÜFE artışı % 15,75 oldu. Buna göre 2025'in ilk yarısı için işçi emeklilerine % 15,75, memur ve memur emeklilerine % 11,54 enflasyon farkı verilecek. Bu enflasyon farkları üzerine zam verilip verilmeyeceği ise önümüzdeki günlerde belli olacak.
KIDEM TAZMİNATI TAVANI BELLİ OLDU
TÜİK aralık ayı enflasyonunu % 1.03 olarak açıkladı. Buna göre yıllık enflasyon % 44,38 oldu. Enflasyon rakamlarının netleşmesiyle birlikte milyonlarca çalışanı doğrudan ilgilendiren 2025 yılına yönelik kıdem tazminatı tavanı da belli oldu. Nihai rakamlar resmi olarak açıklanmadı ancak mevcutta 41.827,00 TL olan kıdem tazminatı tavanının yeni zamla birlikte 46.653 TL olması bekleniyor. Nihai rakam Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın açıklayacağı memur aylık katsayısı değişikliği ile belli olacak.
KİRA ZAM ORANI % 58,51
TÜİK, 2024 yılı aralık ayı enflasyonunu (aylık %1,03, yıllık %44,38) açıkladı. Böylelikle kira zam oranı da belli oldu. Konut ve işyeri kiralarına yapılacak zam oranı da TÜFE 12 aylık ortalamalar üzerinden hesaplanıyor. Aralık 2024 TÜFE’de 12 aylık ortalama da % 58,51 oranında oldu.
YUMURTA ŞAMPİYON
Tüketici fiyatları bazında Aralık 2024'te en fazla fiyat artışı %12,17 ile yumurtada, en fazla fiyat düşüşü ise %27,78 ile hava yoluyla yolcu taşımacılığında görüldü. Yumurtadaki fiyat artışını %9,88 ile kahvaltılık tahıl ürünleri, %9,33 ile patates izledi. Aralık 2024'te fiyatı en çok artış gösteren diğer ürünler arasında %8,33 ile taze balık, %7,84 ile margarin ve % 7,62 ile fırın, ocak ve fırınlı ocak yer aldı.
AÇLIK SINIRI 21 BİN 83 LİRAYA YÜKSELDİ
Türk-İş araştırmasına göre aralık ayında 4 kişilik ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken gıda harcaması tutarını ifade eden açlık sınırı, 20 bin 562 liradan 21 bin 83 liraya yükseldi. Açlık sınırı, 22 bin 104 liralık 2025 asgari ücretinin ise sadece bin 21 lira altında kaldı. Gıda ile giyim, konut, ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer harcamaların toplam tutarına denk gelen yoksulluk sınırı, 66 bin 976 liradan 68 bin 675 liraya yükseldi.
BANKALARDA KONUT VE TAŞIT KREDİLERİNDE GEVŞEME BEKLENİYOR
TCMB’nin Banka Kredileri Eğilim Anketi sonuçlarına göre döviz kredileri ile işletme kredilerinde sıkılaşma yerini gevşemeye bıraktı. 2025 yılının ilk çeyreği için bankalar işletme kredilerinde bir miktar gevşeme başlayacağı beklentisinde. 2024 yılının 4. çeyreğinde konut ve taşıt kredilerinde gevşeme başlamış, diğer bireysel kredi türlerinde sıkılaşma sona ermişti. 2025 yılının ilk çeyreği için bankaların beklentisi, konut ve taşıt kredilerine uygulanan standartlardaki gevşemenin devam edeceği, diğer bireysel kredi türlerine ise bir miktar sıkılaşma olacağı yönündedir.
