Kısa Dalga - Haftanın ekonomik gelişmelerini öğrenmek ve gelecek için sağlıklı öngörüler yapabilmeniz için İbrahim Ekinci'nin hazırladığı haftalık ekonomi bülteni Marjinal Fayda'da ekonomideki genel manzara, piyasalardaki gelişmeler, Dünya'dan ve şirketlerden haberler var.
PODCASTİ DİNLEMEK İÇİN OYNATA TIKLAYIN
GENEL DURUM
Aralık ayı itibariyle gündem çalışma hayatı olacak. Asgari ücret tespit komisyonu toplanacak. MB’nin enflasyon raporu sunumunda, Başkan Yardımcısı Cevdet Akçay, “ileriye doğru endeksleme”ye geçiş için uygun zaman olduğunu belirterek kurumun beklentisini ifade etmiş oldu. İş ve hükümet çevrelerinde, hedef revizyonu öncesi asgari ücrette %25 zam beklentisi ağır basıyordu. Şu sıralar %25 – 30’lar telaffuz ediliyor. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu’nun, enflasyon üzerinden yaptığı hesaplamaya göre zammın %56,8 olması gerekiyor.
Hedeflerde revizyon sonrası enflasyonun gelecek seyri tartışılmaya devam ediyor. İktisatçılarda çok paylaşılan bir kanı: MB elinden geleni yapıyor. Ama iki dezavantaj faktörü var: Birincisi, MB ve Erdoğan’ın önceki politikaları güven erozyonu yarattı, beklenti yönetimi yapılamıyor. (Prof. Dr. Selva Demiralp: “2024 yılı için yapılan 6 puanlık yukarı yönlü revizyonun 4 puanı "Başlangıç Koşulları, Enflasyonun Ana Eğilimi ve Ataleti" kalemine atfedilmiş. Bu, şu demek: TCMB'nin yapabileceğini düşündüğü beklenti yönetimi yapılamıyor. Beklentiler yapışkan. Görünen o ki, geçmiş dönemde zayıflatılan merkez bankası kredibilitesi, seçim sonrası dönemde TCMB'ye açılan siyasi alan ve 41.5 puan faiz artışına rağmen geri gelmemiş. 41.5 puan faiz artırılmasına rağmen TCMB'nin çıpalayacağını umduğu beklentiler kontrol altına alınamamış.”) İkincisi, maliye politikası devrede değil. Buna üçüncü bir faktör eklenebilir: Siyasi gerginlikler artıyor. Siyaset gündemi ile ekonomi gündemi ayrı yollara gidiyor.
ABD’de Trump dönemi başladı. Küresel ekonomi için bunun anlamı tartışılıyor. FT’de yer alan bir analizde, Trump’la birlikte dolar ve gelişmekte olan piyasalar için büyük değişimler geldiği, dolar rallisinin başlayabileceği, piyasaların bunu henüz fark etmediği belirtildi. Analizde ayrıca şu başlıklar yer aldı: Trump ithalat tarifelerini uygularsa Çin parası Yuan değer kaybı yaşayacak, bu da diğer her yerdeki gelişmekte olan piyasa para birimlerini aşağı çekecek. Emtia fiyatları da düşecek. Sabit dolar kuru için benzersiz şekilde kötü bir dönem olacak. Böyle bir ortamda, gelişmekte olan piyasalardaki çok sayıda sabit dolar kuru rejimleri özellikle savunmasızdır. Değer kaybı baskısı yoğunlaşacak ve devalüasyon riski olacaktır. Bu ülkeler arasında Arjantin, Mısır ve Türkiye yer almaktadır.
PİYASALAR
BORSA: Borsa İstanbul'da işlem gören hisse senetleri haftalık bazda ortalama yüzde 2,23 arttı. BIST 100 endeksi, en düşük 9.128,63 ve en yüksek 9.501,13 puanı gördükten sonra haftayı, önceki hafta kapanışının yüzde 2,23 üzerinde 9.389,62 puandan tamamladı.
Ne olur? Borsada 9.500 direnç, 9.300 destek görülüyor. Uzmanlar, bu hafta da bu aralıkta hareket bekliyor.
ALTIN: Kapalıçarşı'da işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 4,40 azalışla 2 bin 844 liraya, cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 4,35 düşüşle 19 bin 305 liraya indi. Geçen hafta sonu 4 bin 983 lira olan çeyrek altının satış fiyatı yüzde 4,39 düşerek 4 bin 764 liraya geriledi. Onsa altın %4,57 kayıpla 2.562 dolardan kapattı haftayı.
Ne olur? Tahvil getirilerinin ve ABD dolarının güçlenmesi, hisse senetlerindeki risk iştahı, kripto paralardaki artış ve jeopolitik risklerin azalması geri çekilmeye neden oldu. Çıkışların büyük kısmı Kuzey Amerika'dan kaynaklandı ve bu çıkışlar kısmen güçlü Asya girişleriyle telafi edildi. Altında süregiden bir düşüş trendi analizi yok. Birçok yorumda bu düşüş “soluklanma” olarak değerlendirildi. Uzmanlar, altın için “kısa vadeli” yatırım önermiyor.
DÖVİZ: Bu hafta ABD doları yüzde 0,14 değer kazanarak 34,4170 liraya çıkarken, Euro ise yüzde 1,71 azalışla 36,3250 liraya düştü. Dolar/TL cuma gecesi bir ara 34,70'lere fırlayarak rekoru tazeledi. Bu olay, “Merkezin nöbetçisi ya tuvalete gitti ya da çay koymak için masadan kalktı” şeklinde mavra konusu edildi. Bu fırlama dakikalarında oldukça hacimli işlemler gerçekleşti. Bu da dolarda güçlü talep ifade etti.
