Haftanın ekonomik gelişmelerini öğrenmek ve gelecek için sağlıklı öngörüler yapabilmeniz için İbrahim Ekinci'nin hazırladığı haftalık ekonomi bülteni Marjinal Fayda'da ekonomideki genel manzara, piyasalardaki gelişmeler, dünyadan ve şirketlerden haberler var...
PODCASTİ DİNLEMEK İÇİN OYNATA TIKLAYIN
GENEL DURUM
- Dış yatırımcılarının, not kuruluşlarının asgari ücret ve emekli maaş artışları ile ilgili titizlenmeleri devam ediyor. Kredi notunu artıran S&P’nin Türkiye ekonomisine ilişkin değerlendirmesinde de bu konuda uyarı yer aldı. Açıklamada, ücret belirlemede artış oranının, hükümetin 2025 yıl sonu enflasyon hedefi olan yüzde 17 yerine, yaklaşık yüzde 44 olan 2024 enflasyon oranına endekslenmesinin, enflasyonla mücadele programı için bir risk olduğuna işaret edildi.
- İTO enflasyonu oldukça yüksek (aylık %3,64!) geldi. TÜİK’in rakamı bugün saat 10’da açıklanacak. İTO rakamında yıllık bazda da düşüş yok seviyede. Enflasyon gelişmeleri hükümetin, MB’nin beklediği hızda düşüş göstermiyor. Bu yıl içinde faiz indirimi beklentisi daha da zayıfladı. TÜSİAD Başkanı Orhan Turan da indirimin 2025’e kaldığı değerlendirmesi yaptı. Süreç uzadıkça hem bütün yükünü çeken dar gelirliye eziyeti artıyor hem de yüksek faizin kendisi enflasyonist etki üretiyor. MB, faiz artırma dışında yeni sıkılaştırma önlemlerine yönelebilir.
- Bu arada hükümetin “iç cephe” söylemi, zaten çok çok sınırlanmış özgürlüklerin daha da sınırlanması riski yaratmış bulunuyor. Hükümet eğer böyle bir yola gider de içeride muhalefeti tam olarak susturmaya yönelirse, bu en başta yabancı girişini caydırarak ekonomide de tabloyu bozabilir. Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer’in tutuklanması bunun işareti olabilir.
- Dünya ekonomisinde gözler ABD seçimlerinde. İki başkan adayının farklı politikaları beklentileri şekillendiriyor ve kazanacak adaya göre pozisyonlar gelişiyor. Son haftalarda Trump’ın kazanma olasılığı yatırımlara yön vermeye başladı. Altındaki yükselişte bu faktörün etkisine dikkat çekiliyor. Trump kazanırsa ticaret savaşının derinleşebileceği, gümrük vergilerinin yükselebileceği, enerji ve EV sübvansiyonlarının artabileceği, enerji, çelik ve alüminyum gibi ürünlerin fiyatlamaları üzerinden yeni bir küresel enflasyon riskine işaret ediliyor. Siyaset, dış politika yönünden nasıl etkide bulunacağı ayrı bir konu ancak, Trump tablosu, Türkiye’ye ekonomide pek yardımcı bir konjonktür yaratmıyor gibi duruyor.
PİYASALAR
BORSA: BIST 100 endeksi, en düşük 8.846,07 ve en yüksek 9.051,60 puanı gördükten sonra haftayı, önceki hafta kapanışına göre yüzde 0,26 değer kaybederek 8.885,00 puandan tamamladı.
Ne olur? İTO enflasyonunun yüksek gelmesi, TÜİK’in açıklayacağı ekim ayı enflasyonun da yüksek gelebileceği beklentisini doğurdu. Bu takdirde faizlerin bir süre daha yüksek kalacak olması borsanın cazibesini aşındırıyor. Ancak not artışının moral etkisiyle bugün borsada yukarı yönlü bir hareket daha muhtemel.
