Pelin Ünker
31 Mart yerel seçimlerinde İstanbul'da yarışın galibi yüzde 11,5 oy farkıyla İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu oldu.
CHP'li İmamoğlu yüzde 51,09, AKP'nin adayı Murat Kurum yüzde 39,59 oy alırken, İmamoğlu Kurum'a yaklaşık 1 milyon oy fark attı.
CHP, İstanbul'da elindeki 14 belediyeyi korumanın yanı sıra, Beyoğlu, Bayrampaşa, Beykoz, Çatalca, Silivri, Çekmeköy, Eyüpsultan, Gaziosmanpaşa, Sancaktepe, Tuzla, Şile ve Üsküdar'ı kazandı. Böylece CHP, 2019'da yapılan seçimle kıyaslandığında kazandığı ilçe sayısını 14'ten 26'ya çıkardı. AKP'nin ilçe belediyesi sayısı ise 24'ten 13'e indi.
Beyoğlu ve Üsküdar'da değişim
Bayrampaşa, Beyoğlu, Çatalca, Çekmeköy, Eyüpsultan, Gaziosmanpaşa, Sancaktepe, Şile, Tuzla, Üsküdar, Beykoz ilçeleri AKP'den CHP'ye geçti. Silivri'de ise CHP yönetimi MHP'den devraldı.
AKP'den CHP'ye geçen ilçelerden Üsküdar'da CHP'li Sinem Dedetaş oyların yüzde 49,9'unu alırken, ilçenin iki dönemdir kazananı olan AKP'li Hilmi Türkmen'in oy oranı yüzde 42,4'te kaldı. Üsküdar 20 yıldır sırasıyla Refah Partisi, Fazilet Partisi ve AKP tarafından yönetiliyordu.
Dört dönemdir yönetimi AKP'de olan Eyüpsultan'da da belediye başkanlığını yüzde 48.06 ile CHP'li Mithat Bülent Özmen kazandı. Beyoğlu'nda seçmen 35 yıl sonra seçmen tercihini yüzde 45,9 oy oranıyla CHP'li İnan Güney'den yana kullandı. Peki ilçelerdeki değişim neden kaynaklanıyor?
12 ilçe el değiştirdi, neden?
DW Türkçe'ye konuşan Aksoy Araştırma'dan Ertan Aksoy'a göre sürecin birden çok nedeni var.
"Hem yerel olması hem de muhatap oldukları aktörlerin başta İmamoğlu ve Yavaş olmak üzere güçlü figürler olması nedeniyle kara propaganda bile sonuç vermedi" diyen Aksoy, öncelikle seçmenin ekonomi üzerinden bir rasyonel kurarak ona göre karar ürettiği görüşünde.
İstanbul'un bir liderle bir idarecinin rekabetine tanıklık ettiğini söyleyen Aksoy, İmamoğlu'nun sürükleyiciliğinin ilçeler bazında da yüksek olduğuna işaret ediyor.
Murat Kurum'un partisinin seçmeninin oyunun tamamını koruyamazken, Ekrem İmamoğlu'nun partisinin oyunun çok üzerinde bir desteğe ulaştığını belirten Aksoy ekliyor: "Kampanyalar elbette ki etken. Murat Kurum daha fazla iş konuşabilseydi daha iyi bir sonuç alabilirdi. Ama bir anda siyaset arenasına dönüştü. Oysa ki siyaseti Erdoğan'a bıraksaydı daha güçlü bir sonuç alacaktı.”
Aksoy, ekonomik koşullara yönelen tepkinin sadece emekliler özelinde olmadığını belirterek yaptıkları araştırmalara göre 35-55 yaş arası grubun en öfkeli grup olduğunu aktarıyor.
CHP'nin oyunu yükselttiği ve kazandığı ilçeler, Çatalca, Silivri, Avcılar, Bakırköy, Eyüpsultan, Şişli, Gaziosmanpaşa, Bayrampaşa, Beyoğlu, Üsküdar, Kadıköy, Ataşehir, Maltepe, Kartal, Adalar, Sancaktepe, Çekmeköy, Beykoz, Şile, Tuzla diye sıralanıyor.
