İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Bilimsel Danışma Kurulu, 17 Mayıs'ta sona erecek "tam kapanma" döneminin ardından, “aşamalı ve belirli bir plan dahilinde açılmaya gidilmesini” önerdi. İstanbul’a özel yeniden açılma planı yapılmasını isteyen Kurul, kalabalık oluşturabilecek etkinliklerden kaçınılmasını gerektiğini vurguladı.
İBB Bilimsel Danışma Kurulu’ndan pandemi sürecine dair önemli uyarılar geldi. Yaklaşık bir aydır kısmi bir kapanma sürecinin yaşandığına dikkat çeken Kurul, plansız ve aşamalı olmayan bir açılmanın, toplum sağlığı açısından zararlı sonuçlar doğurabileceğini ifade etti. Kurul, açılma sürecinin ilerleyişine yön veren 3 grup kritere vurgu yaptı.
AÇILMADA 3 KRİTER
Toplumun yüzde 70’inin aşılanmasının, açılma sürecini hızlandıracağına dikkat çekilen açıklamada; 100 bin kişi başına düşen haftalık yeni vaka ve haftalık pozitif PCR testi ile hastane ve yoğun bakım hizmetlerinin kapasitesinin önemine işaret etti. Kurul, sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesinde önemli unsurlardan birinin sağlık çalışanlarının durumu ve tükenmişlik düzeyi olduğunu belirtti.
“İSTANBUL İÇİN ÖZEL BİR YENİDEN AÇILMA PLANI YAPILMALI”
İBB Bilimsel Danışma Kurulu; filyasyon, temaslı takibi, ev ziyaretleri, ilaç temini gibi halk sağlığı kriterinin de açılmada etkili olması gerektiğine vurgu yaparak, şunları kaydetti:
"Bu hizmet altında en önemli kriter vakaların tespitinden sonra 24 saat içinde temaslıların tespit edilebilmelidir. Hastaların izolasyonu ve temaslıların karantina altına alınması süreçleri de halk sağlığı hizmetleri kapsamında titizlikle yürütülmelidir. Dünya Sağlık Örgütü’nün bu genel önerileri dışında yeniden açılma sürecinin ülkemiz ve ilimize özgü bazı gereklilikleri olmalıdır:
Ülke genelinde illere göre risk durumu belirlenerek planlama yapılmalıdır. İstanbul için özel bir yeniden açılma planı yapılmalıdır. Bu plan İstanbul ilinin nüfus ve çevresel özelliklerini dikkate almalı, ilçe veya birkaç ilçenin oluşturduğu bölgesel yapılanmalar esas alınarak oluşturulmalıdır. Şeffaflık, doğru bilgi paylaşımı ve toplumla iletişim önemlidir. Birçok ülke aşılamada belirli bir aşama kaydetmiştir. Açılma sürecinde aşılamaya hız verilmelidir. Toplumun yüzde 70’inin aşılanması açılma sürecini hızlandıracaktır."
VAKA SAYILARINA GÖRE KAPANMA – AÇILMA ÖNERİLERİ
Bilimsel Danışma Kurulu, Sağlık Bakanlığı’nın Türkiye geneli “renk haritası” üzerinden yaptığı değerlendirmede; aşamalı açılmaya ilişkin şu değerlendirmeleri yaptı:
"Çok Yüksek Risk (Kırmızı): Tam Kapanma - Günlük yeni vaka sayısı yüz binde 11 bin 500, haftalık test pozitifliğinin yüzde 10 seviyelerinde olduğu yerleşim bölgelerinde, tam kapanma yapılmalıdır. Sağlık, gıda, güvenlik gibi zorunlu hizmet veren sektörler dışında tüm işyerleri, oteller, restoranlar, kafeler kapatılmalı, seyahatlere izin verilmemelidir. Sadece açık havada temas gerektirmeyen bireysel sporlara ve aynı haneden olan kişilerin bir arada bulunmasına izin verilir.
Yüksek Risk (Turuncu): Kısmi Kapanma, Kısıtlama - Günlük yeni vaka sayısı 5 bin 601-11 bin 499 arasında ve haftalık test pozitifliğinin yüzde 8 - 9,9 seviyelerinde olduğu yerleşim bölgelerinde, açık alanda insanların en az iki metre mesafe ve maske ile bulunacakları etkinliklere izin verilebilir. Yalnız konser gibi büyük topluluklar engellenmelidir. Kafeler ve restoranlar sadece açık alanda hizmet vermeli, masalarda aynı haneden dört kişi, farklı hanelerden iki kişi çapraz oturmalıdır. Kapısı doğrudan dış mekana açılan mağaza ve dükkanlar, kuaförler dört metrekareye bir kişi, AVM ve pasajlardaki dükkanlar ise sekiz metre kareye bir kişi olmak koşuluyla hizmet vermelidir. Kapalı alanlarda havalandırma sistemi yüzde 100 temiz hava ile havalandırılmalıdır. Semt pazarlarında kişi sayısı dört metrekareye bir kişi ve tezgahlar arası üç metre olacak şekilde ayarlanmalıdır. Açık havuzlar, plajlar, ören yerleri, açık hava müzeleri kişiler arası iki metre mesafeyi korumak koşuluyla açılabilir. Spor etkinlikleri bu aşamada başlayabilir, ancak seyirciye izin verilmez. Okullar sınıfta dört metrekareye bir kişi düşmesi ve mümkünse 15 kişiyi geçmemesi koşuluyla açılabilir. Yüzde 50 kapasite ve araç içi temizlik koşuluyla şehir içi ve şehir dışı seyahatler başlayabilir.