ALTIN: Kapalıçarşı'da işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 0,53 artışla 3 bin 31 liraya, Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 0,60 yükselişle 20 bin 600 liraya çıktı. Geçen hafta sonu 5 bin 140 lira olan çeyrek altının satış fiyatı yüzde 0,58 artarak 5 bin 170 liraya yükseldi. Yılbaşından bu yana yüzde 35 yükselen altın fiyatları, dün de vadeli işlemlerde 2.800 dolar/Ons’u aştı. Haftayı 2.736 dolardan kapattı.
Ne olur? Cumhuriyetçi aday Donald Trump’ın başkanlık yarışını kazanması olasılığına karşı “güvenli liman” arayışı altını yükseltiyor. Dünya Altın Konseyi (WGC) verilerine göre, küresel altın talebi 3. çeyrekte yıllık %5 artış göstererek 1.313 tona ulaştı. Altın talebi değeri yıllık %35 artışla 100 milyar doları aştı. WGC küresel araştırma başkanı Juan Carlos Artigas, talebin üçüncü çeyrekte “özellikle düşük faiz oranları ve devam eden jeopolitik risk kombinasyonuna yanıt veren Batı piyasalarından gelen yatırımcılar” tarafından desteklendiğini söyledi.
DÖVİZ: Bu hafta ABD doları yüzde 0,14 değer kazanarak 34,3360 liraya, Euro ise yüzde 0,31 artışla 37,3300'a liraya çıktı.
Ne olur? Dövizi yukarı itecek bir haber akışı gözükmüyor. Jeopolitik risklerin yükselişi, muhtemel bir İran – İsrail savaşı Tükiye’ye döviz girişlerini yavaşlatabilir, çıkışlara yolaçabilir. Ancak bu takdirde bir yükselme basıncı ortaya çıkabilir. Bu takdirde de MB’nin, epeyce rezerv biriktirdiği için müdahale imkanlarına sahip olduğunu akılda tutmak gerekir.
FAİZ: MB’nin açıkladığı verilere göre 3 aylık TL mevduatın bileşik faizi 18 Ekim haftasında yarım puanlık yükselişle %59,63 oldu. Bankacılık sektöründe %50’ye kadar oranlar var. Stopaj artışının etkisi ekim ayı ilk haftası verilerinde izlenebilecek. Kredi faizlerinde de dikkate değer değişim olmadı. Taşıt kredisi ve ticari kredi faizlerinde yaklaşık 1 puanlık artış oldu.
Yatırım fonları bu hafta yüzde 0,56 ve emeklilik fonları yüzde 0,38 değer kazandı. Kategorilerine göre bakıldığında ise yatırım fonları içinde en çok kazandıran yüzde 1,77 ile "kıymetli maden" fonları oldu.
Ne olur? Aylık yüksek enflasyon verisi MB’nin politika faizinde indirimini öteliyor. Bu veri faizlerin yüksek oranlarda tutunmasına yolaçıyor. Ancak mevduat ve para piyasası fonlarına gelen 2.5 puanlık zam faizin fiilen bu kadar indirilmesi anlamına geliyor. Başka bir ifade ile vergi oranı yükseldiği için tasarrufçunun faiz kazancı azalacak. Bu mevduatın cazibesini bir miktar aşındırsa da TL faizler halen cazibesini koruyor.
BITCOIN: Kripto para birimi Bitcoin, özel borsa yatırım fonlarına girişlerin yanı sıra gelecek haftaki ABD seçimlerinin potansiyel sonucuna ilişkin spekülasyonlardan aldığı destekle hazirandan bu yana ilk kez 71 bin doları aştı. Bitcoin, Cumhuriyetçi başkan adayı Donald Trump'ın kampanya sırasında dijital varlıkları desteklemesi nedeniyle Trump ticareti olarak görülüyor.
GEÇEN HAFTA NELER OLDU?
S&P NOT ARTIRDI
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poor's (S&P), Türkiye'nin kredi notunu "B+"dan "BB-"ye yükseltti. Kredi notu görünümünü "durağan" olarak belirledi. S&P, not artırımını,“sıkı para politikası ve makro-finansal risklerdeki düşüş”le açıkladı. Görünümü, enflasyonda net düşüş görene kadar yeni not artışı yok diyerek durağanda tuttu. Fitch’in notu “BB-“, Moody’s’in notu “B1” düzeyinde. Bütün kuruluşların notu Türkiye’nin halen “spekülatif” bölgede olduğunu gösteriyor.