EV SAHİPLİĞİ ORANI GERİLEMEYE DEVAM EDİYOR
TÜİK, Türkiye'deki ev sahipliği oranının 2023'te %56.1 olduğunu açıkladı. Son 10 yılda 5 puanlık bir düşüş var, 2013'te %61.1'di. Öncesinde de uzun süre %60'ın üzerindeydi. 2021 verisine göre AB'deki ev sahipliği ortalaması %69.9'du. 2021 yılında Türkiye %56.7 ile İsviçre, Almanya, Avusturya'nın ardından en kötü dördüncü ülkeydi. Sosyal konut üretmek için kurulan TOKİ, 2003-2022 arasında toplam 1 milyon 103 bin 499 konut inşa etti. Bunların sadece 157 bin 112'si (% 14,24) alt-yoksul gelir grubuna yönelik inşa edildi. TOKİ aynı dönemde 137 bin 819 lüks konut üretti.
TÜRKİYE’DE YOKSULLUK ORANI % 13,6 OLARAK BELİRLENDİ
Türkiye’de bu yıl eş değer hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin % 50’si dikkate alınarak hesaplanan yoksulluk sınırına göre, yoksulluk oranı 2024 yılında 0,1 puan artarak % 13,6 oldu. Medyan gelirin % 60’ı dikkate alınarak belirlenen yoksulluk sınırına göre hesaplanan yoksulluk oranı ise bu yıl 0,1 puan azalışla % 21,2 olarak gerçekleşti. Türkiye'de nüfusun % 39,3'ü iki günde bir et, tavuk veya balık tüketemiyor. Nüfusun % 59,6'sı eskimiş mobilyalarını değiştiremiyor. Nüfusun % 57,5'i evden uzakta bir haftalık tatil masrafını karşılayamıyor.
2024’TE KONKORDATOLAR REKOR KIRDI
Finansmana erişim, üretimde daralma ve rekabetçilik kaybı sorunlarıyla 2024’ü geride bırakan reel sektöre ilk hasar faturası konkordatolardan kesildi. Geçen yılın tamamında mahkemelere 1723 konkordato başvurusu yapılırken, iflas kararı verilen dosya sayısı 132 oldu. (EKONOMİ)
DIŞ TİCARET AÇIĞI YILLIKTA 73,3 MİLYAR LİRA
Kasım ayında genel ticaret sistemine göre ihracat %3,1 azalarak 22 milyar 289 milyon dolar, ithalat %2,7 artarak 29 milyar 748 milyon dolar olarak gerçekleşti. Ocak-Kasım döneminde ihracat %2,5 artarak 238 milyar 462 milyon dolar, ithalat %6,3 azalarak 311 milyar 798 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı aylık %24,9 artarak 5 milyar 973 milyon dolardan, 7 milyar 459 milyon dolara yükseldi. Ocak-Kasım döneminde dış ticaret açığı %26,8 azalarak 100 milyar 240 milyon dolardan, 73 milyar 336 milyon dolara geriledi. Kasım ayında tüketim malları ithalatı %15 arttı.
YURTDIŞINA PORTFÖY YATIRIMLARI TARİHİ ZİRVEDE
Merkez Bankası verilerine göre bu yılın üçüncü çeyreği itibariyle yurtiçi yerleşiklerin hisse ve borçlanma senetleri yatırımları 4.12 milyar dolar ile tarihi zirvesine çıktı. Hisse senedi yatırımları toplamda 2.11 milyar dolar ile tarihinde ilk kez 2 milyar dolar sınırını aşarken hane halklarının yurtdışı hisse senedi yatırımları da 1.33 milyar dolar ile zirveyi gördü. Yurtiçi yerleşiklerin hisse senedi yatırımlarının % 90’ı, borçlanma senetleri yatırımlarının ise % 67’si ABD’ye yapıldı. (EKONOMİ)
GENEL YÖNETİM BORÇ STOKU İLK KEZ 10 TRİLYONU DEVİRDİ
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre AB tanımlı genel yönetim borç stoku, ilk kez 10 trilyon lirayı geçti. 2024 3.Ç itibariyle 10 trilyon 22 milyarı buldu. Stok rakamı 2001 4Ç’te sadece 186 milyardı. 2010’da sadece 461,4 milyardı, 2018’de, “CB hükümet sistemi” denilen şey başladığında 1.1 trilyon liraydı. 6 yılda 10 kat artarak 10 trilyonu geçmiş oldu.