Orta Risk (Sarı): Koruma - Günlük yeni vaka sayısı bin 150 – 5 bin 600 arasında ve haftalık test pozitifliğinin yüzde 5 - 7,9 seviyelerinde olduğu yerleşim bölgelerinde, yüksek risk ( turuncu) bölgedeki açılmalara ek olarak spor etkinliklerine izin verilir. İki metre fiziksel mesafe, maske ve hijyen kurallarına göre kişi sayısı belirlenir, kapalı ortamda seyirci dahil en fazla 50, açık ortamda 100 kişiye izin verilir. Ayrıca bu aşamada kapalı semt pazarları ve hayvan pazarları da İki metre mesafe ve doluluk durumu kontrolü koşuluyla açılabilir.
Düşük Risk (Yeşil): Önleme - Günlük yeni vaka sayısı bin 150’nin altında ve haftalık test pozitifliğinin yüzde 5 seviyesinde olduğu yerleşim bölgelerinde, orta risk ( sarı ) bölgedeki açılmalara ek olarak kapalı alan etkinliklerine iki metre fiziksel mesafe, maske ve kişisel hijyen koşullarına uyulması, doluluk oranının kontrolü, havalandırma sisteminin temiz hava sağlaması koşuluyla izin verilebilir."
AŞILAMA HIZININ ARTIRILMASI
Kurul, açılma kararı alan ülkelerin önemli bir kısmının yaygın aşılamayı tamamlamış olduğunun altını çizdiği açıklamasında, açılma ile birlikte aşılamaya ilişkin uygulamaların daha da hızlandırılması gerektiği değerlendirmesinde bulundu.
ŞEFFAFLIK VURGUSU
Salgının kontrolünün sağlıklı veri akışı ve bölgesel verilerin ayrıntılı değerlendirilmesi, projeksiyonu ile mümkün olabileceğinin kaydedildiği açıklamada; “Açılma döneminde bu daha da detaylı yapılmalı, böylece kritik bir eşiğe gelindiğinde hızla uygun adıma geçilebilmelidir. Şehirlerin, hatta ilçelerin veya ilçe gruplarının verileri detaylı incelenmeli ve bölgesel önlemler hızla uygulanarak salgın kontrol altında tutulmalıdır” ifadeleri kullanıldı.
YETERLİ SAYIDA TEST
İBB Bilimsel Danışma Kurulu'nun aşamalı açılmaya dair diğer önerileri de şöyle:
“Açılma dönemi filyasyon çalışmalarının daha etkin ve yaygın yapılmasını gerektirir. Zamanında ve yeterli sayıda test yapılması, pozitif olguların izolasyonu, temaslıların tespit edilerek karantinaya alınması, gerekli durumlarda taramalar yapılmalıdır. Salgın döneminde eğitim ve okulların durumu öncelikli olarak ele alınmalı, tüm kaynaklar olabilen en sağlıklı ortamda ve mümkünse en kısa sürede yüz yüze eğitimi sağlayacak şekilde seferber edilmelidir. Kapanma tedbirlerinden mağdur olan işyeri sahipleri ve çalışanlarına düzenli, yeterli ve karşılıksız hane halkı geliri sağlanmalıdır.
“GEREKSİZ ETKİNLİKLERDEN KAÇINILMA”
Özellikle yetkili ve etkili konumdaki kişilerin açılma döneminde gereksiz kalabalıklara neden olacak etkinliklerden kaçınmaları, gerekçesi ne olursa olsun örnek olma adına buralarda bulunmamaları gerekir. Kurallar tüm toplum kesimleri için eşit olarak uygulanmalıdır. Bir grup için yasak kararı varken diğeri için gevşeme olması salgın dönemindeki dayanışmaya zarar verdiği kadar, diğer salgın kurallarına yönelik de gevşemeye neden olabilecek, bir kesim ayrıcalıklı olunca diğer kesim ise tepkisel olarak kuralların dışında davranacaktır.”