FAİZDE STOPAJ ARTTI, SIRADA MOTORLU TAŞITLAR ÖTV’Sİ VAR
TL mevduat ve para piyasası fonlarında vergi (stopaj) oranı artırıldı. Altı ay vadeli mevduatta stopaj yüzde 7.5’ten yüzde 10’a, bir yıla kadar vadeli olanlarda yüzde 5’ten yüzde 7.5’e yükseltildi. Bu karar mevduat faizinin fiilen 2.5 puan düşürülmesi anlamına geliyor. Bilindiği gibi hükümet bütçede stopaj gelirinin yüzde 100 artırılmasını öngörmüş, bu da artırım olacağı beklentisini doğurmuştu. Bütçede motorlu taşıtlar ÖTV’sinde %64, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’nde (BSMV) %154 bir artış öngörüldüğü için bu kalemlerde de vergi artışı gelebileceği beklentisi var.
İSTANBUL'DA EKİM AYI ENFLASYONU AYLIK % 3,64 ARTTI
İstanbul Ticaret Odası verilerine göre, İstanbul'da ekim ayında perakende fiyatlar yüzde 3,64, toptan fiyatlar yüzde 0,15 arttı. Yıllık bazda perakende fiyatlarda artış yüzde 59,18'den yüzde 59,10'a sınırlı gerilerken, toptan fiyatlarda yüzde 47,89'dan yüzde 43,07'e indi. Perakende fiyatlarda bir önceki aya göre giyim harcamaları grubunda yüzde 11,43, diğer harcamalar grubunda yüzde 5,47, sağlık ve kişisel bakım harcamaları grubunda yüzde 4,17, konut harcamaları grubunda yüzde 4,06, gıda harcamaları grubunda yüzde 3,40 artış gerçekleşti. Ulaştırma ve haberleşme harcamaları grubunda yüzde 0,62 düşüş görüldü.
ÜRETİCİDEN 12 LİRAYA ALINAN KARNABAHAR, MARKETTE 58 LİRA
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, ekimde üreticide 28 ürünün 18'inde fiyat artışı, 7'sinde fiyat düşüşü görüldüğünü açıkladı. Ekimde üretici ve market arasındaki en fazla fiyat farkının yüzde 368,5 ile karnabaharda görüldüğünü bildiren Bayraktar, bunu yüzde 281 ile patates, yüzde 259,4 ile beyaz lahana, yüzde 236,6 ile portakal ve yüzde 205,3 ile limonun takip ettiğini belirtti. Bayraktar, "Üreticide 12 lira 50 kuruş olan karnabahar 58 lira 56 kuruşa, 3 lira 60 kuruş olan patates 13 lira 72 kuruşa satıldı" dedi.
AÇLIK SINIRI, ASGARİ ÜCRETİN YÜZDE 20 ÜSTÜNE GELDİ
TÜRK-İŞ açıklamasına göre ekimde 4 kişilik ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken gıda harcaması tutarını ifade eden “açlık sınırı” 20 bin 432 liraya yükseldi. Bu rakam asgari ücretten %20 daha yüksek bir seviye. Gıda, giyim, konut, ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer harcamaların toplam tutarına denk gelen “yoksulluk sınırı” ise 66 bin 553 lira hesaplandı. Son 12 ay itibarıyla değişim oranı ise yüzde 49,31 olarak hesaplanırken, yıllık ortalama artış yüzde 68,07’yi buldu.
VATANDAŞIN ENFLASYON BEKLENTİSİ YÜZDE KAÇ?
Enflasyon beklentileri ekimde iyileşme kaydetti. TCMB verisine göre beklenti, piyasa katılımcılarında 0,1 puan düşüşle 27,4’e reel sektörde 1,6 puan düşüşle yüzde 49,5’e ve hanehalkında da 4,4 puan düşüşle yüzde 67,2 seviyesine geriledi. Hanehalkı beklentisi 31 ayın en düşüğüne gelirken, reel sektörün beklentisi de 30 ayın ardından ilk kez yüzde 50’nin altına indi. Koç Üniversitesi’nin Konda’yla yaptığı araştırmaya göre ise halkın bir yıl sonrasına ilişkin beklentisi yüzde 107!
