Kısa Dalga - Türkiye’den ilk Nobel Kimya Ödülü’nün sahibi olan Prof. Dr. Aziz Sancar, yaptığı son çalışmalar ve bilim dünyasındaki gelişmeler hakkında Nefes’ten Şehriban Kıraç’a konuştu.
Sancar, Türkiye’deki gençlere öneride bulunarak, “Benim Türkiye'deki öğrencilere, bilim insanlarına tavsiyem dışarıya gelin, bilim yapmayı öğrenin ama Türkiye'ye dönün” dedi.
Üç yıldır beyin kanserlerine dönük bir ilaç üzerinde çalışan Sancar, fareler üzerinde yaptıkları deneylerde ömrü iki misli uzattıklarını, insanlara dönük yan etkileri araştırmak için 2 milyon dolara ihtiyaç olduğunu ancak kaynak bulamamaktan yakındı.
‘Ortaya koyduğumuz bileşen, beyne giriyor ve kanser hücresini öldürüyor’
Sancar, “Beyin kanserlerine dönük çalışmasında hangi aşamaya geldiğine” dair soruya şu yanıtı verdi:
“Beyin tümörleri, ölüm nedenleri arasında 10'uncu sırada yer alıyor. Kan-beyin bariyerini geçemeyen mevcut kanser ilaçları bu kanser türüne etki etmede yetersiz kalıyor. Keşfimizde, ortaya koyduğumuz bileşen, beyne giriyor ve kanser hücresini öldürüyor. Biz üç yıl önce bunun haberini vermiştik, üç yıl sonra makaleyi yayınladık. Bu işler yavaş gidiyor.
EdU, hızlı bölünen kanserli beyin hücrelerini öldürebilirken, bölünmeyen sağlıklı beyin hücrelerini koruyabilir. Beyin kanserinde EdU, hayvanlarda çalışıyor. Onun devamını yapıyoruz. Devamı şimdilik oldukça olumlu gözüküyor. Ama yeni çalışma üç yılımızı alır mı almaz mı bilmiyorum. Umarım ki daha kısa zamandan daha kesin sonuçlar alırız.
‘Bizi maddi olarak destekleyecek kurum bulamıyoruz’
Bizim sorunumuz şu; Bizi maddi olarak destekleyecek kurum bulamıyoruz. Bu konuda benim ilaç firmalarıyla pek iletişimim yok. Onlar bu gibi işlerde deney safhasındaki ilaçları desteklerler. İlaç şirketleriyle ilişkim yok. O bakımdan o yönden zorluk çekiyoruz. İnsanlarda kullanılabilmesi için iki yıl boyunca klinik deneylerde yan etkilerini araştırmamız gerekiyor.”
Gençlere öneri: ‘Dışarıya gelin bilim yapmayı öğrenin ama Türkiye'ye dönün’
Prof. Dr. Aziz Sancar, son dönemde umutsuzlukları artan Türkiye’deki gençlere de önerilerde bulundu:
“Türkiye'deki durumu iyi bilmiyorum. Türkiye'deki eğitim hakkında bir şey söylemem doğru olmaz. Amerika'ya gelen Türklerin çoğu çok başarılı. Benim yanımda şu anda çalışan 5 Türk var ve hepsi çok iyi. Benim Türkiye'deki öğrencilere, bilim insanlarına tavsiyem dışarıya gelin bilim yapın, bilim yapmayı öğrenin ama Türkiye'ye dönün. Benim Türkiye’ye dönen üç öğrencim var üçü de profesör şimdi. Biri Koç, biri Sabancı biri de Gebze Teknoloji üniversitesinde. Türkiye'ye döndüler. Çok sevdiğim Ogün Adebali adında Sabancı’da bir öğrencim var. Ben Nobel aldıktan kısa bir süre sonra o doktorasını bitiriyordu, bana telefon etti. Doktora sonrası araştırma yapmak istiyorum sizde yer var mı dedi. Var dedim. Ben sizinle pazarlık yapacağım dedi. Araştırmadan sonra Türkiye’ye döneceğim dedi. Bana Türkiye'ye döneceğim diyen ilk ve son Türk odur. Ondan başka hiçbir Türk öğrenci ben Türkiye’ye döneceğim demedi.
Ogün Adebali, Türkiye’ye döndükten sonra da çok güzel destekler aldı, şimdi Avrupalılarla Amerikalılarla yarışacak derecede bilim yapıyor. Türkiye’de de bilim yapılabilir. O bakımdan benim Türkiye'deki öğrencilerle tavsiyem yurt dışına çıkın. Orada güzel bilim yapmayı öğrenin. Ama Türkiye'de de bazı üniversitelerde güzel bilim yapma imkanları var. Birçok üniversitede olmayabilir ama Hacettepe, Koç, Sabancı, İTÜ, Beykent, Boğaziçi ve başka üniversitelerde de iyi bilim yapıyor.”
‘Çin bilim ve teknoloji konusunda Amerika'yı geçti’
Sancar, “Trump bilime dönük bütçeyi kısıyor, ABD bilimden uzaklaşıyor mu?” sorusuna ise Çin vurgusu yaparak yanıt verdi:
“Çin bilim ve teknoloji konusunda Amerika'yı geçti. En iyi 3 bilim dergisinde yayınlanan makalelerin yüzde 50’si Çin'den çıkıyor. Gerisi Almanya'dan Fransa'dan Amerika'dan. Bilim olimpiyatlarında 12 yıldır çıkan 5 bilim takımı var. İki tane Anglo-Sakson gerisi hep Çin'de. Ve bunlar Amerikan bilim takımı. Yani Amerikan bilim takımları da Çinlilerden oluşuyor. Bir dönüm noktasındayız. Biz ne kadar iyi niyetli olursak olalım bilimde iyi değilsek dünyaya kafa tutamayız. 2. Dünya Savaşında ABD ve Rusya hakimiyet kurdu. Rusya sadece silaha önem verdi, ABD ise hem silaha hem bilime önem verdi. Sadece silahla savaş kazanılmaz, soğuk savaşın kazananı ABD oldu. Bu nedenle Rus imparatorluğu çöktü. Şimdi 21. Yüzyılda maalesef ABD, Rusya'nın yaptığı yanlışı yapıyor. Son 20 yılda bilimsel anlamda Çin ABD'yi geçti.
‘Atatürk devrimleri sayesinde özgür ve özgün şeyler yaptık’
Nobel Ödüllü Sancar, Atatürk vurgusu yaptığı açıklamalarında şunları kaydetti:
“Atatürk olmasaydı savrulurduk. Benim annem okumadı. O nesil hiç okumadı. Bu öyle devam edecekti. Atatürk sayesinde okullar açıldı. O sayede ben eğitim gördüm. Atatürk sayesinde idealist insanlar, öğretmenler yetişti. Gurur duymamız lazım onlarla. O öğretmenler bir şeyler yapabileceğimizi aşıladılar. Atatürk devrimleri sayesinde özgür ve özgün şeyler yaptık. Atatürk, Sakarya savaşının en kritik günlerinde Ankara'da Milli Eğitim Komisyonunu kurmuş. Atatürk biliyor ki savaşı kazanırız ama savaştan sonrası önemli. Ve o bakımdan Türkiye Atatürk'e çok şey borçlu.”