TEİAŞ’IN ÖZELLEŞTİRME SÜRECİ 2026’YA UZATILDI
Türkiye’de elektrik dağıtımının % 100’ü özel sektörde. Üretimin %80’den fazlası da özel sektöre geçti. Kamuda kalan tek alan iletimdi ve kamu bu hizmeti TEİAŞ eliyle görüyor. Bu şirketin özelleştirilmesi için de 2021’den bu yana süreç yürütülüyor. Ancak özelleştirmeye hazırlık çalışmaları tamamlanamadığı için sürecin 2026 yılı sonuna kadar uzatılması kararı alındı.
SAYIŞTAY’A GÖRE DEMİRÖREN’İN KREDİ BORCU 30 MİLYARI AŞTI
Sayıştay raporuna göre Demirören Medya'nın Ziraat Bankası borcu 30 Milyar TL'yi aştı ve şirket bu borcu ödeyebilmek için "gelir yaratamıyor", "öz kaynaklarını" yitirdi ve "yüksek mali borcu" var. Bilindiği gibi, Demirören’e bu kredi Doğan Holding medya şirketlerinin satın alınması için kullandırılmıştı. Tarım desteklemekle görevli Ziraat Bankası’nın kredi vermesi de tartışma konusu olmuştu.
TEŞVİK SİSTEMİNDE FİNANSMAN AYAĞI GÜÇLENDİRİLECEK
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fatih Kacır, yeni teşvik sisteminde vergi indirimlerinin biraz daha sınırlı tutulacağını, buna karşılık finansman ayağının güçlendirileceğini söyledi. Bakan Kacır, hazır giyim, tekstil, deri, ayakkabı ve mobilya gibi emek yoğun sektörlerde çalışan başına aylık 2.500 TL’ye kadar sağlanacak desteklerde ilk ödemenin şubat ayında yapılacağını da kaydetti. Kacır, sistemle ilgili çalışmanın önümüzdeki günlerde açıklanacağını da söyledi. (EKONOMİ)
OSB’DE İTİRAZLAR KARŞILIK BULDU
OSB’lerdeki kiralamalar ile devir hakkı ve depo alanlarına ilişkin şikayetler üzerine, bakanlığın çözüme yönelik çalışma başlatacağı öğrenildi. Edinilen bilgiye göre bakanlık yeni yönetmelikte kiracılık konusuyla hükümlerin değiştirilebileceğini dile getirdi. Devir konusunda bakanlık tarafından yeni firmanın sanayiyle ilgili iştigal alanı araştırması yapılması ve rantın önüne geçilmesi konusunda ise mutabakat oluştu. (EKONOMİ)
BİST 100'DE 34 HİSSE REEL GETİRİ SAĞLADI
Borsa’da 2024’ün ortalama getirisi enflasyonun altında kaldı. BİST 100 endeksi nominal % 34 artış kaydederken reel olarak % 7 civarında kayıp yaşadı. Reel kayıplar BIST 500 endeksinde % 6,5, BİST 50’de % 6,3 oldu. BİST 100 endeksinde yer alan 34 şirketin hissesi enflasyonun üzerinde getiri sağlarken, 24 hissede reel kaybı yaşandı.