Şile'de CHP oyları 40,8 arttı
CHP oylarını Çatalca'da 4,1, Silivri'de 9,2, Avcılar'da 1,3, Bakırköy'de 10,8, Eyüpsultan'da 0,8, Şişli'de 18,1, Gaziosmanpaşa'da 7, Bayrampaşa'da 2,1, Beyoğlu'nda 5,2, Üsküdar'da 4,4, Kadıköy'de 2,8, Ataşehir'de 5, Maltepe'de 6,4, Kartal'da 3,6, Adalar'da 11,4, Sancaktepe'de 3,4, Çekmeköy'de 17, Beykoz'da 9,2, Şile'de 40,8, Tuzla'da ise 4,7 puan artırdı.
CHP'nin oyunun düştüğü ama kazandığı ilçeler ise 2,3 puan düşüş ve yüzde 48 oyla Büyükçekmece, 2,6 puan düşüş ve yüzde 49 oyla Esenyurt, 3,5 puan düşüş ve yüzde 52,8 oyla Beylikdüzü, 0,8 puan düşüş ve yüzde 50,2 oyla Küçükçekmece, 4,5 puan düşüş ve yüzde 51,5 oyla Sarıyer, 9 puan düşüş ve yüzde 64,1 oyla Beşiktaş oldu.
"CHP seçmeni tepki gösterdi"
DW Türkçe'ye konuşan BETİMAR Araştırma Yönetim Kurulu Başkanı Gürkan Duman, CHP'nin yakın zamanda büyük bir kongre geçirdiğini hatırlatarak oyların düştüğü birçok ilçede CHP'nin mevcut belediye başkanları yerine yeni bir aday çıkardığına işaret ediyor.
Duman, "Bu ilçelerdeki belediye başkanları da başarılı isimlerdi. Başarısız bulundukları için tercih edilmedikleri söylenemez. Belki Beylikdüzü'nü bunun dışında tutabiliriz. Tercih edilmemelerinde Sayın Kılıçdaroğlu'na yakınlıkları ve kongre sürecinde destekleri etkili oldu. Bu nedenle toplumsal kabul görmeleri ile alakalı olarak yeni adaylara ilişkin tepki olduğunu düşünüyorum" diyor.
Fatih, Arnavutköy, Ümraniye, Esenler, Bağcılar, Kağıthane, Sultanbeyli ve Pendik'te ise CHP oyunu yükseltse de kaybetti.
"Türkiye siyaseti Mahir Polat'ı kazandı"
Fatih'te yarış son ana kadar başa baş giderken seçimi oyların yüzde 47,6'sını alan AKP'li mevcut belediye başkanı Mehmet Ergün Turan kazandı. Ancak CHP'den İBB eski genel sekreter yardımcısı Mahir Polat'ın aday olduğu ilçede, CHP oylarını ciddi anlamda artırdı. 2019 seçimlerinde Fatih'de CHP yüzde 36,1 oy alırken, Polat aday olduğu bu seçimde CHP oyunu yüzde 43,8'e çıkardı.
Fatih Belediye Başkanı Mehmet Ergün Turan'ın memnuniyet oranının yüzde 61 olduğunu ve İstanbul'daki bütün AKP belediye başkanları içerisinde en güçlü memnuniyet oranına sahip belediye başkanlarından biri olduğunu ifade eden Ertan Aksoy, buna rağmen Fatih'te Mahir Polat etkisiyle aradaki farkın son derece küçük oranlara düşürüldüğü görüşünde.
