BERNA CAN
İsrail, Hamas’ın 7 Ekim saldırılarının ardından Gazze’ye yönelik büyük bir operasyon başlattı. Türkiye, operasyonun ilk günlerinde sivillerin korunması gerektiğini belirterek İsrail hükümetine tepki gösterdi.
AKP hükümetinin İsrail’e yönelik tepkileri her geçen gün artarken; Türkiye’nin İsrail’le ticaretinin devam ettiği ve birçok kritik alanda ürünün İsrail’e gönderildiği ortaya çıktı. 31 Mart Yerel Seçimleri’ne damga vuran konu başlıklarından olan İsrail’le ticaret, AKP’nin seçim yenilgisi sonrası tekrar ele alındı.
9 Nisan'da 54 ürün grubunun İsrail'e ihracatı kısıtlandı. AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan bu kısıtlamaların "Gazze'ye kesintisiz, engelsiz ve yeterli miktarda insani yardım ulaştırılıncaya kadar devam edeceğini" söyledi.
‘Yolda ya da gelmiş ürünlere tescil alamıyoruz, ürünler limanda bekliyor’
İsrail'in operasyonları sonucu on binlerce sivilin hayatını kaybetmesi ve soykırım suçlamasıyla İsrail'e yönelik yargılama taleplerinin arttığı günlerde, kamuoyu baskısı ve seçim sonuçları sonrası İsrail'le ticareti askıya alan AKP’nin ani politika değişikliği ihracatçıları 'zor durumda' bıraktı. İsrail ve Türkiye arasındaki ihracat yasağının ardından ihracatçı firmalar ve gümrük müşavirleri işlem gerçekleştiremiyor.
İhracatın kısıtlanması kararından sonra, anlaşması daha öncesinde yapılmış ya da İsrail’den gelmiş ürünlere tescil işlemi yapılamadığını aktaran kaynaklar limanda bekletilen ürünleri çekemediklerini, yolda olan ürünler içinse özet beyanda dahi bulunamadıklarını ifade ediyor.
Kısa Dalga’ya bilgi veren ihracat sektörünün önde gelen isimleri, mutlaka düzenleme yapılması gerektiğini savunuyor. İhracat yasağının Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından yolda ya da liman antrepolarında olan ürünler için en az 15 günlük bir süre verilmesi gerektiğini ifade eden kaynaklar bunun gerçekleştirilmemiş olmasından dolayı sektörde mağduriyetlerin had safhada olduğunu ileri sürerek ihracat yapan kişilerin başka ülkeler üzerinden ihracatın yollarını aradıklarını kaydetti.
Gümrük işlemlerinde kullanılan İsrail ülke kodu silindi
Uluslararası ticarete konu olan tüm mallar için kullanılan Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi (The Harmonized Commodity Description and Coding Systems) olan Armonize Sistem; uluslararası ticarete konu olan tüm mallar için kullanılan uluslararası bir ticari sınıflandırma sistemi. Gümrüklerde, ürünler bu kodlar üzerinden işlem görüyor ve her bir eşya/eşya grubu için bir kod bulunuyor.
İhracat yasağının getirilmesinin ardından Ticaret Bakanlığınca verilen ve girilmesi zorunlu olan ürünlerin en detay bazda sınıflandırıldığı, ürünlerin gümrük vergilerinin uygulandığı ve istatistiksel amaçlarla kullanılan İsrail'e ait kodun silindiği kaydedildi.
Gümrük beyannamesi açılırken kullanılması ve istisnai faturada mutlak olması gereken bu kod silindiği için limanda bekleyen ürünlerini çekemeyen firmaların olduğu belirtiliyor.
İlerleyen günlerde yayımlanacak olan Türkiye -İsrail İhracat Raporu'nda gerçek zararın görülebileceği vurgusunu yapan ihracatçılar, ortaya çıkacak zarar rakamının yüksek olacağı ve ancak o rapordan sonra gerçek zararın görülebileceğini ifade ediyor.
TÜİK verilerine göre 2023'te Türkiye’nin İsrail’e ihracatı 5,2 milyar dolar, İsrail’den ithalatı ise 1,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Bu bir yıllık dönemde iki ülke arasındaki ticaret hacmi yaklaşık 6,8 milyar dolar oldu. İhracat yasağı kararının alındığını 9 Nisan 2024 tarihinde ise Cumhurbaşkanı Erdoğan, ticaret hacminin 9,5 milyar dolar olduğunu söyledi.
İhracatçılar “yeni kanallar” arayışında
İsrail'le gerçekleştirilen ihracat ve ithalatın askıya alınmasından sonra çoğu firma İsrail'le ihracatın farklı yollarını arıyor. Türkiye’nin Gümrük Birliği anlaşması olan ve İsrail'le ticaretini sürdüren ülkeler üzerinden yaşanan “sektörel daralmanın” çözülmesi için çalışılıyor.
Siparişi, yasak öncesi verilmiş ve yolda olan ürünlerini Özet Beyan hazırlanamadığı için teslim edemeyen firmalar ve üretimini İsrail ile ihale üzerinden özel olarak hazırlayan firmalar üçüncü ülke formülü ile ticarete devam etmeyi amaçlıyor. (Kısa Dalga)