DEMİRYOLU İLE YÜK HEDEFLERİ GERÇEKLEŞMEDİ
Ulaştırma Bakanlığı’nın, toplam yük taşımalarında demiryolunun payının 2029’a kadar % 10’a 2035'e kadar % 20’ye çıkarma hedefine karşın, 2021 yılında % 0,8 seviyesinde bulunan demiryoluyla taşınan yük miktarının payı 2023’te % 0,5’e kadar geriledi. Sektör temsilcilerine göre gerilemenin nedeni 10 yıl önce getirilen serbestleşmeye rağmen, eşit rekabet koşullarının sağlanamaması… (EKONOMİ)
2. CUMHURBAŞKANLIĞI YARDIMCILIĞI GELİYOR, KURULLAR KALDIRILIYOR
Cumhurbaşkanlığı Teşkilat yapısında İdari İşler Başkanlığı yerine Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’ne geri dönüldü. Bu gibi değişiklerinde yolda olduğu söyleniyor. Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak oluşturulan 9 kurulun sisteme çok fazla faydasının olmadığı görüşleri doğrultusunda kaldırılması ya da tek çatı altında toplanması, ayrıca parlamentodan sorumlu olmak üzere 2. cumhurbaşkanı yardımcılığı oluşturulması konuşuluyor. (EKONOMİ)
ÇİN’DEN GELEN ARAÇLARA EK VERGİ % 50’YE ÇIKTI
Çin’den ithal edilen otomobillere yönelik ek gümrük vergileriyle ilgili yeni karar, 1 Ocak 2025 tarihi itibari ile yürürlüğe girdi. Yeni düzenlemeye göre; Çin menşeli benzinli ve hibrit otomobillere uygulanan ilave gümrük vergisi % 40’tan % 50’ye çıkarıldı. Böylece mevcuttaki % 10 gümrük vergisine gelen ek % 50 vergi ile içten yanmalı ve hibrit araçların vergi oranı toplamda % 60 oldu. Elektrikli ve şarj edilebilir hibrit araçlardaki (PHEV) % 40’lık ek vergi oranı ise değişmedi.
DELİCE-ÇORUM HIZLI TREN HATTI İHALESİ ADRESE TESLİM BİTTİ
27 Aralık’taki ihale yapılmadan önce Çelikler ve Gülermak’ın ihaleyi kazacağı ortaya çıkınca ihale 31 Aralık 2024’e ertelemişti. Arkasından yeni bir şirket – girişim dizaynı yapıldı. Üst yapı şirketi değiştirildi ancak önemli kısmı altyapı işi aynı şirkete verdi. İhaleyi kazanacağı daha önce ilan edilmiş olan Çelikler (YSE Yapı) kazanan iki şirketten biri oldu. 75 milyar bedelli bu ihale acil durumlar için öngörülen “pazarlık usulü” ile yapılması da tartışma yarattı.
İSTANBUL HAVALİMANI, DÜNYANIN EN PAHALISI ÇIKTI
İtalyan gazetesi Corriera della Sera tarafından yapılan araştırmaya göre İstanbul Havalimanı dünyanın en pahalısı. Havalimanlarında satılan bir kahve, su, cappuccino, kruvasan ve sandviç gibi ürünlerin fiyatlarını karşılaştıran gazete bu ürünlerin toplam fiyatı İstanbul Havalimanı’nda 16,5 Euro (yaklaşık 604 TL) iken aynı ürünler Londra'da 7 Euro'ya satılıyor. Londra’daki bir hamburger 254 TL iken, İstanbul Havalimanı'nda bu fiyat 600 TL'ye kadar çıkıyor.
GAP’TA 198 PROJEYE 496 MİLYAR TL AYRILDI
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, yeni “GAP Eylem Planı” kapsamında 198 projeye 2024-2028 döneminde, 496 milyar lira kaynak aktaracaklarını bildirdi. Kacır, “2028’e kadar, 475 bin hektar alanı sulamaya açacağız. 570 bin kişiye istihdam sağlayacak programla hedefimiz kuru tarımda 1605 dolarlık katma değer artışı, GAP Bölgesi tarımsal gayrisafi katma değerin ülke içindeki payının % 19'a, bitkisel üretim değerinin de % 21,5'e yükselmesidir” diye konuştu. (EKONOMİ)
OTOMOTİV, İTHALAT AĞIRLIKLI YENİ ZİRVESİNE KOŞUYOR
Türkiye otomotiv pazarında yeni rekor sinyali geldi. İki yıldır ÖTV matrahında güncelleme yapılmaması ve krediye erişim zorluklarına rağmen, 11 ayda 1 milyon adedi geçen satışların, yılsonunda 1 milyon 232 bini aşarak geçen yılın üzerine çıkması bekleniyor. Aralık ayı satışlarının hareketli olduğu, markaların pazar payını korumak için cazip kampanyalarla stok eritme yoluna gitmesine bağlı olarak, satışların 165 bin adedi aşacağı ifade ediliyor.
