Türkiye’de türlerine göre nerede, kaç atık tesisi var? Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın verilerine bakarak hangi atıkların, hangi illerdeki şehirlerde yoğunlaştığını araştırdık. Bakanlığa göre toplam rakam 4 bini geçiyor. TÜİK’in 2022’deki istatistiğine göreyse tüm atık tesislerinin toplam sayısı 3136. Büyük çoğunluğu “atık geri kazanım tesis”lerinden oluşuyor ve toplamı 2936. Bunların içinden kompost ve yakmayı çıkardığınız zaman “diğer” başlığı altında tam olarak 2866 tesis var.
Aradaki bu fark, hem tesis sayısındaki artışı gösteriyor, hem de Bakanlığın ruhsat verip henüz faaliyete geçmeyen tesisleri de vermesinden kaynaklanıyor olabilir.
1) “Düzenli çöp depolama tesisi” denen yerlerin çoğu belediyelere ait ve nüfusa bağlı olarak İstanbul ve etrafında yoğunluk göze çarpıyor.
2) Atık yakma tesislerinin en yoğun olduğu iller, Ankara, Adıyaman, Kırşehir ve Bursa. Bu illerdeki tesislerin sayısı 7.
Elazığ’da 6, Manisa’da 5 tane atık yakma tesisi var. Peşi sıra Manisa, Kırklareli, Ordu, Antalya ve Mardin geliyor.
Özellikle tarım yapılan ve nüfus yoğunluğu bulunan illerde bu tesislerde yakılan atıkların ne şekilde denetlendiği, havaya saçtığı küllerin sağlığa ne gibi etkileri olduğuna dair bir araştırma yok.
3) Bu haritada belediyelere ait “düzenli depolama tesisi” denen ve hanelerden toplanan tehlikesiz sınıfındaki çöplerin yoğunlaştığı il ve bölgeleri görebiliyoruz. İç Anadolu, Doğu Anadolu, Karadeniz ve Güneydoğu’daki tesislerin yetersizliği, aynı zamanda çöplerin işlenmediği, buradaki belediyenin topladıkları her türlü çöpü dağa, ormana, dere veya denize salması anlamına geliyor.
4) İlginç olan, sınıflandırılmış (tehlikeli, tehlikesiz atık gibi) tesisler ve atık yakma tesisleri dahil, Türkiye’deki atık tesislerinin toplamının 4.157’yi bulması. Marmara, Ege ve İç Anadolu Bölgesinde yoğunlaşma inanılmaz, ama şaşırtıcı değil: Bu bölgeler, hem sanayi bölgelerinin yoğunlaştığı, hem deniz yoluyla ithal atıkları getirtmek açısından seçilmiş yerler. Nüfus, turizm ve tarımın da yoğun olduğu şehirlerdeki bu yoğunluk, hava, deniz ve toprağın kirletilmesi anlamına geliyor.
Yarın:
- Geri dönüşümün gerçek kahramanı: Atık işçileri