Amerika Birleşik Devletleri (ABD) bugün yeni başkanını seçmek için sandık başında olacak. Seçmenler, Demokratların adayı ve mevcut başkan yardımcısı Kamala Harris ile Cumhuriyetçilerin adayı ve eski Başkan Donald Trump arasında nihai kararlarını verecekler.
Peki Beyaz Saray'a giden yolda seçimler nasıl ilerliyor ve oy sayımı nasıl gerçekleşiyor?
Kimler oy kullanıyor?
18 yaş üzeri tüm ABD vatandaşları oy kullanabiliyor. Bu seçimlerde de toplamda 244 milyon seçmenin oy kullanması bekleniyor. Ancak bazı durumlarda kimi ABD vatandaşları oy kullanma hakkına sahip olmuyor. Bu, her eyalet için geçerli olmamakla beraber bazı eyaletler ciddi suçlardan hüküm giyen ABD'lilerin oy kullanmalarına izin vermiyor. Çünkü ABD'de seçim kuralları federal hükümet tarafından belirlenmiyor. Her eyalet kendi seçim sürecini yürütüyor.
Eyaletlerde suçluların seçimlerde nasıl ve ne zaman oy kullanabileceğine dair farklı kurallar uygulanıyor. Brennan Center'ın Hak Mahrumiyeti Yasaları'na göre Vermont ve Maine eyaletlerinde suç durumuna bakılmaksızın herkesin oy kullanmasına izin verilirken çoğu eyalet de aktif olarak cezaevinde bulunanlar hariç herkesin oy kullanmasına izin veriyor. Ancak bazı eyaletlerde suçluların oy kullanması konusunda daha karmaşık bir yaklaşım var.
Suçluların seçilmesi mümkün mü?
Bazı eyaletlerde ağır suçlardan hüküm giyenlerin oy vermesine dahi izin verilmezken herhangi suçlu bir kişi başkanlık seçimleri için adaylığını koyabiliyor. Mahkum olan suçlular, ABD'de aday olabiliyor ve seçilebiliyor. Bunu engelleyen yasa bulunmuyor. En bilinen örnek de hüküm giymesine rağmen hâlâ başkanlık için aday olabilen Donald Trump.
Kaç kişi erkenden oy kullandı?
75 milyondan fazla ABD'li, bu seçimler için oylarını erkenden kullanmayı tercih etti. Erken oy verme, ABD'nin 50 eyaletinin 47'sinde uygulanan bir sistem. Virginia eyaleti erken oy verme işlemini 20 Eylül'de başlatmıştı. Ekim ayı boyunca Kaliforniya (7 Ekim), Texas (21 Ekim) ve Florida (26 Ekim) erken oy verme süreçleriyle öne çıktı. Diğer eyaletler de farklı tarihlerde kendi erken oy verme sürecini yürüttü.
Erken oy vermeyi tercih etmeyen ABD'liler de seçim günü sandığa giderek tercihlerini belirtecek.
Bu seçimde sadece başkan mı belirlenecek?
Hayır. Bu seçimlerde yeni başkanın yanı sıra Temsilciler Meclisi ve Senato için yeni kongre üyeleri de belirlenecek. ABD Kongresi'nin iki kanadı Senato'nun 34 sandalyesi ile 435 sandalyeli Temsilciler Meclisi'nin yeni üyelerini belirlenecek seçimlerde toplamda 469 koltuk için mücadele ediliyor.
Seçim katılım oranı ne kadar?
ABD'de son yıllarda seçimlere katılım oranlarında artış gözleniyor. 2016'da sadece yüzde 59 olan katılım oranı, dört yıl sonra yani 2020 seçimlerinde yüzde 66'ya çıkmıştı. Pew Araştırma Merkezi'ne göre, 2020'deki bu oran 1900'den bu yana yapılan seçimlerdeki en yüksek katılım oranı olarak kayıtlara geçti.
Oy verme yerleri ne zaman kapanıyor?
ABD seçimleri altı farklı zaman diliminde gerçekleştiğinden, oy verme merkezlerinin açılış ve kapanış saatleri de farklılık gösteriyor. Çoğu eyalette oy verme merkezleri akşam 19:00 ile 20:00 arasında kapanırken Indiana ve Kentucky gibi eyaletlerde, oy verme yerleri 18:00'de kapanıyor. New York'ta ise söz konusu merkezler 21:00'a kadar açık kalıyor.
Oy verme merkezleri kapandıktan sonra ne oluyor?
Seçim günü oy verme yerleri kapandıktan hemen sonra binlerce seçim bölgesinde oylar seçim görevlileri tarafından sayılmaya başlanır. Eğer oy verme yerinde kağıt oy pusulası kullanılıyorsa, her oy kutusu mühürlenir ve bir oy sayım merkezine gönderilir. Dijital oy makineleri kullanılıyorsa, seçim yetkilileri seçmen verilerini sayım merkezine iletir. Oy pusulalarının işlenmesi ve sayılmasıyla ilgili kurallar eyaletler arasında değişiklik gösteriyor. Sonuçlar ise oy verme merkezleri tamamen kapandıktan sonra açıklanmaya başlanır.
Başkanın zafer için kaç oy alması gerekir?
ABD'de başkanlar oy çokluğuyla belirlenmiyor. Belirleyici olan, Seçiciler Kurulu (Electoral College). Başkanı seçme yetkisine sahip Seçiciler Kurulu halk oyuyla seçilen 538 seçici üyeden oluşuyor. Bir adayın başkanlığı kazanabilmesi için 270 Seçiciler Kurulu oyu alması gerekiyor. Bir eyalette bir aday çok az bir çoğunlukla önde olsa bile tüm Seçiciler Kurulu oylarını almaya hak kazanır. Bu nedenle bir aday toplamda en çok oyu alabilir, ancak yine de kaybedebilir. 2016'da Hillary Clinton örneğinde olduğu gibi. Clinton, toplamda neredeyse üç milyon oy daha fazla aldı, ancak Donald Trump Seçiciler Kurulu oylarının çoğunluğunu elde etti.
Eğer hiç kimse çoğunluğu kazanamazsa ne olur?
Eğer iki başkan adayı Seçiciler Kurulu'nda eşit oy alırsa kazananı belirlemek Temsilciler Meclisi'ne kalır. Her eyaletin delegasyonu bir oy alır ve kazanmak için 26 oy çoğunluğuna ihtiyaç duyulur. Ancak bu durum şimdiye kadar hiç yaşanmadı.
Sonuç ne zaman resmi olarak açıklanır?
Başa baş bir yarışta, nihai sonucun açıklanması biraz zaman alabilir. Eğer bazı eyaletlerde uyuşmazlıklar varsa, bunların seçim yasalarına göre 11 Aralık'a kadar çözülmesi gerekir. 17 Aralık'ta eyaletlerin başkentlerinde seçim kurulu üyeleri, başkan ve başkan yardımcısı için oy vermek üzere toplanır. 6 Ocak 2025'te Kongre Washington'da toplanarak seçim kurulu oylarını sayar ve seçimin kazananını resmi olarak ilan edilir. 20 Ocak'ta ise Washington'da başkanın ya da başkanın resmi yemin töreni gerçekleştirilir.
DW / CB, CR, BG,HS