Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın “İklim Değişikliği Kanun Taslağı”nda, 2053 yılı net sıfır emisyon hedefine ulaşmak için kurulacak Emisyon Ticaret Sistemi’ne dahil olacak şirketlere, emisyona neden olan faaliyetlerini sürdürebilmek için emisyon ticaret izni alma zorunluluğu öngörüldü. Emisyonlu ticarete izin almadan devam eden firmalara 5 milyon TL'ye kadar ceza kesilebilecek.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanan ve ekim ayı başında kamu kurum ve kuruluşların görüşüne "hizmete özel" koduyla açılan, “İklim Değişikliği Kanunu” taslağında, kanunun amacı, “Yeşil kalkınma vizyonu ve net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda iklim değişikliğiyle mücadelede, sera gazı emisyonlarının azaltılması, iklim değişikliğine uyumu ve hususlara yönelik planlama ve uygulama araçlarını düzenlemek” olarak tanımlandı.
Taslak metinde; net sıfır emisyon hedefinde uygulanacak yaptırımlardan zarar görecek kesimler için “adil geçiş” tanımlaması yapıldı. “Adil geçiş” politikası, “İklim değişikliğiyle mücadelede belirlenen hedefler gerçekleştirilirken ve ekonomik dalgalanmaların önlenmesi amacıyla kırılgan gruplar öncelikle olmak üzere kimsenin geride bırakılmadığı ve yeşil iş olanaklarının sağlandığı politika” olarak ifade edildi.
Taslağa göre, net sıfır emisyon hedefine ulaşılması sürecinde “Emisyon Ticaret Sistemi” kurulacak. Sistemin amacı, “sera gazı emisyonlarına bir üst sınır belirlenmesi” olarak tanımlandı. Taslakta sistem ile ilgili “Sera gazı emisyonunu maliyet etkin bir şekilde sınırlandıran veya sınırlandırmayı teşvik eden ulusal ve uluslararası piyasa temelli mekanizma” ifadeleri kullanıldı. Sistemde yer alan işletmeler; sera gazı emisyonlarına neden olan faaliyetlerini sürdürebilmek için İklim Değişikliği Başkanlığı’ndan sera gazı emisyon izni almak zorunda olacak.
“Emisyon Ticaret Sistemi”, tamamen uygulanmaya başlanmadan önce pilot uygulama dönemi olacak. Pilot uygulama döneminin kapsamı, süresi ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslar ilgili kurum, kuruluş ve sivil toplum kuruluşlarının görüşü alınarak İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından belirlenecek. Pilot uygulama döneminde, bu kanunun gereklerinin yerine getirilmemesi nedeniyle verilecek cezalar, yüzde 50 oranında tahsil edilecek.
Kanun yürürlüğe girdikten sonraki üç yıl içerisinde “Emisyon Ticaret Sistemi” içinde yer alacak tüm şirketler için sera gazı emisyon izni almak zorunlu tutulacak.
KARBON PİYASASI KURULU KURULACAK
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı’nın başkanlık edeceği bir “Karbon Piyasası Kurulu” oluşturulacak. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, kurulda en az bakan yardımcısı düzeyinde yer alacak. Strateji ve Bütçe Başkanlığı ve İklim Değişikliği Başkanlığı da kurulda, en az başkan yardımcısı seviyesinde yer alacak. Kurulun başkan ve üyelerine, görev yapılan toplantılar için 30 bin gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutar üzerinden huzur hakkı ödenecek.
Taslağa göre; azaltım ve uyum hedeflerinin gerçekleştirilmesi amacıyla Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinasyonunda dönemsel olarak Ulusal İklim Değişikliği Strateji ve Eylem Planları hazırlanacak. Ayrıca; en geç 2023 yılı sonuna kadar Yerel İklim Değişikliği Eylem Planları hazırlanacak. Planlar; her il için sera gazı emisyon envanteri, sera gazı azaltım hedef ve eylemleri içerecek. Her ilde, İl İklim Değişikliği ve Uyum Koordinasyon Kurulu oluşturulacak. Planlar bu kurulda onaylanacak ve takip edilecek. Planlardan büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer illerde ise valilikler sorumlu olacak.