Ne olur? Trump’ın seçilişi doları destekleyen bir gelişme. Seçim sonucu Türkiye’de de dolar yukarı yönlü ancak MB devrede olduğu için sınırlı hareket etti. Piyasa katılımcıları anketine göre yıl sonunda 35,72 TL seviyesinde olacak. FT’nin Trump’ın dönüşü bağlantılı analizine göre Türkiye gibi kontrollü ve sabit kur rejimi izleyen ülkeler risk alıyorlar. Mevcut şartlar altında, dövizin, (dezenflasyon programında kalıcı düşüş sağlanmadan, fiyat istikrarı oluşmadan, döviz girişi rahatlatıcı seviyelere çıkmadan) MB’nin kuru kontrollü götürmeye devam edeceği beklenmeli.
FAİZLER: MB’nin takip ettiği 3 ay vadeli TL mevduatın bileşik faizi 8 Kasım ile biten haftada %58,97’den %59’a yükseldi. Büyük özel bankalarda aynı vadede 100 bin TL mevduatın güncel basit faizi %38 ile %45 arasında değişiyor.
Kredi faizlerinde de ihtiyaç, ticari ve tüketicide 1 puan civarında artış; taşıt ve konut kredilerinde ise yarım puandan daha az düşüşler izlendi.
Ne olur? Faizlerde, daha önceki bültenlerde ifade ettiğimiz konjonktür devam ediyor. Bu aralık veya 2025 Ocak’ta MB’nin politika faizinde indirim döngüsünü başlatması halinde, piyasa faizlerinde de gevşeme daha belirgin hale gelecek.
TAHVİLDE TALEP KISA VADELİYE KAYACAK: Yabancının bu yıl en çok tercih ettiği TL enstrüman devlet tahvillerinde, enflasyonda düşüş ve politika faizinde indirim süreciyle birlikte talebin kısa vadeliye dönmesi bekleniyor. Uzmanlar, getiri eğrisinde kısa vadelinin son zamanlarda öne çıktığını ve kısa vadeli tahvillerin çekiciliğinin arttığını vurguladı.
YATIRIM FONLARI: Yatırım fonları bu hafta yüzde 1,56 ve emeklilik fonları yüzde 2,29 değer kazandı. Kategorilerine göre bakıldığında ise yatırım fonları içinde en çok kazandıran yüzde 4,77 ile "hisse senedi" fonlar oldu.
BİTCOİN: Bitcoin'de Donald Trump'ın yeniden ABD başkanı seçilmesiyle başlayan ralli devam ediyor. Kripto para birimi Bitcoin'in fiyatı, ilk kez 90 bin doları aşarak rekor tazeledi. Çarşamba akşamı yüzde 5’in üzerinde yükselişle 93 bin doların üzerine yükseldi. Bitcoin 5 kasımdaki ABD başkanlık seçiminden bu yana yüzde 32’lik artış kaydetti. Kripto para birimi 23 Ocak’ta 38 bin 505 dolarla yılın en düşük seviyesine gerilemişti.
NELER OLDU?
BİREYSEL KARTTA TAKİP ORANI İKİYE KATLANDI
BDDK verilerine göre, 8 Kasım itibariyle bireysel kredi kartlarında takipteki alacak oranı yüzde 2,81’e yükseldi. Bu oran, geçen yılın aynı döneminde yüzde 1,33 seviyesindeydi. Son bir yılda kredi kartı harcamaları yüzde 64,2 artarken, takibe düşen borcun iki katından fazla artış kaydetmesi dikkat çekti. Bu yılın 10 aylık döneminde bireysel krediler ve kredi kartlarında takibe düşen alacaklar yüzde 111 artarken, bu oran kredi kartı borçlarında yüzde 200’e yükseldi.
Faizlerdeki yüksek seyir ve eriyen alım gücü nedeniyle taşıt, konut ve ihtiyaç kredilerinde zayıf seyir izlenirken, bireysel tarafta hasarın çoğu bu yıl gerçekleşti. Bireysel kredi kartlarındaki toplam takipteki alacakların %65’i bu yıl ilk 10 ayda takibe düşen alacaklardan geldi.
EKİMDE KARTLA HARCAMA 1 TRİLYON 255 MİLYON LİRA OLDU
TCMB verilerine göre, ekim ayında banka ve kredi kartlarıyla yapılan işlem tutarı 1 trilyon 254 milyar 972,3 milyon lira oldu. En fazla harcama 227 milyar 566,2 milyon lira ile market ve AVM kategorisinde yapıldı. Söz konusu dönemde banka ve kredi kartlarıyla giyim ve aksesuar kategorisinde 89 milyar 256,1 milyon lira, hizmet sektörleri kategorisinde ise 84 milyar 46,3 milyon liralık ödeme yapıldı.
MERKEZ BANKASI REZERVLERİNDE KISMİ GERİLEME
Bankacıların hesaplamalarına göre 8 Kasım haftasında brüt döviz rezervinin 2.3 milyar dolar azalışla 157.3 milyar dolara, swap hariç net rezervin de 0.8 milyar dolar azalışla 44.9 milyar dolara geriledi. Geçen hafta içerisinde bankaların TCMB’de zorunlu karşılık ve teminat depo çerçevesinde tuttukları döviz miktarının 1.6 milyar dolar azalması brüt rezervi olumsuz etkiledi. Altın fiyatlarının gerilemesi de net rezervde 1.2 milyar dolarlık azalışa yol açtı.