ÖZEL BANKALAR, DÖVİZ TASARRUFÇUSUNU SOYUYOR
MB döviz alış – satış kuru arasında %0,18 fark var. Özel bankalarda bu rakam %4’ü geçiyor. Başka bir ifade ile bankalar döviz mevduatı sahibini, dövizden çıkmak isterse neredeyse soyuyor. Yüzde 4 fark çok yüksek olduğu için tasarrufçu TL’ye geçemiyor veya dövizini nakit çekip daha iyi kur arıyor. Duruma tepki gösteren ekonomist İris Cibre, MB’ye çağrıda bulunarak, “Spread açın talimatını siz vermiyorsanız, bankaların 4% spread açmasına neden sessiz kalıyorsunuz? Birçok yatırımcının, 4% zararla TL’ye geçmek istememesi dolarizasyonun çözümünde sekte yaratıyor, bunu neden görmezden geliyorsunuz?” diye yazdı.
İZMİR, KİRA ARTIŞINDA ANKARA VE İSTANBUL'U GERİDE BIRAKTI
Sahibinden.com ile BETAM işbirliğiyle hazırlanan Sahibinden Kiralık ve Satılık Konut Piyasası Görünümü’nün eylül ayı sonuçları paylaşıldı. Türkiye’nin en büyük üçüncü kenti olan İzmir, yıllık kira artış oranında İstanbul ve Ankara’nın önüne geçti. İstanbul’da yüzde 46,2, Ankara’da ise yüzde 51,3 olan oran İzmir’de yüzde 56,3 oldu. Sektör temsilcileri ise bu artışın İzmir’in özellikle son yıllarda çok göç alan bir kent olmasına ve bir üniversite şehri olmasına bağladılar.
KONUT FİYATLARINDA YENİDEN ARTIŞ
Konut satışlarında bu yılın ilk yarısında görülen daralma temmuzdan bu yana tekrar artışa döndü. Bunun sonucu olarak ağustosta konut fiyatları İstanbul’da (bir ayda) yüzde 5.5 arttı. Belli ki enflasyonun düşmeyeceğini, daha da artacağını düşünenler, alabiliyorlarsa fiyatlar daha artmadan şimdi almak istiyor. Stopajın artması faizin fiilen düşmesi anlamına geleceği için “Ne alıyorsan şimdi al” davranışını daha da güçlendirecek. Bu da konut fiyatlarında yükseliş baskısını daha da artıracağı için kira enflasyonunun düşmesini güçleştirecek. (BARIŞ SOYDAN)
BES VE KKM’DEN ÇIKAN PARA KONUTA GİDİYOR
Konut alımlarındaki artışta; 1 Temmuz’da devreye giren BES teminatı uygulamasının etkili olduğu görülüyor. BES katılımcılarının 1 Temmuz itibarıyla başlayan kısmi ödeme uygulaması kapsamında birikimlerinden çektikleri paranın yüzde 92’si ile konut alımı yaptıkları belirtiliyor. Satışları hareketlendiren bir başka kaynak ise KKM ve banka mevduatlarından sektöre olan kayışlar… Yılın ikinci yarısı itibarıyla KKM ve banka mevduatlarından kayda değer bir rakamın konut alımı için kullanıldığı görülüyor.
“ELEKTRİK VE GAZA OCAKTA ZAM YOK”
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, ocak ayında doğalgaz ve elektrik için zammın gündemde olmadığını belirtti. Bayraktar, ayda 417 kilovatsaat tüketimi olan vatandaşların elektriğin gerçek maliyeti neyse şubat ayından sonra ödemeye başlayacaklarını söyledi. Düzenlemeden Türkiye'deki abonelerin yüzde 3'üne denk gelen 1,2 milyon abone etkilenecek.
