Az gelişmiş ve yükselen ekonomilerin uzun süredir alışkın olduğu enflasyon pandemi sonrasında yaşanan tedarik sorunları, enerji krizi ve Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ile artık gelişmiş ülkelerinde gündemine girmiş durumda.
Fakat burada altta yatan nedenlerin farklılık arzetmesi nedeniyle enflasyon tanımlamaları da değişti. Artık sıkça kullanılan stagflasyonun yanına şrinkflasyon ve skimpflasyon da eklendi. Peki stagflasyon, şrinkflasyon ve skimplasyon ne demek? euronews.com'un aktardığına göre üç terimin anlamı şöyle:
STAGFLASYON
İngilizce 'Stagnation' yani durgunluk/daralma ve 'Inflation' yani enflasyon kelimelerinden türetilmiş bir ekonomik terim. Ekonomik hayatta hem durgunluk hem de enflasyon yaşandığı dönemlerde bu iki olgunun birbirini tetiklediğini ve büyüttüğünü anlatmak için kullanılıyor.
1970'li yıllarda kullanılmaya başlanan bu terim, gerek klasik iktisat teorisinde gerekse Keynesyen iktisat teoride paradoksal bir durum olarak değerlendirilir. Bunun nedeni genelde enflasyon ve işsizlik arasında ters orantılı bir korelasyon olmasıdır yani biri düşerken diğeri yükselir.
Stagflasyonda durgunluk artar ve istihdam düşerken talebi karşılayacak arz da yaratılamamaktadır. Her ikisinin de aynı anda yükselmesi içinden çıkılması zor bir sarmal haline dönüşür.
ŞRİNKFLASYON
Şrinkflasyon herhangi bir ürünün fiyatını artırmadan gramajındaki değişiklikle yapılan gizli zamları açıklamakta kullanılan bir terim. Ürün kalemi açısında fiyat seviyesi korunmuş olsa da aynı paraya alınan mal azaldığı için aslında daha pahalı hale gelmiş oluyor.
Çikolata, şekerleme veya cips gibi paketli halde adet olarak satılan ürünlerde karşılaşılan bu durum birçok iktisatçı ve tüketici hakları savunucusu tarafından aldatıcı bir davranış olarak tanımlanıyor.
Avrupa'da bu duruma verilen en belirgin örnek olarak İsviçre Alpler'inden esinlenerek üretilen ünlü çikolata markası Toblerone veriliyor. Ağırlığı 170 gramdan 150 grama düşürülen bir paket çikolata için "artık vadiler daha geniş ve tepeler daha az" yorumları yapılıyor.
SKİMPFLASYON
Skimpflasyon ise şirketlerin artık sundukları ürün ya da servisin kalitesini düşürdükleri durumu tanımlamak için üretilen bir terim.
Firmaların bu yolu tercih etmesindeki ana etken ise kullanılan malzemelerin kalitesini ya da istihdam ettikleri personel sayısını düşürerek karlılıklarını korumaya çalışması.
Özellikle gıda sektöründe ürünün içeriğindeki pahalı maddelerin azaltılarak maliyeti daha düşük maddelerin artırılması skimpflasyonun en fazla görüldüğü örneklerden birisi.