NET HATA NOKSAN TARTIŞMASI: 20 MİLYAR DOLAR NEREYE GİTTİ?
MB verilerine göre mart ayında Net Hata Noksan kaleminde 8,5 milyar dolar çıkış vardı. Eylül'de "net hata noksan" kaleminden Türkiye'den kaynağı belirsiz para çıkışı 6 milyar doları geçti, bu yıl toplam çıkış 20 milyar doların üzerinde. Bu paranın nereye gittiği tartışılıyor. Bir izahata göre; bir kısmı altın ithalatına getirilen kota sonrası, kaçakçılık için yurtdışına akmış olabilir.
CARİ DENGE POZİTİF SEYİRDE
Dış ticaret açığındaki daralma paralelinde iyileşme eğilimini sürdüren cari işlemler hesabı, eylülde 2,99 milyar dolar fazla verdi. Böylece 9 aylık cari açık 5,27 milyar dolar olurken, yıllıklandırılmış açık da 9,6 milyar dolara gerileyerek son 33 ayın en düşük seviyesine indi. Eylülde hizmetler dengesinde 7,4 milyar dolar, doğrudan yatırımlarda 649 milyon dolar ve portföy yatırımlarında da 370 milyon dolar net giriş kaydedildi.
ŞİMŞEK: YÖNETİLEN FİYATLAR ENFLASYON HEDEFİYLE UYUMLU ARTACAK
Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda yaptığı sunumda yönetilen fiyatların enflasyon hedefiyle uyumlu şekilde belirleneceğini belirtti. Hükümetin kendi belirlediği zamlarda geçmiş enflasyonu baz alırken ücret – maaş artışlarında gelecek tahmini enflasyonları baz aldığı konusunda yoğun eleştiriler vardı.
SANAYİ ÜRETİMİNDE ZAYIFLIK DEVAM EDİYOR
Sanayi üretiminde yıllık bazdaki kesintisiz daralma, dördüncü ayına taşındı. Üretim endeksi eylülde arındırılmış verilerle aylık bazda yüzde 1,6 artış kaydetmesine karşın, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2,4 azaldı. Veri, aylık bazdaki artışa rağmen ikinci çeyrekteki 1,9’un ardından üçüncü çeyrekte de yüzde 3,9 düşüş göstererek sanayi üretimindeki daralmanın derinleştiğine işaret etti.
EYLÜLDE İŞSİZLİK ÖNCEKİ AYKİ SEVİYESİNDE KALDI
TÜİK, işsizlik oranını, ağustosun ardından eylül ayında da yüzde 8,6 olarak açıkladı. Dar tanımlı işsiz sayısı 3 milyon 100 bir kişi olarak belirlenirken, geniş tanımlı işsiz sayısı 10 milyon 271 bin ve bu gruptaki işsizlik oranı da yüzde 25,6 oldu. Geniş tanımlı işsiz sayısı, geçen yıla göre yaklaşık 2 milyon kişi arttı.
TARIM SEKTÖRÜ, İSTİHDAM KAPISI OLMAKTAN ÇIKTI
Son 20 yılda, ana sektörlerin istihdam payında derin değişiklikler yaşandı. Tarımın payında dramatik düşüş yaşanırken sanayi de pay kaybetti. Son 20 yıldaki yeni 13 milyon 339 bin kişilik istihdamın 10 milyon 830 bin kişisi, başka bir ifade ile yüzde 81,2’si hizmetler sektörünce sağlandı. Tarımın payında son 20 yılda 10,5 puanlık gerileme oldu. Tarımda sadece oransal gerileme olmadı, istihdam sayısı da geriledi. Buna göre tarım istihdam kapısı olmaktan çıktı.
KKM’DE ERİME DEVAM EDİYOR
Kur korumalı mevduattaki (KKM) Eylül 2023’ten bu yana gözlenen kesintisiz düşüş seyri de sürüyor. KKM, 8 Kasım haftasında 49 milyar lira daha azaldı ve 1 trilyon 290 milyar liraya indi. Böylece KKM’nin toplam mevduat içindeki payı da yüzde 7,2'ye gerilerken, standart TL mevduatın payı ise yüzde 56,2'ye yükseldi. KKM hacmi, geçen yılın aynı döneminde 2,9 trilyon TL civarındaydı.
10 AYDA 1 TRİLYONDAN FAZLA FAİZ ÖDENDİ
Ekim ayında bütçe 186 milyar 272 milyon açık verdi. Bu aylık bazda geçen yılın iki katına yakın. Ocak – ekim itibariyle 1 trilyon 260 milyar liralık açık da geçen yılın %107 üstünde gerçekleşti. 12 aylık bütçe açığı 1 trilyon 980 milyara çıktı. Yıllık bazda geçen yılki açığın (622 milyardı) 3 katı seviye! Açıktaki bu yüksek seviye tasarruf tedbirlerinin hiç etkisi olmadığını da gösteriyor. Bütçenin en önemli gider kalemlerinden faiz harcamaları 10 aylık 1 trilyon 49 milyarı buldu. Yıl sonu tahmini 1 trilyon 254 milyar lira.