BEYAZ EŞYA ÜRETİMİ KASIM'DA GERİLEDİ
Beyaz eşyada üretim ve ihracat Kasım'da gerileme kaydederken, yurt içi satışlarda yükseliş izlendi. TÜRKBESD verilerine göre Kasım'da altı ana üründe üretim % 10 geriledi. Aynı dönemde iç satışlar ise % 7 artış kaydetti. İhracatta ise % 11'lik gerileme izlendi. Kasım'da ihracat 1,9 milyon adet olarak kaydedildi.
İSTASYON DIŞI AKARYAKIT TESLİMATLARINA YENİ KURAL GELİYOR
Akaryakıt istasyonu dışında yapılacak akaryakıt teslimatlarında bayilik lisansı şartı getiren düzenleme yeni yılda uygulamaya girecek. Kamu kurum ve kuruluşlarına, fabrika, şantiye, maden veya taş ocaklarına yapılan teslimler bu kuralın dışında tutulacak. Yeni düzenleme bayiinin sorumluluğu kanunla net bir şekilde düzenleniyor.
YATIRIMLAR, 5 YILDA 5’TE 1 SEVİYESİNE GERİLEDİ
Merkez Bankası eski ekonomistlerinden, İktisatçı Zafer Yükseler’in incelemesine göre 2020 Ocak-Ekim döneminde 138,2 milyar dolar olan teşvik belgesinde yer alan toplam sabit yatırım tutarı, 2023 yılında 63,2 milyar dolara, 2024 yılında ise 26,2 milyar dolara geriledi. Yabancı sermayeli kuruluşların sabit yatırım tutarı ise 9,3 milyar dolardan 2,5 milyar dolara düştü. (EKONOMİ)
OCAKTA MOODY’S VE FITCH, NİSANDA S&P NOT KARARINI AÇIKLAYACAK
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları 2024 yılında Türkiye’ye iki kademe not artışına imza attı. Yeni yıl takvimi ise belirlendi. Buna göre ilk not değerlendirmesi 24 Ocak’ta Moody’s’ten gelecek Fitch de 31 Ocak’ta kararını açıklayacak. S&P ise nisan sonunda ilk kararını verecek. Ekonomistler sıkı para politikasına bağlılık, enflasyonda düşüş seyrinin sürmesi, iyileşen Merkez Bankası rezervleri ile gerileyen CDS verileri ışığında 2025 yılında da uluslararası kredi derecelendirme kurumlarından not artırımı kararları bekliyor.
YUNUS EMRE VAKFI YOLSUZLUĞU
Yunus Emre Vakfı’na aktarılan kamu kaynağının naylon faturalarla zimmete geçirildiğine ilişkin iddialar üzerine başlatılan soruşturmada, 11 kişi gözaltına alındı. Vakfın iki önemli ismi olan Aile Bakanı Mahinur Göktaş'ın eşi Rahmi Göktaş ile MHP Genel Başkan Yardımcısı Semih Yalçın'ın oğlu Kutalmış Yalçın istifa etmişti. Ekonomist Ozan Bingöl’ün paylaştığı verilere göre bütçeden 2021 yılına kadar bir hiç para gönderilmemiş olan Yunus Emre Vakfı’na son dört yılda 3 milyar liraya yakın para aktarılmış.
