FİLİZ GAZİ
Yakın zamanda Diyanet’in, seyahat vizesi, işçi vizesi ve ticari vizeyle Türkiye’den Suudi Arabistan’a giden hacı adaylarını Suudi Arabistan yönetimine şikâyet ettiği ortaya çıkmıştı. Kamuoyu nezdinde bir devlet kurumunun kendi yurttaşını başka bir ülke makamlarına ihbar etmesinin gerekçesi ise anlaşılamamıştı.
Kamuya açık mevzuata bakıldığında hacdan elde edilen gelirin Sayıştay’ın denetleyemediği Diyanet’in kara kutusu olarak adlandırılan Diyanet Vakfı’na (TDV) aktarıldığı ortaya çıktı.
Başbakanlık Diyanet İşleri Başkanlığı Hac ve Umre Hizmetleri Genel Müdürlüğü Mevzuatına göre, Başkanlık, gerektiğinde hac ve umre hizmetlerinin alım-satım, ulaşım, muhasebe ve mali işlemlerinin bedeli mukabilinde yürütülmesinde Türkiye Diyanet Vakfı ile işbirliği yapar. Belirlenen hac ve umre ücretleri Başkanlığın denetiminde, Türkiye Diyanet Vakfınca açılacak Hac ve Umre Hesabına yatırılır.
Sayıştay’ın, “Denetlenmesi gerekir” tespitine karşın Diyanet Vakfı denetim dışı. Burada biriken, toplanan paraların akıbeti ile ilgili yurttaşın bir bilgi sahibi olma şansı yok. Bu sebeple Diyanet İşleri Başkanlığı’nın faaliyetlerine destek olmak amacıyla kurulan Vakıf, “Diyanet’in kara kutusu” olarak nitelendiriliyor.
Bir Diyanet çalışanı söz konusu ihbarı “Hacdan elde edilen gelir resmi bütçeye aktarılmıyor. Diyanet Vakfı’na aktarılıyor. Örneğin Ali Erbaş’a tahsis edilen Audi A8’de Diyanet Vakfı tarafından alınmıştı” sözleriyle anlattı.
Nisan ayında Diyanet İşleri Başkan Ali Erbaş’ın Audi A8 marka yeni makam aracı aldığı ortaya çıkmıştı. Aracın Diyanet Vakfı üzerinden alındığı iddia edilmişti. 17 Mayıs’ta bir açıklama yayımlayan Diyanet İşleri Başkanlığı, “Tasarruf Tedbirleri kapsamında” kamuoyunda büyük tartışmalara neden olan Audi A8 makam aracını iade ettiğini açıkladı.
Diyanet İşleri Başkanlığı, aracın kiralama bedeli ve kaynağını açıklamadı. Kamuoyunun merak ettiği, “Araç, Türkiye Diyanet Vakfı bütçesinden mi yoksa TDV’nin şirketi olan TEYAŞ’ın (TDV Eğitim Yatırım A.Ş. Türkiye Diyanet Vakfı kuruluşu olup sermayesinin %100'ü Türkiye Diyanet Vakfı'na aittir.) bütçesinden mi alındı?” sorusu yanıtsız bırakıldı.
Türkiye’de 2024 en düşük hac ücreti en düşük 213 bin TL. Hac organizasyonlarının fiyatları Suudi Arabistan Riyali (SAR) ile belirleniyor. Diyanet tarafından organize edilen hac turlarında, farklı konaklama seçeneklerine göre fiyatlar değişiyor. Normal konaklama seçeneğine göre hac ücreti dolar kuru üzerinden 6 bin 500 dolar. Diğer İslam ülkelerinde bu fiyat ortalama 3 bin 500 dolar. Buna göre Türkiye’den hacca gitmek isteyen yurttaşlar iki katı para ödüyor.
Bu yıl Türkiye’deki hac adayları için 87 bin kişilik hac kotası verildi. Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Erbaş, “Bu sene 84 bin 942 vatandaşımız hac ibadeti için kutsal topraklara geliyor” bilgisini paylaştı. Erbaş, hacılara hizmet edecek personel sayısını ise “Toplam 4 bin 128 kişilik bir ekiple Mekke’de ve Medine’de hacılarımıza hizmet ediyoruz” diye ifade etti.
83 bin hacının yüzde 60'ı Diyanet aracılığıyla yüzde 40'ı ise özel acenteler aracılığıyla Mekke’ye gönderiliyor. Buna göre ortalama bir rakamla Diyanet ile giden toplam hacı sayısı 50.000 kişi.
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 2024 haccı için yayınlamış olduğu broşürdeki “Normal Konaklama Ücretleri” başlığı altındaki fiyat listesine göre hacılar için 4 kişilik odada normal konaklama 24.500 sar (Ortalama 214 bin TL), 2 kişilik oda 28. 500 sar. (Ortalama 250 bin TL)
Broşürde “Yakın Mesafe Konaklama” başlığı altında Hilton, Swiss, Sheraton gibi dünyaca ünlü lüks oteller de yer alıyor. Hilton Otel’de iki kişilik konaklama 61.500 Sar. (Ortalama 540 bin TL)
Bütün hacı adaylarının 2 kişilik normal konaklama ücreti verdiği hesaplandığında dahi (50.000×28.500) toplanan para 1 milyar 425 milyon SAR (riyal) yani 12.5 milyar TL. Türkiye Diyanet Vakfı’na ödenecek bedel ise Hac ve Umre Komisyonunca belirleniyor.
Ulaştığımız Diyanet çalışanı, telaffuz ettiğimiz rakamdan çok daha yüksek bir paranın Diyanet Vakfı’na aktarıldığını ama bunun miktarının neye göre belirlendiğini bilmediklerini ifade etti. Diyanet yetkilisi personellere ayrılan harcırah ödemesinin ise toplamda 300 Milyon TL olduğunu belirtti.
Ne olmuştu?
Yakın zamanda Diyanet’in, kendi imkanlarıyla Suudi Arabistan’a giden hacı adaylarını Suudi Arabistan makamlarına şikâyet ettiği iddiası ortaya atılmıştı. İhbarın ardından hacı adaylarının otelleri basıldı, kapıları kırıldı, bazıları sınır dışı edildi.
Suudi emniyetinin, Diyanet’in şikâyet ettiği Türk vatandaşlarını otel otel arayıp bulduğu ve 10 bin riyal (86 bin TL) ceza kestikten sonra sınır dışı ettiği ileri sürüldü.
Halk TV yayını katılan Deva Partisi Genel Başkan Yardımcısı Mehmet Emin Ekmen, bazı vatandaşların çöle bırakıldığını iddia etti.
Söz konusu iddia, Diyanet İşleri Başkanlığı Hac Hizmetleri Daire Başkanı Hüseyin Demirhan’ın bir etkinlikte sarf ettiği sözler nedeniyle ortaya çıkmıştı.
Demirhan konuşmasının yer aldığı videoda kendi kotaları dışında hacca giden yurttaşları şikâyet ettiğini belirterek şöyle konuşmuştu:
“Ticari vize ile seyahat vizesiyle plansız, programsız gelen hacılarımız var. Hatırlarsınız daha önce 3 aylık Hac vardı ya, Ramazan’da gidiyor, Kurban’da dönüyordu. Önceden gidip orada kamufle olan, Arafat’a gitmek için otelde bekleyenler geçen sene çok fazlaydı. Bu sene biz onları şikâyet ettik. Şikâyetçi olduk, ‘Bunlar bizim organizasyonumuzu baltalıyor’ dedik.” (Haber Merkezi)