KONUT SATIŞI HAREKETLENDİ
Konut satışları yeniden hareketlendi. Türkiye genelinde konut satışları ekim ayında geçen yıla göre yüzde 76,1 artarak 165 bin 138 adede yükseldi. Yıllıklandırılmış satışlar ise 1 milyon 344 bini aşarak 18 ayın en yükseğine çıktı. Diğer yandan, kredili konut satışlarının toplam içindeki payı da yüzde 12,8’e çıktı ve 14 ayın en yüksek seviyesini gördü. Artışın, özel olarak da (kredi faizleri % 42’lerdeyken) ipotekli satışlardaki artışın sırrı tartışılıyor. Yorumlara göre birinci neden enflasyon ve ardından faizler düşecek beklentisi, ikinci neden ise kira fiyatlarının yüksekliği…
YURTDIŞINA YATIRIMDA YÜKSEK ÇIKIŞ SÜRÜYOR
Eylülde 149 milyon doları gayrimenkul olmak üzere yurtdışına giden doğrudan yatırım 236 milyon dolar oldu. Gelen yatırım 434 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu tutarın 164 milyon doları gayrimenkul kaynaklı girişlerden oluştu. Uluslararası doğrudan yatırım istatistiklerindeki tanımıyla dokuz aylık dönemdeki 3 milyar 857 milyon dolarlık yatırım girişine karşın, 3 milyar 631 milyon dolar yatırım çıkışı gözlendi.
2024 YILINDA 7,6 MİLYAR DOLAR DOĞRUDAN YATIRIM GELDİ
YASED verilerine göre Türkiye’ye bu yılın eylül ayında 1,1 milyar dolar değerinde UDY girişi kaydedilirken, 2024’ün üçüncü çeyreğindeki UDY girişleri 2,8 milyar dolara ulaştı. Böylece bu yılın 9 ayında 7 milyar 670 milyon dolar oldu. UDY’nin 4,3 milyar doları yatırım sermayesi girişi.
MİLYONER MUDİ, ALTERNATİF YATIRIMA KAYIYOR
BDDK verilerine göre, eylül sonu itibariyle en fazla mudinin bulunduğu 10 bin liraya kadar olan mevduat türünde kişi başı mevduat eylülde geçen yıla göre yüzde 5,7 azaldı. 10-50 bin lira arası kişi başı mevduatta kayıp yüzde 2,91 olurken, 50-250 bin lira arasında yüzde 0,39 arttı. En yüksek artış yüzde 2,6 ile 250 bin-1 milyon lira arasında yaşandı. 1 milyon üzeri kişi başı mevduat ise yüzde 8 ile en çok gerileyen mevduat türü oldu. Bankacılık kaynakları, milyonerlerin alternatif yatırım araçlarına yöneldiğini söyledi. (EKONOMİ)
İNŞAAT MALİYET ENDEKSİ YILLIK % 38,93
İnşaat maliyet endeksi, eylülde aylık yüzde 0,57, yıllık yüzde 38,93 arttı. Aylık bazda malzeme endeksi yüzde 0,77, işçilik endeksi yüzde 0,18 arttı. Yıllık bazda malzeme endeksi yüzde 31,56, işçilik endeksi de yüzde 56,68 artış kaydetti. Bina inşaatı maliyet endeksi, aylık bazda yüzde 0,78, yıllık bazda yüzde 40,59 yükseliş gösterdi.
TİCARET SATIŞ, PERAKENDE VE CİRO ENDKESLERİ AÇIKLANDI
Ticaret satış hacmi eylülde yıllık bazda yüzde 12,7, perakende satış hacmi ise yüzde 15,9 artış gösterdi. Ticaret satış hacmi bir önceki aya kıyasla yüzde 3,2 arttı.
Takvim etkisinden arındırılmış sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplam ciro endeksi, eylülde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 47 yükseldi.
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış toplam ciro endeksi, eylülde aylık bazda yüzde 5,5 arttı.
Sanayide takvim etkisinden arındırılmış ciro endeksi, eylülde yıllık bazda yüzde 33,2, İnşaat sektöründe yüzde 76,4, hizmet sektöründe yüzde 55,4 arttı.
İHRACAT BİRİM DEĞERİ YÜZDE 3,6, İTHALAT BİRİM DEĞERİ YÜZDE 4,7 ARTTI
İhracat birim değer endeksi, eylülde geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 3,6, ithalat birim değer endeksi yüzde 4,7 arttı. Dış ticaret haddi, 1 puan azalarak bu yılın aynı ayında 86,7 olarak kayıtlara geçti. Endeks, Eylül 2023’e göre gıda, içecek ve tütünde yüzde 11,6, ham maddelerde (yakıt hariç) 6,2, imalat sanayisinde (gıda, içecek, tütün hariç) yüzde 3,2 artarken yakıtlarda yüzde 12,1 azalış gösterdi.
TARIM-ÜFE YILLIK %35,46 ARTTI, AYLIK %5,03 ARTTI
Tarım-ÜFE'de (2020=100), 2024 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre %5,03 artış, bir önceki yılın aralık ayına göre %26,32 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %35,46 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %49,55 artış gerçekleşti. Sektörlerde bir önceki aya göre, tarım ve avcılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %5,34 artış, ormancılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %1,56 azalış gerçekleşti.