DÜNYA EKONOMİSİ
PETROLDE RİSK AŞAĞI YÖNLÜ
2024’ü kayıpla kapatan ham petrole ilişkin 2025 beklentileri de fiyatların baskılanacağı yönünde. 2024’ün son işlem gününü Brent ham vadeli işlemleri varil başına 74,6 dolardan kapattı. Uluslararası Enerji Ajansı üretimin günde 13,52 milyon varil ile yeni bir rekora yükseleceği tahmininde bulunuyor. Artış beklentisi, diğer yandan fosil yakıtlardan uzaklaşma ve Çin ile ABD ekonomilerinde beklenen yavaşlamanın, bu yıl petrol fiyatlarını baskılayacağı tahmin ediliyor. Ortadoğu’daki gelişmeler ise yukarı yönlü hareket için en güçlü risk olarak görülüyor. (EKONOMİ)
EMTİANIN KAYBEDENLER KULÜBÜ 2025 YILINDAN DA UMUTSUZ
CRB Endeksi yıl içinde % 16 yükseliş gösterirken, enerjinin ağırlıklı S&P GSCI endeksi % 3’lük yükselişle daha sakin bir tavır izledi. Merkez bankaları gevşeme döngüsüne girdiğinden bu yıl iyi performans gösteren bazı emtialar var. Jeopolitik ortamın da etkisiyle değerli metaller kompleksi en iyi performans gösterenlerin parçası oldu. Ancak bazı emtia ürünlerinin 2025 yılında da baskı altında kalmaya devam edeceği tahmin ediliyor.
AVRUPA'DA DOĞALGAZ FİYATI 14 AYIN ZİRVESİNE YÜKSELDİ
Ukrayna’nın, Rus gazını Avrupa’ya ulaştıran anlaşmayı yenilememesinin ardından doğalgaz akışının kesilmesi, fiyatları yukarı çekti. Avrupa’da gösterge gaz fiyatları yılın ilk işlem gününde % 4,3'e varan artışla megavat-saat başına 51 Euro’ya yükseldi. Ukrayna hükümeti, Kremlin'i gaz ihracatından elde ettiği gelirden mahrum bırakmak istediği için anlaşmanın uzatılmasını müzakere etmeyeceğini açıklamıştı. (EKONOMİ)
EMTİADA SEÇİCİ OLMA ZAMANI
ABD'nin ticaret, enerji, maliye ve göç politikalarındaki Trump 2.0 dönem genel olarak enflasyonist bir ortamın habercisi. Fiziksel varlıklar enflasyon yükseldiğinde güçlü reel getiriler sağladığından, emtialar kritik bir enflasyon korunma görevi aracı olarak görülüyor. Mitsubishi UFJ Financial Group (MUFG), bu nedenle emtia yatırımlarında bu yıl seçici olun diyor ve özellikle değerli metaller için yükselişe işaret ediyor. (EKONOMİ)
TRUMP, ENDÜSTRİYEL METALLERİ GÖLGELİYOR
2025 yılında özellikle endüstriyel metalleri etkileyebilecek birçok faktör bulunuyor. ABD’ye yapılan ithalatlara gümrük duvarları örerek küresel ticaret akışını bozma tehdidinde bulunan ABD Başkanı seçilen Donald Trump’ın geri dönüşü metaller için bir risk olarak görülüyor. (EKONOMİ)
ABD'DE BORSA YATIRIM FONLARINA REKOR YILLIK GİRİŞ
ABD'de bu yıl borsa yatırım fonlarına 1 trilyon dolardan fazla para girişi oldu. Üç yıl önceki rekoru kıran bu portföy girişi borsada yükselişin önümüzdeki yılda da devam edeceği beklentilerine güç kazandırdı. ABD merkezli borsa yatırım fonlarındaki toplam varlıklar yıl sonunda 10,6 trilyon dolar rekoruna ulaştı Kasım ayına ait aylık ETFGI verilerine göre 2024 başına kıyasla % 30'un üzerinde bir artış yaşandı.
