Şanlıurfa Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim dalında yüksek lisans yapan Veysel Sonay, saha çalışmaları sırasında Elazığ'ın Karakoçan ilçesinin Sarıcan beldesinde rastladığı çiçeğin diğer türlerden farklı olduğunu gördü.
Bunun üzerine Sonay örneği, bitkiseverlerin yer aldığı bir sosyal medya grubunda paylaştı. Fotoğrafları gören Ege Üniversitesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım bu bitkinin yeni bir ters lale türü olabileceği konusunda Veysel Sonay'la irtibata geçti.
Bu süreçte Türkiye'de ters lale uzmanı olan Aksaray Üniversitesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehtap Tekşen'e danışılarak, bilimsel çalışma başlatıldı.
Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos ve Prof. Dr. Hasan Akan'ın da dahil olduğu çalışmada üç üniversite akademisyenleri bitki üzerine detaylı çalışmalar yaptıktan sonra, Karakoçan'ın Sarıcan beldesinde keşfedilen bu ters lalenin yeni bir tür olduğu sonucuna vardı.
Akademisyenler tarafından yazılan bilimsel makalede yeni tür, çiçek benzerliğinden dolayı, Erzurum, Kars ve Ağrı illerinde yayılış gösteren Fritillaria michailovskyi (sarı dudak), İran'da yayılış gösteren Fritillaria reuteri ve Yunanistan'da yayılış gösteren Fritillaria rhodocanakis ile karşılaştırıldı.
Çalışmalar sonucunda yeni türün diğer türlerden çiçek iç organları, meyve yapısı ve yapraklarının yapısı ile farklılıklar gösterdiği belirtildi. Makale, Taksonomik Botanik camiasının önemli bilimsel dergilerinden olan Finlandiya merkezli "Nordic Journal Of Botany" dergisinde Haziran 2023 tarihinde yayınlandı.
"Dünyada en fazla ters lale Türkiye'de"
Çalışmayı yürüten akademisyenlerden Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Botanik Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım, "Ülkemiz ters laleler anlamında çok önemli bir konumdadır. Ters lalelerde dünyada 170 civarında tür mevcuttur. Üç önemli çeşitlilik merkezi vardır. Bunlardan biri Kaliforniya'dır. Kaliforniya'da yaklaşık 21 tür vardır. İkinci çeşitlilik merkezi olan Çin'de 24 lale türü vardır. Türkiye'nin ve Yunanistan'ın bulunduğu Asya'nın uç kısmı olan üçüncü çeşitlilik merkezinde, bu bitkiyle beraber 49 ters lale türü oldu. Dünyadaki en fazla ters lale türünü barındıran ülke konumundayız. Endemik sayısı bakımından da çok önemli bir noktadayız. 49 bitkiden 26 tanesi endemiktir. Endemizm oranına baktığımızda yüzde 53 olduğunu görüyoruz" diye konuştu.
Erken baharda görülüyor
"Karakoçan lalesi"nin daha çok erken baharda görüldüğünü söyleyen Prof. Dr. Yıldırım, "Bunlar soğanlı yumrulu bitkilerdir. Çiçeklerinin oldukça zerafetli bir görüntüsü vardır. Kahverengi kırmızımsı bir doku üzerine uç kısımları sarı renkte olan boynu bükük, ters bir lale şeklindedir. Hakkari, Van tarafında yayılış gösteren "Ağlayan gelin" olarak bilinen bir bitkimizin yakın akrabasıdır. Bu bitkinin özellikle süs bitkisi potansiyeli oldukça yüksektir. Özellikle yurt dışında da birçok bitki toplayıcısının bu anlamda gözü ülkemizin üzerindedir çünkü gerçekten de bu türler yurt dışına kaçırılan bitkilerin başında geliyor. Bu anlamda da dikkatli olmak gerekiyor. Ülkemizde dünyadaki konumu açısından en fazla ters lale türünü içermesi nedeniyle göz önünde olan bir ülke. Yaklaşık 25-30 santim uzunluğuna kadar boylanabilen ince, uzun yapraklara sahip olan bir bitkidir" ifadelerini kullandı. (DHA)