KAÇAK “CEP”TE VERGİ KAYBI 30 MİLYAR TL
Sektör temsilcilerine göre yasal olmayan yollarla Türkiye’ye getirilen kaçak telefon sayısı, 3,5 milyonu buluyor. Ortalama 17.000 liralık cihaz üzerinde 8.650 TL vergi bulunduğu dikkate alındığında, uğranılan vergi kaybı 30 milyar lirayı aşıyor. Bu rakam, yurtiçi satışlarla elde edilen verginin yüzde 30’u seviyesinde. (EKONOMİ)
AKKUYU NGS’NİN İLK ÜNİTESİ 2025 ÜRETİM PLANLARINA GİRDİ
Akkuyu Nükleer Santrali’nde 2025 itibariyle ilk ünitenin faaliyete geçmesi planlanıyor. Rus devlet şirketi tarafından kurulan ve işletilecek olan Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin 4 ünite olması ve her ünitenin 1200 MW kurulu güçte olması planlanmıştı.Santralin birinci ünitesinin ana reaktörünün olduğu binanın Kasım ayı itibariyle dış koruma kabuğunun inşasının da tamamlandığı duyuruldu. (EKONOMİ)
E-TİCARETTE SON ÇEYREK CİRO BEKLENTİSİ 1,3 TRİLYONU AŞTI
Bu yıl kasım dönemi için beklentisini yükselten e-ticaret sektörü geçen yılın kampanya dönemine göre yüzde 110’un üzerinde ciro artışı öngörülüyor. Toplam kasım ayı kampanya hacminin ise 500 milyar liraya ulaşarak rekor kırması bekleniyor. Sektör temsilcileri, yılın son çeyreğinde sektör cirosunun en az 1,3 trilyon TL olmasını bekliyor. Türkiye’nin e-ticaret pazarı, 2023’te, bir önceki yıla kıyasla yüzde 115,15 büyüyerek 1,85 trilyon TL’ye ulaşmıştı. Bu yıl 3,4 trilyon TL’ye ulaşabileceği öngörülüyor.
KADINLARIN ENFLASYON BEKLENTİSİ DAHA YÜKSEK
Türkiye’de algılanan enflasyondaki bir birimlik artışın, beklenen enflasyonda yaklaşık olarak 0,64 birimlik artışla ilişkili olduğu belirtildi. Enflasyon Raporu’nda yer alan bir çalışmada, tüketicilerin algıladıkları ve bekledikleri enflasyon arasındaki ilişki analiz edildi. Çalışmaya göre, algılanan enflasyonun yüksek olması enflasyon beklentilerinin de yüksek seyretmesine yol açıyor ve bu ataleti güçlendiriyor. Kadınların, algıladıkları enflasyon, erkeklerden daha yüksek. (EKONOMİ)
TCMB ANKETİ: ENFLASYONDA BEKLENTİ YÜKSELDİ
TCMB, Kasım 2024'e ilişkin "Piyasa Katılımcıları Anketi" sonuçlarını açıkladı. Katılımcıların bu yıl sonu TÜFE beklentisi bir önceki anket döneminde yüzde 44,11 iken bu anket döneminde yüzde 44,81’e çıktı, 12 ay sonrası beklentisi ise yüzde 27,44’ten yüzde 27,20’ye geriledi. Katılımcıların faiz oranı cari ay sonu beklentisi değişmedi, yüzde 50,00 kaldı. Bu yıl sonu dolar kuru beklentisi bir önceki anket döneminde 36,63 TL olurken, bu anket döneminde 35,72 TL’ye geriledi. 12 ay sonrası döviz kuru beklentisi bir önceki ankette 42,73 TL iken, bu ankette 42,75 TL olarak gerçekleşti.
TÜRKİYE'DE YOKSUL ÇOCUK SAYISI 10 MİLYONA YAKLAŞTI
TEPAV bünyesinde yayımlanan Ekrem Cünedioğlu ve Yağmur Uzunırmak çalışmasında, Türkiye’de çocuk yoksulluğunun artış eğiliminde olduğuna dikkat çekildi. Yaş gruplarına göre ayrım yapıldığında, 0-2 yaş bebekler ve 3-14 yaş çocuklarda yoksulluk oranının yükseliş eğilimi tespit edilen çalışmada, 2017’de yoksul bebek oranı yüzde 36,8 iken 2022’de bu oran yüzde 41,4’e yükseldi. Aynı tarihlere göre yoksul çocuk oranı ise yüzde 40,8’den yüzde 43,8’e çıktı. Bu oranlar 10 milyona yakın çocuğun yoksulluk yaşadığı anlamına geliyor. (EKONOMİ)
YUMURTA FİYATLARINA %30 ZAM
Yumurtaya da peş peşe zam yapıldı. İki hafta içinde yapılan iki zamla birlikte koli başına yüzde 30 zam market raflarına yansıdı. Zamdan önce 200 lira olan yumurtanın kolisi, 260 liraya yükseldi. Buna göre 1 yumurtanın fiyatı 8 lira ile 9 lira arasında değişiyor. Zamların nedeni olarak birkaç ildeki kuş gribi gösteriliyor. Yumurta üreticileri ise fiyatların üreticide artmadığını, zammı marketlerin yaptığını ileri sürdü.
ELEKTRİK FATURASINDA YENİ DÖNEM: 1 OCAK'TA BAŞLIYOR
EPDK’nın elektrik tüketimine ilişkin düzenlemesi Resmi Gazete’de yayımlandı. 1 Ocak 2025’ten itibaren site, konut ve ticarethane aboneleri için aylık 417, yıllık 5 bin kWh’yi aşan tüketimlerde sübvansiyon (kamu desteği) uygulanmayacak. Camiler, cemevleri ve AFAD barınma merkezleri gibi yerler düzenleme dışında bırakıldı. Bakanlık açıklamasına göre daha yüksek tüketim yapan 1,2 milyon hane sübvansiyon dışında kalacak ve elektriğin maliyetini ödeyecek. Bu haneler için elektrik faturası zamlanmış olacak.