TURAN: FAİZ İNDİRİMİNİN 2025'E KALDIĞINI DÜŞÜNÜYORUZ
TÜSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Turan, Merkez Bankası'nın faiz indiriminin 2025'e kaldığını belirterek, "Enflasyondaki ivmeyi görmemiz lazım. 2025'in ilk çeyreğinden itibaren faiz indirimi görebiliriz. Faiz indirimlerinin 2024 içinde yapılacağını tahmin etmiyorum. Faiz indirimlerinin 2025'e kaldığını tahmin ediyoruz. Son aylardaki enflasyon oranını, asgari ücreti görmek lazım. Enflasyon aylık yüzde 1,5-2'lerde mi olur, yüzde 2'nin üzerinde mi olur. İvmeyi görmemiz lazım. 2025'in ilk çeyreğinden itibaren faiz indirimi görebiliriz" dedi.
TÜKETİCİ KREDİSİ TEKRAR HIZLANDI
Tüketici kredileri, 18 Ekim’le biten haftada, 13 haftalık yıllıklandırılmış bazda yeniden %30 bandının üzerine çıktı. Özel bankalarda yüzde 35 seviyesinde seyreden tüketici kredileri artış hızında önemli bir değişim gözlenmezken, genişlemenin tamamı kamu bankalarından kaynaklandı. Kamu bankalarında ağustos ayı başında durma noktasına gelen tüketici kredilerindeki yıllıklandırılmış büyüme hızı, devam eden haftalarda hızlı bir yükseliş eğilimi izledi ve 18 Ekim haftasında yüzde 21,29’a kadar çıktı.
DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARDA ARTIŞ
OECD raporuna göre, yılın ilk yarısında küresel doğrudan yabancı yatırımlar 802 milyar dolar oldu. ABD, bu dönemde dünyada en büyük doğrudan yabancı yatırım yapılan ülke oldu. Türkiye'ye bu yılın ilk çeyreğinde 1 milyar 460 milyon dolar ve ikinci çeyreğinde ise 3 milyar 59 milyon dolar doğrudan yabancı yatırım girişi gerçekleşti. Bu yılın ikinci çeyreğindeki doğrudan yabancı yatırım girişi 2023'ün aynı dönemine göre yüzde 31,5 artış gösterdi. Geçen yılın ilk çeyreğinde Türkiye'ye 2 milyar 650 milyon dolar ve ikinci çeyreğinde 2 milyar 320 milyon dolar doğrudan yabancı yatırım yapılmıştı.
E-DEVLET’TEN KİRA SÖZLEŞMESİ HİZMETİNDE SON AŞAMAYA GELİNDİ
Hazine ve Maliye Bakanlığı, kira sözleşmelerinin e-Devlet Kapısı üzerinden güvenilir şekilde hazırlanmasına ilişkin reform niteliğindeki hizmete ilişkin çalışmasını tamamladı. Hizmet, kiracılar ve ev sahipleri için kısa süre içinde devreye alınacak. Erişimine açılacak ilk aşamada, taşınmaz sahibi gerçek kişi tarafından e-Devlet Kapısı üzerinden hazırlanacak sözleşme, kiracı tarafından yine e-Devlet üzerinden onaylanacak.
BEYAZ EŞYA ÜRETİMİ EYLÜLDE DERİN DÜŞTÜ
Çin’in ardından dünyada ikinci büyük üretici konumundaki Türk beyaz eşya sektöründeki daralma derinleşti. TÜRKBESD verilerine göre, eylülde geçen yılın aynı ayına göre toplam üretimde yüzde 37 oranında daralma dikkat çekti. Eylül ayında iç pazar satışları yüzde 15, ihracat ise yüzde 34 oranında düşüş kaydetti. Bu gelişme paralelinde toplam satışlar da 2,9 milyon adetten 1,9 milyon adete geriledi.