"Diğer ilçelerde İmamoğlu sürükleyiciliği en belirgin şey. Elbette ki Fatih'te de var. Ama orada çok net bir Mahir Polat faktörü var" diyen Aksoy, Mahir Polat'ın diğer siyasilerden ayrışarak daha fazla popülizm yapmak yerine daha çok toplumun saygısını kazanarak ilerlediğini vurgulayarak ekliyor: "Hatta bu saygı kazanma halinin Fatih'in sınırların dışına da çok çıktığını rahatlıkla ifade edebiliriz. O yüzden belki seçimi alamadı ama Türkiye siyaseti çok önemli bir figür kazanmış oldu dün akşam itibariyle. Polat kazandı."
AKP'nin kazandığı ilçelerde de oyu düştü
AKP'nin kazandığı ama oyunun düştüğü ilçeler ise Arnavutköy, Başakşehir, Esenler, Sultangazi, Kağıthane, Bağcılar, Bahçelievler, Güngören, Zeytinburnu, Fatih, Ümraniye, Sultanbeyli, Pendik şeklinde sıralanıyor.
Arnavutköy'de AKP oyları 2019'a göre yüzde 57,7'den 41,9'a gerilerken, CHP oyları yüzde 38,4'e çıktı. İlçede 2019'da İYİ Parti'nin gösterdiği adaya yüzde 19,17 oy çıkmış, CHP 2014 seçimlerinde ise yüzde 8,4 oy alabilmişti.
Başakşehir'de hem AKP hem CHP oyları gerilerken AKP, oyları yüzde 54,7'den 46,8'e gerilese de seçimi kazandı. İlçeden DEM Parti yüzde 5,3, Yeniden Refah yüzde 4,3 oy aldı.
Sultanbeyli'de 16,7 puan düşüş
Esenler'de AKP 15 puan düşüşle yüzde 50,5, CHP yüzde 33,8 oy aldı. AKP oyları Sultangazi'de yüzde 11,7, Kağıthane'de yüzde 5,5, Bağcılar'da yüzde 2,5, Güngören'de yüzde 2,9, Zeytinburnu'nda 3,9, Sultanbeyli'de yüzde 16,7, Pendik'te yüzde 10,1 düşüş yaşadı.
Bahçelievler'de AKP 2,7 puan düşüşle yüzde 47,2 oy alırken CHP'nin oyu da 45,2'den 44,1'e geriledi.
Ümraniye'de AKP oyları 12,2 puan düşüşle 42,4'e gerilerken CHP'nin oyları 2,6 puan artışla 40,1'e çıktı. İlçede Yeniden Refah yüzde 7,8, Zafer Partisi yüzde 3,6 oy aldı.
Gürkan Duman, AKP'nin bu sonucu öngördüğü görüşünde.
"Ekonomik sebeplerle ilgili"
Seçim öncesinde yaptıkları araştırmalarda yarışın bazı bölgelerde atbaşı gittiğini, bazı bölgelerin de AKP açısından kaybedildiğini gördüklerini dile getiren Duman, "Tabii bu durum 5-6 ilçeyi geçmiyor niteliğindeydi. Ancak toplumsal tepki özellikle AK Parti'nin, hükümetin diyelim AK Parti olarak tanımlamak belki yanlış olur, hükümet ve ortaklarının ekonomiksel süreçleri 14 Mayıs, 28 Mayıs sürecini bir nevi yerel seçim sürecine bırakmasıyla alakalı. Tamamen sürecin ekonomik sebeplerle ilgili olduğunu düşünüyorum. Sadece İstanbul'da, İstanbul'un ilçelerinde değil tüm şehirlerde haritanın kırmızı olmasının gerekçesini ben öncelikle buna bağlıyorum" ifadelerini kullanıyor.
Duman'a göre ikinci etki de bazı bölgelerde ittifak oyunun toplum oy sayısına erişememesinden kaynaklanıyor: "Örneğin bir ilçede AK Parti'nin oy oranı yüzde 45 ise ittifakla beraber oy oranı yüzde 52-53'leri geçiyorsa biz 45'in altında olduğunu gördük. Burada Yeniden Refah'ın da bir etkisi var. Muhafazakar seçmenin burada bir nevi tepkisi oluştu. Bu seçmen kitlesi de bazı oranlarda ilçelerin kaybedilmesinin gerekçelerinden bir tanesi oldu."