İSTANBUL’DA VALE HİZMETLERİNE ÜST SINIR GELİYOR
İstanbul’un popüler semtlerinde yüksek fiyatlar nedeniyle tartışma konusu haline gelen vale hizmeti için azami fiyat tarifesi belirlendi. Valilik kararı ile İTO tarafından hazırlanan ve 1 Ocak 2025’te yürürlüğe girecek tarifeyle vale ücreti AVM’lerde 200-300 TL, hastanelerde 150-200 TL, otel, restoran ve eğlence merkezlerinde 250-400 TL olarak uygulanacak. Ücret, havalimanlarında da 500 TL ile aynı kalacak.
IŞIKHAN: BELEDİYELERİN SGK BORÇLARI İÇİN HACİZ UYGULAYACAĞIZ
Çalışma Bakanı Vedat Işıkhan, yerel seçimler sonrası belediyelerin 96 milyar lira olan SGK borçlarının bugün 150 milyar liraya ulaştığını ve sürdürülemez hale geldiğini belirterek, Ankara BB’nin SGK’ya olan borcunun 8,4 milyar lira olduğunu söyledi. Işıkhan, “Bunca çağrımıza rağmen, iletişimimize rağmen borçları konusunda hiçbir adım atmayan belediyelere mevzuatın da öngördüğü şekilde, haciz dâhil işlemleri uygulamak durumundayız” dedi.
YENİ BAŞKANIN ADAMLARI TÜRKİYE’YE MESAFELİ
Trump, kabinesindeki isimleri açıklamaya başladı. Musk, Hükümet Verimliliği Bakanlığına atandı. Suriye’nin kuzeyindeki PYD-YPG’den “Ortadoğu’da İsrail’den sonraki en iyi müttefikimiz” olarak bahseden Mike Waltz Ulusal Güvenlik Danışmanı olarak görevlendirildi. Trump, Türkiye’yi, Rusya, Çin ve Venezuela ile birlikte “otoriter devlet” olarak tanımlayan senatör Rubio’yu dışişleri bakanlığı için aday gösterdi. ABD’deki FETÖ unsurlarıyla yoğun ilişkisi bulunan Rubio, Türkiye’deki insan hakları ihlalleri konusunda da ABD senatosunda en çok konuşan politikacılardan biri.
BİR GÖRÜŞ
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu:
“ASGARİ ÜCRET NASIL HESAPLANMALI?
Asgari ücret belirlenirken yurttaşın muhatap olduğu ortalama enflasyonun temel alınması gerekiyor. Ekim ayı itibarıyla ortalama enflasyon TUİK’e göre yüzde 62,02. Yılın da bu civarda kapanması beklenir. Yıl başında yüzde 50 civarında zam gören asgari ücretlinin buradan zaten bir 12 puan alacağı var. OVP’de 2025 yıl sonu enflasyonu yüzde 17,5 beklenirken, ortalama enflasyon yerine ikame edebileceğimiz deflatör artışı yüzde 33,9’du. Yüzde 21 yıl sonu beklenti revizyonu sonrası deflatörün de yüzde 40 civarına yükseldiğini varsayabiliriz. 12 puan telafi ve yüzde 40 enflasyonun birleşik etkisi yüzde 56.8’e gelir. Buradan asgari ücretlilerin refahı daha fazla düşmeden, yapılacak zammın yüzde 56.8’den başlaması gerektiği sonucu çıkar.
DÜNYA EKONOMİSİ
ÇİN'DE DEFLASYON EĞİLİMİ DEVAM EDİYOR
Çin Ulusal İstatistik Bürosu tarafından yayımlanan verilere göre, Çin'in tüketici fiyat endeksi geçen ay yüzde 0,3 arttı. Bu, eylül ayında görülen yüzde 0,4'lük artışla karşılaştırıldığında gerilemeye işaret etti. Piyasa beklentisi enflasyonun yüzde 0,4 artışta kalacağı yönündeydi. Üretici fiyat endeksi ekim ayında yüzde 2,9 düşerek 25'inci ay üst üste eksi bölgede kaldı. Pinpoint Asset Management Baş Ekonomisti Zhiwei Zhang, "Çin'de deflasyonist baskı açıkça devam ediyor" dedi.
FED BAŞKANI POWELL'DAN 'ACELECİ OLMAYACAĞIZ' MESAJI
Fed Başkanı Jerome Powell Dallas'ta yaptığı konuşmada ekonominin 'faiz indiriminde aceleci olunması gerektiği' yönünde sinyaller vermediğini söyledi. Powell ekonomideki güçlü seyrin, Fed'in dikkatlice karar alma konusunda alan sağladığını belirtti.
ABD'DE ENFLASYON EKİM'DE BEKLENTİLER SEVİYESİNDE GELDİ
ABD’de tüketici fiyatları ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 0,2 oranında ve geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2,6 oranında artış gösterdi. Bu artışlar beklentiler seviyesinde. Eylül ayında artış oranları aylık yüzde 0,2 ve yıllık yüzde 2,4 düzeyindeydi. Fed'in para politikaları açısından daha dikkatle izlediği bir veri olan çekirdek TÜFE artışı ise aylık yüzde 0,3 ve yıllık yüzde 3,3 oranlarında oldu.
FAİZ İNDİRİMİ BEKLENTİSİ ARTTI
Para piyasalarında Fed'in aralıkta faiz indirimine gideceği beklentileri arttı. Çarşamba günü erken saatlerde, finans piyasaları CME Group'un FedWatch Tool'una göre Fed'in 17-18 Aralık'taki politika toplantısında 25 baz puanlık bir faiz indirimi olasılığını yaklaşık yüzde 58,7 olarak gördü. Faiz oranlarının değişmeme olasılığı yüzde 41,3'te kaldı.
