Pandemiyle mücadele kapsamında genelgeyle kapatılan yeme içme sektöründeki işletmelerin durumu giderek kötüleşiyor. Cumhuriyet gazetesinden Şehriban Kıraç’ın sorularını yanıtlayan Turizm Restaurant Yatırımcıları ve Gastronomi İşletmeleri Derneği (TURYİD) Başkanı Kaya Demirer, “Bir taraftan kamu kapatacak, bir taraftan da kamu bankası borcunu öde diyor. Neyle ödeyeceğim? Yazarkasamda kilit var” dedi.
TIKLAYIN / Faruk Eren yazdı: Corona, İstiklal ve ölüm
"2 milyon kişiye istihdam sağlıyoruz"
Demirer’in açıklamaları özetle şöyle: “Sektörde 100 bin işletme var. 2019 yılı tahmini rakamlarına göre kayıtlı yeme-içme sektörünün tamamında (ev dışı tüketim) 2 milyon kişiye direkt istihdam sağlıyoruz. Tarım, hayvancılık, züccaciye, temizlik firmalarını da sayarsak 10 milyon kişiye iş sağlıyor. Çalışanların ağırlığı 18-35 yaş arası. Eğitim seviyesi nispeten daha orta seviye. Yani bu insanlar, bu alandan çıktıklarında yapacakları işler kısıtlı. Sektörümüz 2019’da 135 milyar TL’lik ekonomi yaratmıştı.
* Bu sektör 2020’de tam 117 gün tamamen kapalı kaldı. Genelge ile kapalı kalmak çok önemli. Ben istesem de açamıyorum. AVM’lere birinci fazda da bir zorunluluk gelmedi, kendileri kapattı. Otellere de hiçbir zaman kapatın denmedi. Genelgeyle kapatılmış bir işletmeden kira istemek vicdana sığmaz. Hukuken de zemini sulandırıyor. Açık kaldığımız 248 günde de sürekli saat kısıtlaması vardı. Ciro kaybına baktığımızda çok net bir biçimde yüzde 50 kayıp var. Enflasyonu da eklersek yüzde 60’lara giden kayıp var. 2021 de kapalı başladı, daha nereye gideceğini de bilmiyoruz. 2019 cirosu 135 milyar TL idi. 2020 cirosu 60-70 milyar TL arası bir yere düştü.
"Paket servisi kurtarmıyor"
* Paket servisi, restoran işletmeciliğinin alternatifi değil. Paket servisi 135 milyar liralık ekonominin içinde en fazla 4 milyar TL’dir. Yani yüzde 3. Yüzde 3’lük bir dilimi alternatif gibi göstermemek gerekiyor. Burada medya da hata yapıyor. İşletmeler o kadar da kötü durumda değil, paket servis ile iş yapıyor algısı yaratılıyor. Evet, birçoğumuz mecburiyetten paket servisine başladık. Markamızı da hatırlatmak adına. Ama bilin ki bu iş paket servisiyle kurtarılacak, idare ettirilebilecek bir iş değil. Paket servisini ne kadar köpürtsek, parlatsak yüzde 3’ten 5’e taşırız.
"En zordakiler gece klüpleri"
*En zordakiler mart ayından bu yana kesintisiz kapalı olan barlar ve gece kulüpleri. Bu işletmelerde sahne alan sanatçılar, müzisyenler. Aynı şekilde düğün ve davet mekânları, kapalı konser salonları. Bu işletmeler sadece 2020’de yaptıkları 2 aylık ciro ile kaldılar. Üstelik en son onlar açılacak gibi görünüyor. Trenin son vagonu onlar yine. Devlet hata yaptı, hükümet yanlış karar alıyor demiyoruz, yurtdışında da benzer tedbirler var. Ancak ayrıştırmak gerekiyor sektörü. Bizim hissiyatımız, Ankara, konuyu sektör sektör ele almıyor. Sektör sektör konuları ele alıp kıt kaynaklarla kimi kurtarmak gerekiyor, ona bakmak lazım. İlk dalgada geri dönmeyen işletme sayısı yüzde 10 civarıydı. İkinci dalganın nerede biteceğini bilmediğimiz için açılmayacakların oranını bilmiyoruz. Ama bugün açılsa bu yüzde 10’un üzerine yüzde 25-30 daha geleceğini düşünüyoruz. Destek gelmezse ve süre uzarsa bu oran artacaktır.
"Kasada para yok"
"İlk dalgada herkes panik olmasın diye icra takipleri durduruldu. Ama ikinci dalgada bu olmadı. Devlet ilk fazda sigorta, muhtasar ve KDV alacaklarını erteledi. Bu sefer kasım ayında tahsil etti. Muhtasar ödemeleri geldi. SGK primlerinin ödemeleri varsa onlar geldi. Devlet, vergilerde yapılandırmaya gitti. Bu ay sonu ödenecek ilk taksit şubat sonuna uzatıldı. Ama kasada para yok, gelir yok, şubat sonunda ilk taksidi ödeyemezse ve ikinci taksit nisanda. İki kere üst üste ödeme olmazsa bu sefer yapılandırma bozuluyor."