5 MİLYON TL’YE KADAR CEZA
Taslağın bu haliyle yasalaşması durumunda; ozon tabakasını incelten maddeleri üreten, işleyen, ithal ve ihraç edenler ile piyasaya arz edenlere 2025 yılı itibarıyla 320 bin lira; bu maddeleri taşıyan, bakım, onarım ve servis amaçlı hizmet veren gerçek ve tüzel kişilere ise 32 bin lira ceza kesilecek. Sera gazı emisyon izni almadan faaliyet gösteren veya süresi biten veya iptal edilen emisyon izni ile faaliyet devam edenlerden 5 milyon liraya kadar para cezası kesilebilecek.
Taslağa göre; yine belirlenen hedefler uyarınca, iklim değişikliğinin etkilerine bağlı kayıpların ve zararların önlenmesine ve tazminine yönelik finansal araçlar geliştirilecek. Sigorta sistemi oluşturulacak veya bu bağlamda mevcut sigorta sistemleri geliştirilecek. İklim Değişikliği Finansman Mekanizması kurulabilecek.
BAKANLIKLAR VE BELEDİYELERE GÖREVLER
Kanun taslağıyla; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve yerel yönetimlere ayrıntılı yükümlülükler tanımlandı. Taslağa göre; bakanlıkların iklim değişikliği ile mücadelede yerine getirecekleri görevlerden bazıları şöyle:
“NEREDEYSE SIFIR ENERJİLİ BİNA”: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı; net sıfır emisyon hedefinde, “Neredeyse Sıfır Enerjili Bina” konseptini zorunlu hale getirecek. 2025 yılından itibaren yeni binaların, enerjisinin yüzde 10’unu yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlanacak şekilde inşa edilmesine ilişkin çalışmalar yapacak.
BİNA BAZINDA TEŞVİK: İklim değişikliğinin olumsuz etkilerine dirençli yapı malzemesinin kullanılmasını bina bazında teşvik edecek. Arıtılmış atık suyu kullanım oranının 2030 yılında yüzde 15’e çıkarılması için tedbirler alacak, yağmur suyu hasadını yaygınlaştıracak.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; karbon ayak izi düşük sanayi ürünlerinin üretimi ve piyasaya arzına yönelik idari ve teknik düzenlemeleri hazırlayacak. İşletmelerin sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik teşvik ve destek mekanizmalarını tasarlayacak ve bu mekanizmaları etkin bir şekilde yürütecek.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı; karayolu, havayolu ve denizyolu aracılığı ile yapılan uluslararası, şehirlerarası ve kent içi yolcu ve yük taşımacılığında düşük veya sıfır emisyonlu, enerji verimli, alternatif temiz yakıt kullanıla ulaşım seçenekleri geliştirip, yaygınlaştıracak. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı; enerji verimliliği uygulamalarının tüm sektörlerde yaygınlaştırılmasını ve atık ısı potansiyelinden etkin bir şekilde yararlanılmasını sağlamakla sorumlu olacak.
Tarım ve Orman Bakanlığı; sera gazı emisyonlarının ulusal gıda güvenliği esas olmak üzere azaltılması için gıda israfını önleyecek. Kimyasal gübre kullanımını azaltacak. Yeşil ve organik gübre kullanımını yaygınlaştıracak. İçişleri Bakanlığı ise “iklim değişikliğinin neden olabileceği insan hareketliliği ve zorunlu yerinden olma konularında gerekli tedbirleri almak ve göç eylem planlarına dahil etmek” ile yükümlü olacak.
“YAĞMUR SUYU HASADI”
Taslağa göre yerel yönetimlere ise şu görevler verilecek:
. Kentsel ulaşım planlarında; yaya, bisiklet yolu ve düşük veya sıfır emisyonlu toplu taşıma araçlarının ve skuter gibi bireysel ve paylaşımlı mikromobilite sistemlerinin kullanımının yaygınlaştırılmasını ve teşvik edilmesini sağlayacak.
. Yeşil koridora ve yeşil mimariye önem verecek.
. İçme suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki su kayıplarını azaltacak, kayıp ve kaçak oranını 2030 yılına kadar nüfus esaslı ve kademeli olarak indirecek ve bu oranı sürdürecek. Arıtılmış atık suyun yeniden kullanımı ve yağmur suyu hasadı gibi tedbirleri alacak. (SİNAN TARTANOĞLU- ANKA)