AKP'nin oyu sadece Şişli'de arttı
AKP kaybetse de oylarının arttığı ilçe ise Şişli oldu. Ancak bu ilçede CHP önceki seçime göre 18,1 puan farkla oy oranını yüzde 66,6'ya çıkarırken AKP oyları 20,9'dan 23,6'ya çıkabildi. Buna göre AKP 39 ilçenin sadece birinde oyunu artırabildi.
DEM Parti seçmeni ne yaptı?
İstanbul'da DEM Parti'nin eş başkan adayı Meral Danış Beştaş'ın oy oranı yüzde 2,1'de kalırken Beştaş seçimden sonra yaptığı açıklamada "İmamoğlu bu oylar benimdir demesin sakın, aldığı oylar onun değil. Bizim seçmenlerimiz oraya oy verdi neden? Çünkü AK Parti'yi cezalandırmak istedi" dedi. Peki DEM parti seçmeninin İstanbul'daki tabloya etkisi ne oldu?
Ertan Aksoy, Kürtlerin Zafer Partisi ile protokol de dahil CHP'ye yönelik çok olumlu bir hafızası olmasa da yerel seçimlerde çok kalender bir süreç yürüttüğünü belirterek, "MHP ve AKP bloğunun oluşturduğu otoriterlikten radikalliğe geçen siyasete karşı net bir duruş göstererek muhalefet bloğuna desteği çok güçlü biçimde verdiler. Dolayısıyla bugün muhalefetin başarısında Kürt toplumunun kalender tutumuna dair büyük bir borç var" ifadelerini kullanıyor.
Gürkan Duman da DEM Parti'nin seçmenine "metropol şehirlerde kaybetmemiz gerekiyor" bakış açısıyla Tayyip Erdoğan karşıtlığı üzerinden mesaj verdiğini ve bunun da gerçekleştiğini ifade ederek "Bana göre bu durumun bir sıkıntısı var" diyor.
DEM Parti içinde ikiye hatta üçe ayrılmış bir yapı olduğunu düşünen Duman, DEM'in kitlesinin özellikle metropol
şehirlerde, batı bölgelerinde 14 Mayıs ve 28 Mayıs seçimlerinde olduğu gibi bu seçimde de CHP'ye oy verme eğilimine alıştığını söylüyor. Duman, "Bundan sonraki süreçte DEM'in oylarını yükseltmek bir yana özellikle batı bölgelerinde biraz kayıp yaşayacağını öngörüyoruz. Açıkçası bu da kendilerini sorgulayıp sorgulamamakla alakalı bir durum. Onu da bekleyip göreceğiz" diyor.
Kadıköy'de TKP neden başarılı olamadı?
Kadıköy'de TKP'nin adayı 'Komünist Başkan' olarak tanınan eski Tunceli Belediye Başkanı Fatih Mehmet Maçoğlu'nun oylarının yüzde 10'da kalmasına ilişkin ise Ertan Aksoy, "Orada bir popülizme kapılma durumu söz konusu. Maçoğlu kendi bölgesinde kıymetli işler yaptı. Muhtemeldir ki Kadıköy'ü ziyaret ettiğinde çok fazla ilgi de görüyordu. Ama ilgi eşit değildir oy desteği” diyor.
Aksoy, Maçoğlu'nun aday gösterilmesini "muazzam bir sosyolojik okuma hatası" olarak değerlendiriyor.
TKP'nin beklentiler oranında oy aldığını belirten Gürkan Duman ise, "Ben bu durumu şişirme haberler olarak görüyordum açıkçası. Tunceli'de sevilen bir belediye başkanıydı kendisi ama Tunceli'nin seçmen, Kadıköy'ün seçmen sayısını bir araya koyarsak aralarında uçurum var. Onun için bizim açımızdan normal bir sonuçtu" yorumunu yapıyor.