MERKEZ BANKASI REZERVLERİNDE YENİ REKOR
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), net rezervleri bir haftada 232 milyon dolar artış gösterdi. TCMB haftalık verilerine göre, bir önceki hafta 60 milyar 658 milyon dolar olan net rezervler, 25 Ekim haftasında 60 milyar 890 milyon dolara çıktı. Aynı hafta resmi rezerv varlıkları 159,4 milyar dolar seviyesinde kalırken, döviz varlıkları 86,25 milyar dolardan 85,99 milyar dolara indi.
KKM, 48,5 MİLYAR DOLARA GERİLEDİ
Kur Korumalı Mevduat bakiyesi yaklaşık 48,5 milyar dolar seviyesine geriledi. DDKKM toplam stok bakiyesi eylülde 2,7 milyar dolar azalarak 51,1 milyar dolardan 48,4 milyar dolara geriledi. Türk lirası KKM stok bakiyesi de eylülde 1,1 milyar lira azalışla 3,9 milyar liradan 2,8 milyar liraya düştü. Açıklanan veriler, toplam KKM bakiyesinin yaklaşık 48,5 milyar dolar olduğuna işaret etti.
FİLİSTİN’E İHRACAT PATLAMASINA AÇIKLAMA YOK
Eylül ayının resmi dış ticaret verileri dün açıklandı. Verilere göre Filistin’e ihracattaki olağanüstü artış devam ediyor. Geçen yılın eylül ayında 14 milyon dolar olan Filistin’e ihracat bu yıl on kattan fazla artarak 164.5 milyon dolara çıkmış. İlk dokuz aydaki ihracat da beş kattan fazla artarak 90.9 milyon dolardan 551.3 milyon dolara yükselmiş. Bu ihracatın, İsrail’le ticaretin resmi olarak yasaklanmasına karşın, Filistin’e gösterilen İsrail’e ihracat olduğu iddia ediliyor. Bu konuda çok ciddi iddialar gündeme getirilmesine karşın bakanlık suskunluğunu koruyor.
DIŞ TİCARET AÇIĞI EKİMDE GERİLEDİ
Türkiye'nin ihracatı, ekim ayında yıllık bazda yüzde 3,6 artışla 23,6 milyar dolar olurken; aynı dönemde ithalat yüzde 0,1 düşüşle 29,4 milyar dolara geriledi. Buna göre, Türkiye'nin dış ticaret açığı ekimde yıllık bazda gerileyerek 5,7 milyar dolar oldu. Yılın ilk 10 aylık döneminde ise, dış ticaret açığı 65,6 milyar dolar oldu. Geçen yılın aynı döneminde açık, 94,3 milyar dolar düzeyindeydi.
TURİZM GELİRİ GEÇEN YILIN AYNI ÇEYREĞİNE GÖRE %3,9 ARTTI
Turizm geliri Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarından oluşan III. çeyrekte bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %3,9 artarak 23 milyar 219 milyon 751 bin dolar oldu. Turizm gelirinin %14,7'si ülkemizi ziyaret eden yurt dışı ikametli vatandaşlardan elde edildi. Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden vatandaşlarımızın harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı çeyreğine göre %22,5 azalarak 1 milyar 874 milyon 216 bin dolar oldu.
2024 SONU TURİST HEDEFİ 61 MİLYONA REVİZE EDİLDİ
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, 2024 yılı üçüncü çeyrek turizm rakamlarını açıkladı. Yılın 9 ayında ziyaretçi sayısının 49 milyon 181 bin olduğunu söyleyen Ersoy, 5,5 milyon ziyaretçi ile Rusya Federasyonu’nun birinci, 5,2 milyon ile Almanya’nın ikinci sırada tamamladıkları bilgisini verdi. Ersoy, 2024 sonu hedefini 61 milyon yabancı ziyaretçi olarak yukarı yönlü revize etti. Turizm geliri hedefi ise 60 milyar dolar olarak kaldı.
“CARİ AÇIĞIN, GSYH’NIN %1’İNİN ALTINA GERİLEMESİNİ BEKLİYORUZ”
Eylül ayı dış ticaret ile 3. çeyrek turizm verilerini değerlendiren Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, “Yıllık cari açığın milli gelire oranının 3. çeyrekte geçe yılın aynı dönemine göre 3,4 puan iyileşerek yüzde 1’in altına gerilemesin öngörüyoruz” dedi. Cari açıktaki düşüş önemli ölçüde altın ithalatına kota konulması, enerji fiyatlarındaki düşüş ve genel olarak ekonomideki yavaşlamadan kaynaklanıyor. Ancak Şimşek, düşüşü sürekli “programın başarısı” olarak anlatıyor.