DÜNYA GIDA FİYATLARI ARALIKTA GERİLEDİ
Dünya gıda fiyatları aralık ayında şeker fiyatlarındaki düşüşün etkisiyle bir önceki aya göre geriledi fakat yıllık olarak yüksek seviyede kalmaya devam etti. BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından derlenen tahıllar, yağlı tohumlar, süt ürünleri, et ve şeker fiyatlarındaki aylık değişimleri izleyen dünya gıda fiyatları endeksi aralıkta 127'ye düştü. Daha önce 127,5 olarak açıklanan kasım ayı gıda fiyatları endeksi 127,6 olarak revize edildi.
İTALYA'DA OTOMOBİL ÜRETİMİ 68 YILIN EN DÜŞÜK SEVİYESİNE GERİLEDİ
AB’nin 3. büyük ekonomisinde otomobil üretimi geçen yıl yaklaşık yüzde 46 düşerek, 283 bin 9 ile 1956'dan bu yana en düşük seviyeye geriledi. Ticari araç üretimi de yüzde 17 düşerek, 192 bine indi. 2021’de Fiat Chrysler ve Fransız PSA-Peugeot'nun birleşmesiyle kurulan Stellantis, Avrupalı diğer üreticileri gibi elektrikli araçlarda zayıf talep, mevzuat belirsizliği ve sert Çin rekabetiyle karşı karşıya bulunuyor. (BLOOMBERG HT)
ŞİRKETLER
RUSYA, EFES’İN RUSYA’DAKİ ŞİRKETİNE KAYYIM ATADI
Rusya Devlet Başkanı Putin, AB InBev Efes BV bira üretim şirketini geçici olarak "GK Vmeste" adlı bir yapının yönetimine devretti. AB InBev Efes, Rusya'da 11 bira fabrikası ve 3 malt üretim tesisiyle faaliyet gösteren, ülkenin en büyük 3 bira üreticisi. Şirket, 2018’de Anadolu Efes ile Belçikalı AB InBev’in ortak girişimi olarak kuruldu. Girişim, Ukraya’daki işlerin Belçikalı ortağa, Rusya’daki işlerin Efes’e devri kararı almıştı. Rusya’nın kayyım kararı bunun arkasından geldi.
TAV, 2,5 MİLYAR EURO’LUK YATIRIM PROGRAMI YÜRÜTÜYOR
TAV Havalimanları İcra Kurulu Başkanı Serkan Kaptan, küresel havacılık sektöründe gelecek 20 yılda yolcu trafiğinin ikiye katlanmasının beklendiğini söyleyerek, “Bu artışın 2,4 trilyon dolarlık havalimanı yatırımı gerektireceği öngörülüyor” dedi. Son üç yıldır TAV’ın geleceğini oluşturacak, toplamı 2,5 milyar Euro’ya ulaşan atırım programı yürüttüklerini kaydeden Kaptan, 2021’de satın aldıkları Kazakistan Almatı Havalimanı’nda 226 milyon Euro’luk yatırım gerçekleştirdikleri söyledi.
TESLA'NIN SATIŞLARI İLK KEZ YILLIK BAZDA DÜŞTÜ
Tesla, 2024 yılında 1,78 milyon araç teslim ederek analistlerin 1,8 milyonluk tahminlerinin ve 2023'teki 1,8 milyon araç teslimatının altında kaldı. Bu, Tesla için satışlarda yıllık bazda yaşanan ilk düşüş oldu. Düşüş, yeni rekabet, talep ve küresel ekonomik koşulların şirkete zarar verebileceğine işaret ediyor. Tesla dördüncü çeyrekte küresel olarak 495 bin 930 araç teslim ettiğini duyurdu. Bu rakam üçüncü çeyrekte teslim edilen 463 bin ve bir yıl önce teslim edilen 484 bin 500'ün üzerinde. Ancak 510 bin 400 civarındaki analist tahminlerinin altında kaldı. (CNBC – e)
QUANTUM’UN ÇILGIN YÜKSELİŞİ
ABD borsalarında Quantum bilgisayar teknolojisi şirketlerinin baş döndürücü yükselişi gündem. IBM ve Google da dahil birçok teknoloji şirketi, yüksek hızlı işlem gücü sunan kuantum bilgisayarlar konusunda çalışıyor. İddia, “Quantum bilgisayarlar Süper bilgisayarın 10 bin yılda çözeceği sorunu 200 saniyede çözebiliyor.” Bu alanın şirketlerinin hisseleri hızla yükseliyor. Rigetti hisseleri, son bir yılda yüzde 2 bin yükseldi.