ABD’DE TRUMP ENFLASYONU KORKUSU
Ekonomistler, Trump'ın vergi indirimleri ve ithal mallara daha yüksek tarifeler gibi ekonomik politikalarında ilerlemesi durumunda gelecek yıl daha yüksek enflasyon öngörüyor. Yıllık enflasyon artışı Haziran 2022'deki yüzde 9,1'lik zirveden bu yana önemli ölçüde yavaşladı, ancak Fed'in yüzde 2 hedefinin üzerinde kalmaya devam ediyor. Merkez bankası geçen hafta referans gecelik faiz oranını yüzde 4,50-yüzde 4,75 aralığına çekmişti. (BLOOMBERG HT)
METALLERDE TEMPO DÜŞÜYOR
Donald Trump’ın ABD başkanlık seçimlerini kazanmasının, yüksek tarifeler, enerji geçiş politikalarında olası geri çekilme ve ABD dolarının değer kazanması ihtimali nedeniyle metal fiyatları üzerindeki baskısı sürüyor. Bu da metallerde 2025 yılı tahminlerini güçleştiriyor. Londra’da üç ay vadeli bakır ton başına 9.500 doların altına indi
ÇİN LİDERİ JİNPİNG'TEN TRUMP'A MESAJ
Çin Devlet Başkanı Şi Jinping, Donald Trump'ın ABD Başkanı seçilmesinin ardından yaptığı ilk konuşmada Trump'ın Çin'e yüzde 60'a kadar yüksek gümrük vergileri uygulama tehdidine atıfta bulunarak küreselleşmede çözülmeye neden olan her türlü çabaya karşı uyardı. Jinping, Peru’da düzenlenen Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) CEO Zirvesi için hazırlanan konuşma metninde artık çeşitli bahanelerle ekonomik işbirliğini engellemek ve birbirine bağımlı bir dünyayı bölmenin ‘tarihe karıştığını’ söyledi. (BLOOMBERG HT)
TRUMP, BIDEN'LE BULUŞTU "SAVAŞA SON" SÖZÜ VERDİ
ABD başkanlık koltuğuna 20 Ocak'ta oturacak olan Trump, mevcut başkan Biden'la Beyaz Saray'da buluşup devir teslimi konuştu. Toplantı sırasında Trump, Rusya-Ukrayna savaşını hızla bitirme sözü verdi. Bu arada Cumhuriyetçiler, Senato'nun ardından Kongre'nin diğer kanadı olan Temsilciler Meclisi'nde de çoğunluğu sağladılar.
İNGİLTERE EKONOMİSİ 3. ÇEYREKTE BEKLENTİLERİN ALTINDA BÜYÜDÜ
İngiliz Ulusal İstatistik Ofis’nin (ONS), açıklamasına göre İngiltere ekonomisi bu yılın üçüncü çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,1 büyüme gösterdi. Beklenti yüzde 0,2 büyüme yaşanması yönündeydi. Hizmet sektöründeki büyüme yüzde 0,1 oldu. İnşaat sektörü yüzde 0,8 büyürken, imalat sektörü yüzde 0,2 daraldı. İngiltere ekonomisinde yılın üçüncü çeyreğindeki büyüme yıllık bazda ise yüzde 1 olarak ölçüldü.
RUSYA VE İRAN’DAN “DOLARSIZLAŞMA” ADINI
İran medyası, Rusya ve İran’ın ulusal ödeme sistemlerinin eşleştirilmesini resmen tamamladığını ve bu sayede iki ülkeden seyahat edenlerin yerel banka kartlarını İran ya da Rusya'daki alışverişlerinde kullanabileceklerini bildirdi. İran Merkez Bankası (CBI) Başkanı Mohammad-Reza Farzin, Rusya'nın Mir ve İran'ın Shetab ödeme sistemlerinin birbirine bağlanmasını, iki ülke arasındaki işbirliği ve dolarsızlaşma yolunda atılmış önemli bir adım olarak nitelendirdi.
KÜRESEL GIDA İTHALAT FATURASI BU YIL 2 TRİLYON DOLARI AŞACAK
FAO’NUN Gıda Görünümü Raporu’na göre, bu yıl, kakao, kahve ve çay fiyatlarıyla meyve ve sebze ithalat maliyetlerinde artış görülüyor. Bu artışlar, küresel gıda ithalat faturasının bu yıl 2023’e göre yüzde 2,2 artışla 2 trilyon doları aşmasında etkili olacak. Bu yıl kakao, kahve ve çay ithalat harcamalarının yüzde 22,9 artacağı öngörülürken, söz konusu ürünlerin fiyatlarındaki yükselişi hava koşulları ve lojistik sorunlar körüklüyor.
