Vergi; gelirden, kazançtan alınır. Ama Türkiye’de şirketlerin yarıya yakını “zarar ettim”, “kar etmedim” bilançosu açıklıyor. MB’nin sektörel bilançolar tablosunun gösterdiği bu. Gayrimenkulde “zarar” bilançosu açıklayanların oranı %65! Bu mümkün olabilir mi? Hayır! Son 20 yıl, kalkınmayı inşaat, yol tünel sanan arkaik AKP kavrayışının önünü açtığı gayrimenkul şirketlerinin, inşaatçıların gözlerimizin önündeki deli büyümeleri, bu “zarar ettim” tablosunu doğrulamıyor.
****
Veri, Merkez Bankası’nın… Sektörel Bilançolar tablosu. 2022 bilançoları üzerinden yapılmış. 2023 henüz açıklanmadı. Toplam 983 bin 182 firmanın bilanço verilerini kapsıyor. Tablosu aşağıda. 10 sektörde firmaların yarıdan çoğu “zarar” bildirmiş veya “kar etmedim” demiş. Toplam 17 sektörü kapsıyor. 10’unda zarar eden, kar edenden çok gözüküyor!
MB verisinin açıklanan kısmında, her bir firma için kaç yıldır zarar bildirdiği belli değil. Eğer açıklansaydı, işlerini büyüttüğü halde “zarar” bilançosu açıklayan şirketleri de görebilecektik. Fakat genel tablo da çok düşündürücü. Firmaların önemli kısmının vergi kaçırdığını, zarar gösterip vergi vermediğini düşündürüyor.
Bugünlerde devasa holdinglerin isimleri ifşa ediliyor… Şu holding bu holding… Yıllardır vergi vermediklerini öğreniyoruz. Evet. Sadece onlar değil. Mesela, inşaat müptelası AKP devrinin türedi bütün zenginlerinin kazanç kapısı gayrimenkul sektöründeki 19 bin 745 firmadan 12 bir 236’sı “zarar” gösteren bilanço açıklamış. 635’i “kar etmedim” demiş. Toplamda yüzde 65,2’si vergi ödemelerini gerektirecek bir kazanç açıklamamış. İnşaatta her 100 firmadan 51,7’si zarar veya kazanç oluşmadığını bildirmiş.
Gayrimenkul sektöründe Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (GYO) kuranlar zaten vergiden muaf. Böyle 48 şirket var. Şu Marmaris’teki Cennet Koyu’na girişen Sinpaş’ın da GYO’su var mesela. Vergi vermiyor. Açıklama yapmış. Mealen ‘bir biz değiliz’ diyor.
Elektrik, gaz, buhar, iklimlendirme sektöründe her 100 firmadan 65,2’si vergi vermiyor. Bu şirketlerin faaliyet alanı da aslında inşaat.
Tabloyu, şirketlerin beyanını, bilançolarını gerçek kabul edelim. Gerçekten zarar ettiklerini kabul edelim. Sizce böyle bir ekonomi olabilir mi? Sektörlerinin yarıdan çoğunda firmalarının yarıdan çoğu zarardaysa o ekonomi çoktan ölmüş olmalı. Toplam 983 bin firmadan 423 bininin “zarar” ettiği bir tablo inandırıcı mı? Bu tablo, yaygın biçimde vergi kaçırıldığını gösteriyor.
Yandaş görülmeyenlere çullanabilirler
Maliye denetimi artıracağını, büyük mükelleflerin önemli bir kısmının denetime alındığını açıkladı. Ben uyarayım. Ne işe yarar bilmiyorum ama uyarayım. Bu denetim işini de AKP'cileri kayırma, iktidara açık destek vermeyen gruplara çullanma aracı olarak kullanabilirler.
Bir kere denetim oranı yüzde 1 – 2’lerde. Çok düşük. Diyelim bu oran artırıldı. Hatırlı AKP'ci şirketleri denetlemeye -eğer Fizan’a sürülmeyi göze almamışsa, hangi memur cüret edecek?
SGK primleri konusunu hatırlayalım. Muhalif belediyelerin hizmet kaynaklarına el koymaya dönüştü. Ayrıca, vergi denetim müessesesinin bir cezalandırma aracı olarak kullanıldığına daha önce tanık olduk. Erdoğan’ın hedefine koyduğu şirketlere, “denetliyoruz” numarasıyla çöküldüğünü izlemedik mi? Doğan Grubu medyadan nasıl sökülüp atıldı?
Adaletle yapılsa çok iş var. Türkiye’de milyar milyar kar eden şirketlerin verdiği vergi, toplamın yüzde 10–15’i arasında dalgalanıp duruyor. İşte son GİB verileri:
Vergi tahsilatında Türkiye, Kolombiya ve Meksika’dan hallice. OECD ülkeler sıralamasına göre, toplam vergi gelirlerinin GSYH içindeki payı sıralamasında, Türkiye sondan 3’üncü. Türkiye’den daha kötü durumda 2 ülke var: Kolombiya ve Meksika! İkisi de suç ülkeleri…
Başka ne oluyor? Şirketler verdiklerinin önemli kısmını teşvikti, muafiyetti devletten geri alıyorlar. Yani esasta vergi vermiyorlar.
Başka ne oluyor? Bu koca koca şirketler binlerce araçla, vatandaşın parasıyla yapılmış altyapıları kullanıyorlar. Sizin bir aracınızla ezdiğiniz yolları, eskittiğiniz köprüleri, onlar binlerce araçla eziyorlar. Beş 10 bin kişinin yarattığı kirliliği, atığı yaratıyorlar.
Saklanıyorlar, utanıyorlar
Şirketler kurumlar vergisi ödüyor. Kişiler gelir vergisi ödüyor. Özellikle gelir vergisinde ilginç bir durum izliyoruz. Rekortmenler gizleniyor! Son rekortmenler listesi 3 Ocak’ta açıklandı. 100 kişiden 76’sı isimlerini gizlemiş. Her yıl bu sayı artıyor. Vaktiyle beşti – ondu, AKP’nin zıpçıktı rant zenginleri çoğaldıkça saklanan isim sayısı da arttı. 100 kişiden 76’sı ismini açıklamıyor. Eskiden suç gruplarının hedefi olmaktan korktuklarına yorumlardık ama şimdi böyle bir gerekçe de pek geçerli değil çünkü şimdiki suç grupları da aynı siyasi kollamaya mazhar. Bakkaldan, dükkândan, hatırı sayılmaz bir toptancıdan, atölyeden holdinge dönüştüler. İmar oyunlarıyla rant zengini oldular.