CANAN COŞKUN
Yıldız Parkı çevresinin doğal sit alanı özelliği, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın 2 Eylül 2021 tarihli oluruyla “sürdürülebilir koruma ve kontrollü kullanım alanı” olarak tescillenmişti. Turizm faaliyetlerine konut inşaatına imkan tanıyan bu değişiklikten Ortaköy Musevi Mezarlığı da etkileniyordu.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi, söz konusu sit derece değişikliğinin iptali istemiyle dava açmış, İstanbul 9. İdare Mahkemesi de söz konusu değişikliği 28 Eylül 2023’te verdiği kararla mevzuata aykırı bulmuştu. Mahkeme, iptal kararında Yıldız Parkı’nın “ekolojik, fizyografik ve biyolojik yapısı itibariyle bütün olarak korunması ve ‘nitelikli doğal koruma alanı olarak korunması gerektiği”ni belirtmişti. Bu karar, parkı ve Musevi Mezarlığı’nı yapılaşma tehdidinden kurtarmıştı.
Yıldız Sarayı yapılaşma tehdidi altında
Aradan iki yıl geçtikten sonra, geçtiğimiz 19 Ağustos’ta Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı parkın çevresinin sit derecesini iptal edilen kararla aynı yerleri içerecek şekilde yine düşürdü. Bu defaki değişiklikte bir önceki kararda yapılaşma tehdidi altında olan Musevi Mezarlığı da “nitelikli doğal koruma alanı” olarak tescillendi. Yıldız Teknik Üniversitesi yerleşkesi, Yıldız Sarayı, Büyük Mabeyn Köşkü, Yıldız Hamidiye Camii, Cihannüma Kasrı, Ertuğrul Tekke Camii’nin de de içinde bulunduğu alan ise “sürdürülebilir koruma ve kontrollü kullanım alanı” olarak işaretlendi.
“Sürdürülebilir koruma ve kontrollü kullanım alanları”nda turizm faaliyetlerine ve konut inşasına izin veriliyor. “Nitelikli doğal koruma alanları”nda ise iskele, balıkçı barınağı, bekçi kulübesi, mesire alanları, park ve rekreaktif alanlar, atık su arıtma tesisi, atık su deşarjı, kanalizasyon şebekesi, içme suyu temini, jeotermal su çıkartılması ve iletim hattı, enerji nakil hattı, trafo, şalt sahası, iletişim hattı, ulaşım hattı, açık otopark, teleferik ve telesiyej, sabit olmayan duş, gölgelik, soyunma kabini, büfe ve tuvalet yapılabiliyor.
Sit alanları nasıl derecelendiriliyor?
İstanbul’da toplam büyüklüğü 58 bin hektarı geçen 506 doğal sit alanı var. Bunların büyük bir kısmı kentin akciğeri olma vasfı taşıyan alanlar. Bakanlık, söz konusu alanların sit derecesini Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporu’na (ETBAR) göre ayarlıyor. Türkiye çapındaki bütün doğal sit alanlarının derecelendirilmesi için rapor hazırlanması işi 2014 yılında AKS Planlama isimli bir şirkete ihale edilmişti. Şirketin hazırladığı raporla doğal sit alanları “sürdürülebilir koruma ve kontrollü kullanım alanı”, “nitelikli doğal koruma alanı” ve “kesin korunacak hassas alan” olarak derecelendirilmeye başlandı. Elektronik Kamu Alımları Platformu’nun verilerine göre, AKS Planlama İstanbul’daki doğal sit alanlarıyla ilgili yapacağı bu çalışma için 139 bin lira almıştı. Mevzuata göre, derecelendirilecek doğal sit alanının ardışık dört mevsim boyunca gözlemlenerek rapor hazırlanması gerekiyor. İhalenin sözleşme bilgilerine göre, şirket bu ihaleden metrekare başına 0,0002 lira kazanmış. Bu da işin bedelsiz yapıldığı anlamına geliyor.
Mahkemeler: Raporlar “bilimsel temelden yoksun”
Bahsi geçen şirketin hazırladığı raporlarla daha önce Boğaziçi Üniversitesi, Sedef ve Kaşık adaları, Sarıyer’deki Hacıosman Bayırı gibi doğal sit alanlarının derecesi düşürülmüştü. Mahkemeler, bu kararların iptali için açılan davalarda raporun bilimsel temelden yoksun olduğunu belirterek derecelendirme kararlarını iptal etmişti.