GIDADA DEV BİR PAZAR DOĞUYOR
Ürünün temel besin değerine ek olarak, amino asitler, vitaminler, mineraller, proteinler, yağ asitleri ve probiyotikler içeren gıda ve içecek ürünlerinden oluşan fonksiyonel gıdalarda pazar büyüklüğünün, bu yıl 364 milyar doları aşması bekleniyor. Fortune Business Insight’ın raporuna göre yıllık ortalama yüzde 10 büyümeyle 2032 yılında 800 milyar dolara ulaşacak. (EKONOMİ)
BİYOYAKIT ÜRETİMİNDE YENİ ALTERNATİF; SORGUM
Sera gazlarının ve benzin kullanımının azaltılmasında önemli bir araç olan biyoyakıt üretiminde tatlı sorgum kullanımı artıyor. Sıcak ve kuru iklim koşullarında bile kolaylıkla üretilebilen sorgumun etanol üretiminde şeker kamışı ve mısıra tercih edilebileceğini gösteren birçok araştırma bulunuyor. Hindistan ve Brezilya gibi gelişmekte olan ülkeler etanol üretiminde sorgum kullanımını artırmaya yönelik yatırımlarını hızlandırıyor
KATAR, GAZZE ATEŞKESİ ARABULUCULUĞUNU DURDURDU
Katar Dışişleri Bakanlığı, Filistinli militan grup Hamas ve İsrail'e, görüşmelere yeniden başlama konusunda "istek ve ciddiyet" gösterene kadar Gazze'de ateşkes ve rehinelerin serbest bırakılması anlaşması için arabuluculuk çabalarını durduracağını bildirdi.
ŞİRKETLER
“TOGG'A ÇİNLİ ORTAK İÇİN İMKANLAR ARAŞTIRILIYOR”
Togg CEO'su Gürcan Karakaş, son dönemde konuşulan Çinli şirketlerle ilgili ortaklık haberleriyle ilgili, "Her türlü imkânı araştırıyoruz. Çalışmalarımız belli bir noktaya geldiği zaman açıklarız" açıklamasını yaptı. İhracatın 2025 yılı Eylül ayında başlayacağını belirten CEO Karakaş, yeni bir model için testlerin sürdüğünü ve nisan ayında ön siparişlerin başlamasının planlandığını söyledi. (EKONOMİ)
KOÇ HOLDİNG 48,7 MİLYAR DOLAR GELİR ELDE ETTİ
Koç Holding, yılın 9 aylık dönemine ilişkin finansal sonuçlarını açıkladı. Açıklamaya göre, Koç Holding, bu yılın 9 aylık döneminde konsolide bazda toplam 48,7 milyar dolar gelir elde etti. Bu dönemde yaklaşık 2,8 milyar dolar kombine yatırım yapan Koç Holding'in son 5 yıldaki kombine yatırım tutarı ise 12,9 milyar dolara ulaştı.
EKOL VE DFDS ANLAŞTI
Danimarkalı Lojistik devi DFDS, Mayıs 2022’de Ekol’ün uluslararası karayolu taşımacılığı bölümünü devralmak için prensipte el sıkışmış, Danimarkalı şirket, 9 Nisan'da yaptığı açıklamada Ekol Lojistik'in uluslararası taşımacılık ağını 1.9 milyar kron (277 milyon dolar) karşılığında satın almak için anlaştığını duyurmuştu. Devir 1 Kasım’da olacaktı. Ancak devire 1 gün kala DFDS fiyat indirimi isteyince anlaşmazlık çıktı ve satışın iptali duyuruldu. Ardından Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi araya girmesiyle görüşmeler yeniden başladı ve mutabakata varıldı. (EKONOMİ)
GAZPROM, AVUSTURYA'YA GAZ SEVKİYATINI ASKIYA ALIYOR
Avusturya Başbakanı Karl Nehammer, Rus enerji şirketi Gazprom'un yarından itibaren ülkesine doğal gaz tedarikini keseceğini belirterek, ülkede bir yıl yetecek doğal gaz rezervinin bulunduğunu ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in kendilerine "şantaj yapmasına" izin vermeyeceklerini ifade etti. (BLOOMBERG HT)
GENERAL MOTORS'TA İKİNCİ İŞTEN ÇIKARMA DALGASI
General Motors, 1.000 yazılımcıyı işten çıkarttıktan sadece üç ay sonra, maliyet düşürme planı kapsamında ABD'de üretimden yaklaşık 1.000 işçiyi daha işten çıkarıyor. Kesintiler, GM ve diğer otomobil üreticilerinin elektrikli araçlarına yönelik federal sübvansiyonları kaybetme olasılığıyla karşı karşıya kaldıkları bir zamanda geldi. Şirketten yapılan açıklama "Bu rekabetçi pazarda kazanmak için, hız ve mükemmelliği optimize etmemiz gerekiyor. Bu, verimlilikle çalışmayı, doğru ekip yapısına sahip olmamızı ve önceliklerimize odaklanmayı içeriyor" şeklinde. (BLOOMBERG HT)
ABD FEDERAL TİCARET KOMİSYONU'NDAN MİCROSOFT'A SORUŞTURMA
Amerika Birleşik Devletleri Federal Ticaret Komisyonu, Microsoft'un bulut iş uygulamalarını araştırmaya başladı. Kurum, Microsoft'un, müşterilerin verilerini, platformlarından taşımasını önlediği, ayrılmak isteyen müşterilerin abonelik ücretlerini artırdığı, yüksek çıkış ücretleri talep ettiği ve cezai lisans anlaşmaları uyguladığı yönündeki iddialar nedeniyle soruşturmaya hazırlanıyor. (BLOOMBERG HT)
ABD, TSMC’NİN ÇİN’E ÇİP SEVKİYATINI DURDURUYOR
ABD, Tayvanlı çip devi TSMC'ye bugün itibariyle Çinli müşterilere yapay zeka uygulamalarında sıklıkla kullanılan gelişmiş çiplerin sevkiyatını durdurma talimatı verdi. Karar, ABD Ticaret Bakanlığı'nın baskısıyla alındı ve Çin'in teknolojik hedeflerini ciddi şekilde etkileyebilecek ihracat kontrollerini güçlendirmeyi amaçlıyor. (Ekonomi Servisi)