CANAN COŞKUN
Hükümetin gündemindeki 11’inci Yargı Paketi taslağı, internet yayınlarını ve erişim engelleme sürecini düzenleyen 5651 sayılı yasada da değişiklikler öngörüyor.
Taslakta, Anayasa Mahkemesi tarafından daha önce iptal edilen 9’uncu madde, yani “içeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi” düzenlemesi tamamen yenilendi. Buna göre, yasanın başlığı da “Kişilik haklarının ihlal edilmesi” olarak değiştirildi. Söz konusu madde, internet haber sitelerine yönelik erişim engelleme ve içerik kaldırma cezalarına en sık gerekçe gösterilen madde.
Taslak, “kişilik haklarının ihlal edildiğini düşünen kişilere” geniş yetki tanıyor. Artık bu kişiler doğrudan sulh ceza hâkimliğine başvurabilecek. Hakim, ihlalin “ilk bakışta anlaşılabildiği hallerde” ayrıntılı inceleme yapmadan 24 saat içinde içerik kaldırma veya erişim engelleme kararı verebilecek. İhlal açıkça görülmüyorsa başvuru reddedilecek. Ancak taslakta, bu “ilk bakışta anlaşılabildiği” ölçütünün hangi somut kriterleri içerdiği belirsiz, yani hangi durumların bu kapsama girdiği net değil.
Karar, esas olarak yalnızca ihlalin gerçekleştiği içerikle sınırlı olacak. Ancak hâkim, URL ile engelleme yönteminin yetersiz olduğuna kanaat getirirse, gerekçesini açıkça yazarak sitelerin tümüne erişimi engelleyebilecek.
Sosyal medya platformlarına yaptırım
Erişim engeli veya içerik kaldırma cezası verilen içerikle ilgili sosyal medya platformlarına da düzenlemeler önerildi. Buna göre, erişim engelleme veya içerik kaldırma kararı 24 saat içinde yerine getirilmezse haklarının ihlal edildiğini düşünen kişi, sosyal medya platformunun trafik bant genişliğinin yüzde 50 oranında daraltılması için sulh ceza hâkimliğine başvurabilecek. Başvuru kabul olur ve içerik sosyal medya platformundan 30 gün içinde kaldırılmazsa, ilgili kişi bu defa da trafik bant genişliğinin yüzde 90’a kadar daraltılması için yeniden başvurabilecek.
Taslak, mevcut yasadaki uyarı yöntemi ve 24 saat yanıt süresini korurken, ceza ve yaptırımları ağırlaştırıyor. Buna göre, söz konusu madde uyarınca verilen kararların gereğini yerine getirmeyen erişim sağlayıcılar ile ilgili içerik ve yer sağlayıcının sorumluları bin günden 5 bin güne kadar adli para cezası ile karşılaşacak.
35 bin haber engellendi
Özellikle internet haber sitelerini ve sosyal medya platformlarını hedef alan bu yasa maddesi, Anayasa Mahkemesi tarafından 11 Ekim 2023’te iptal edilmişti. İfade Özgürlüğü Derneği'nin verilerine göre, 5651 sayılı Yasanın 9'uncu maddesi, Şubat 2014 değişikliklerinden itibaren kişilik haklarının korunması amacıyla sulh ceza hâkimlikleri aracılığıyla binlerce haber ve sosyal medya içeriğinin erişime engellenmesi ve 2020 sonrasında da yayından çıkartılması için kullanıldı. Bu süreçte, derneğe bağlı EngelliWeb verilerine göre, toplam 35 bin 023 haber erişime engellendi, 29 bin 253 içerik yayından kaldırıldı ya da silindi.
Derneğin, değerlendirmesine göre, AYM'nin iptal ettiği bu madde, kamusal tartışmaları bastırma, eleştirel haberlere erişim engelleme ve yayından çıkartma gibi sıklıkla sulh ceza hâkimlikleri eliyle uygulanan yaptırımlarla ifade ve basın özgürlüğüne karşı araçsallaştırılan bir mekanizma haline gelmişti.