SİRİ'YE GİZLİLİK İHLALİ DAVASI: APPLE 95 MİLYON DOLAR ÖDEYECEK
ABD'li teknoloji devlerinden Apple, sesli asistan teknolojisi Siri'nin kullanıcıların gizliliğini ihlal ettiği iddiasıyla açılan toplu davada anlaşmaya giderek 95 milyon dolar ödemeyi kabul etti. Söz konusu dava, 'Siri'nin istem dışı etkinleştirilebildiği ve kullanıcıların rızaları dışında kaydedilen konuşmaların üçüncü taraflarla paylaştığı iddiasıyla açılmıştı. Apple suçlamaları reddetmesine karşın anlaşma yoluna giderek 95 milyon dolar ödemeyi kabul etti. (CNBC – e)
WALL STREET DEVLERİ KÜRESEL İKLİM İTTİFAKINDAN ÇEKİLİYOR
ABD'li yatırım bankası Morgan Stanley, perşembe günü e-posta yoluyla yaptığı açıklamada, Net Sıfır Bankacılık İttifakı'ndan ayrılmaya karar verdiğini duyurdu. Morgan Stanley'nin 'net sıfır taahhüdünün değişmediği' belirtildi. Morgan Stanley'den önce Goldman Sachs Group Inc., Wells Fargo & Co., Citigroup Inc. ve Bank of America Corp. benzer kararlar almışlardı.
MİCROSOFT'TAN YAPAY ZEKAYA 80 MİLYAR DOLAR HARCAMA PLANI
Microsoft Şirket Başkanı Brad Smith, "Amerikan Yapay Zekası İçin Altın Fırsat" başlıklı blog yazısında, yapay zekanın bu çağın elektriği olduğunu ve gelecek 4 yılın Amerika'nın gelecek çeyrek yüzyıldaki ekonomik başarısının temelini oluşturabileceğini ifade etti. Smith, Microsoft'un 2025 mali yılında yapay zeka modellerini eğitmek ve yapay zeka destekli veri merkezleri kurmak için yaklaşık 80 milyar dolar yatırım yapmayı planladığını belirtti. (BLOOMBERG HT)
GETTY IMAGES, RAKİBİ SHUTTERSTOCK İLE BİRLEŞMEYİ DEĞERLENDİRİYOR
Dünyanın en büyük fotoğraf ve video dağıtım ajanslarından ABD merkezli Getty Images Holdings Inc., rakibi Shutterstock Inc. ile birleşmeyi araştırıyor. Getty Images, en büyük lisanslı görsel içerik sağlayıcılarından ikisini bir araya getirecek bir kombinasyonun nasıl yapılandırılacağını müzakere ediyor. (BLOOMBERG HT)
BIDEN'DAN U.S. STEEL'İN JAPON ŞİRKETE SATIŞINA VETO
ABD Başkanı Joe Biden'ın, Japon çelik devi Nippon Steel'in 14.9 milyar dolarlık U.S. Steel'i satın alma teklifini resmi olarak engellemeye karar verdiği bildirildi. ABD Yabancı Yatırım Komitesi daha önce anlaşmayı onaylama ya da engelleme kararını 20 Ocak'ta görevden ayrılacak olan Biden'a havale etmişti. (CNBC -e)
1- Kısa Dalga Ekonomi Bülteni için ekonomi yayınlarının tamamından yararlanılmaktadır. Bunlar ilgili maddelerde de belirtilmektedir. “Piyasa” verileri bölümünde, ağırlıkla EKONOMİ Gazetesi’nden yararlanılmaktadır.