SİNAN TARTANOĞLU
Kısa Dalga - TRT’nin dış yapım adı altında kurum dışı yapım firmalara yaptığı ödemeler ile ilgili milletvekili soruları, Cumhurbaşkanlığı tarafından hep aynı yanıtı aldı:
“TRT’nin yayın ve yapımlarda önceliği; personeli, alt yapısı ve ekipmanları ile mümkün olan en yüksek sayıda program ve içerik üretmektir. Ancak dünya çapında yayın yapan Kurum, diğer ülkelerdeki örneklerinde olduğu gibi program temini için kurum dışı yapımlar, ortak yapımlar, lisanslamalar gibi yöntemlere de başvurabilmektedir.
Ayrıca kurumda, özel uzmanlık gerektiren kanalların yanı sıra, farklı dil ve bölgelere yayın yapan kanalların varlığı bazı programların kurum dışında yapılmasını gerekli kılmaktadır.”
Ve yine soru önergelerine verilen yanıtlarda, dış yapımlara ayrılan kaynağın kurumun faaliyet raporlarında görülebileceği belirtilse de hesap, Sayıştay raporlarında yapılıyor. Sayıştay raporlarındaki tablolarında “Kurum dışından temin edilen yapım ve programlar”, “Kurum dışından temin edilen haber ve haber program giderler”, “TV ve radyo programları için kurum dışı şahıslardan yapılan muhtelif hizmet alımları” başlıkları altında sunulan rakamlar, “dış yapım harcamalarının” kalemlerini oluşturuyor.
Ancak aslında bu da yeterli değil. Çünkü hangi diziye, hangi programa ne kadar ödeme yapıldığı gibi ayrıntılı bilgiler bu tablolarda yer almıyor.
2023 dış yapımlar maliyeti: 6,1 milyar
Eldeki tek ve son verilere yani Sayıştay raporlarına göre; TRT’nin 2023 yılında “haber, yapım ve program alımlarına” 2023 yılında toplam 6 milyar 130 milyon 494 bin lira para harcandı. Kurumun zaten tüm mal, hizmet ve program alımları toplamı 7 milyar 365 milyon 700 bin lira. Yani, Kurumun tüm dış alımlarının yüzde 83,2’sini dış yapımlar oluşturuyor.
2022 dış yapımlar maliyeti: 3,4 milyar
2022 yılında kurumun dış yapımlara ayırdığı bütçe 3 milyar 422 milyon 884 bin liraydı. Bu rakam, kurumun 3 milyar 951 milyon 735 bin lira olan toplam dış alım giderinin yüzde 86,6’sıydı.
TRT 2021 yılında haber, yapım ve program alımları için 1 milyar 854 milyon 300 bin lira; 2020 yılında 1 milyar 372 milyon 306 bin lira, 2019 yılında da 1 milyar 250 milyon 647 bin lira ödeme yaptı.
Böylece kurum son 5 yılda dış yapımlar için, 14 milyar 30 milyon 631 bin lira harcadı.
“Kamu” kurumu niteliğindeki TRT’nin, 2024 yılında “dış yapımlara” ne kadar para harcadığı “kamu” tarafından; 2026 yılı başında yayınlanacak 2024 yılı Sayıştay Raporu’nda öğrenilebilecek.”
TRT’nin 5 yıllık reklam geliri dış yapım maliyetinin yüzde 30’u kadar
TRT’nin gelirleri için özel bir kanun var; Türkiye Radyo-Televizyon Gelirleri Kanunu. Buna göre kurumun 7 kalem geliri var:
“Radyo, televizyon, video ve birleşik cihazlardan tahsil edilen ücretler” yani “bandrol ücreti”; “Genel bütçeden yapılan katkılar”, “ilan, reklam gelirleri”, “film, bant, plak, nota, dergi, kitap ve benzerlerinin yapım, yayın ve satışından elde edilen gelirler”, “Radyo ve televizyonla ilgili her türlü ticari işlemler ve ortaklıklardan elde edilen gelirler”, “düzenlenecek konser temsil ve benzeri programlara giriş ücreti ve bu yerlerde yapılacak ilan ve reklamdan elde edilecek gelirler”, “her türlü bağış, yardım ve diğer gelirler.”
Son 5 yılda dış yapımlar için 14 milyar liradan fazla parayı gözden çıkarabilen kamu kurumunun reklam gelirinin ne olduğu da Sayıştay raporlarında görülebiliyor, yani TBMM’nin denetimine açık.
“Reklam” başlığı altında, TRT’nin iki kalem geliri var. “TV-Radyo ilan reklam geliri” ve “Barter karşılığı reklam geliri…” İkisi de reklam geliri.
Kurumun toplam reklam geliri 2023 yılında 2 milyar 168 milyon 804 bin lira, 2022 yılında 1 milyar 268 milyon 139 bin lira, 2021 yılında 649 milyon 97 bin lira, 2020 yılında 280 milyon 386 bin lira ve 2019 yılında 281 milyon 154 bin lira oldu.
Kurumun son 5 yılda toplam 4 milyar 647 milyon 580 bin lira reklam geliri elde etti.
Sadece 2024 değil: TRT, 2023’te de AB’den fon almış
Gazeteci Metin Cihan, Mayıs 2024’te, “etki ajanlığı yasasının” tartışıldığı sıralarda yaptığı sosyal medya paylaşımında; TRT’nin de Avrupa Birliği’nden fon aldığını yazmıştı. Bilgiyi, Avrupa Birliği’nin resmi sayfalarına dayandıran Cihan, “Avrupa Birliği TRT'yi de fonluyor. 400 bin euroluk bir ödemeyi belgesiyle paylaşıyorum. Halihazırda devam eden bu projeyi, uzun vadede yeni bir yayıncılık vizyonu olarak tanımlıyorlar” demişti.
Cihan’ın paylaştığı belgeler, 2024 yılında başlayıp aynı yıl tamamlanacak bir projeye ilişkindi.
Oysa Sayıştay’ın TRT’nin 2023 yılı hesaplarına ilişkin raporunda da AB Fonu var. Gelir tablosunun içinde, “Diğer gelirler” başlığı altında, “YENİ” vurgusu ile birlikte “AB Hibe Fon Gelirleri” kaleminin karşılığında; kurumun 2023 yılında 6 milyon 92 bin lira gelir elde ettiği görülüyor.
Ancak Sayıştay raporu da olsa, AB Fon geliri ile ilgili başka herhangi bir bilgi yer almıyor.