ŞİMŞEK: EN KÖTÜSÜ GERİDE KALDI
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Türkiye'nin enflasyonla mücadele ederken büyüme sorunu yaşamadığını belirterek, "En kötüsü geride kaldı, enflasyon düşüyor, sıkı maliye ve para politikası sayesinde düşmeye devam edecek" dedi. Riyad’da bir panelde konuşan Şimşek, Türkiye'nin pek çok makroekonomik zorluğun üstesinden geldiğini vurguladı ve "Merkez Bankası rezervleri 1,5 yıl içinde 100 milyar dolar arttı. Kamu borcunun GSYH’ya oranının diğer ülkelerle karşılaştırıldığında yüzde 26 gibi oldukça düşük seviyede. Bu, Türkiye’nin büyümesi için bir avantaj sunuyor” dedi.
“ÖDENMEYEN VERGİ BORÇLARININ YÜZDE 88,8'İ TAHSİL EDİLEMİYOR”
Bakan Şimşek, vergi borçlusu olarak açıklanacakların listesinde yer alan toplam 36 bin 806 mükellefin 30 bin 696'sının “tahsil kabiliyeti” olmadığını açıkladı. “Vadesi geçtiği halde ödenmemiş vergi ve cezaların toplamı 914,9 milyar lira ancak tahsil kabiliyeti olmayan alacak tutarı 812,8 milyar lira” diyen Şimşek, “Bu mükelleflerin ya da kanuni temsilcilerinin mal varlığı bulunmuyor. Haklarında tüm yasal işlemler yapılmış ancak alacaklar tahsil edilemiyor” dedi.
VERGİ YÜZSÜZLERİ LİSTESİ AÇIKLANDI
Daha önce vergi dairelerine asılan “vergi yüzsüzleri” listesi, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesinde de yayımlandı. Listede, 5 milyon lira üstü borçlu 36 bin 806 mükellef yer alıyor. Listenin başında 3 milyar 23 milyon lira vergi borcuyla Türktab Tütün yer alıyor. Listede çok sayıda petrol şirketinin yer alması dikkat çekici.
“ELEKTRİK FİYATI ESNAFI EZECEK”
Elektrik tarifesinde tüketime bağlı fiyatlamanın aylık bazda değişiklik yaratacağı görüşünü dile getiren Makine Mühendisleri Odası (MMO), son kaynak tüketim tarifesiyle kademeli tarifenin işlevsizleşeceğini ve küçük esnafın ekonomik olarak ezileceğini savundu. Konuya ilişkin açıklama yapan MMO Başkanı Yunus Yener, YEKDEM’in de yatırımcıların kazançlarının garanti altına alınması mekanizmasına dönüştüğünü da söyledi. (EKONOMİM)
İSO PMI’DA ARTIŞ
Ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan imalat sanayi performansında en hızlı ve güvenilir referans kabul edilen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin Ekim 2024 dönemi sonuçları açıklandı. Eşik değer olan 50’nin üzerinde ölçülen tüm rakamların sektörde iyileşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına göre, eylülde 44,3 olan manşet PMI ekimde 45,8’e yükselmekle birlikte eşik değer 50’nin altında kalarak faaliyet koşullarında bozulma sinyali vermeye devam etti.
SAMEKS, EKİMDE YÜKSELDİ
MÜSİAD tarafından hazırlanan Satınalma Müdürleri Bileşik Endeksi (SAMEKS) ekim ayı sonuçlarına göre, endeks, bir önceki aya göre 1,8 puan artarak 48,4 değerine yükseldi ve referans değerin altındaki seyrini sürdürdü. Bu dönemde Hizmet Sektörü SAMEKS Endeksi önceki aya göre 2,8 puan artış kaydederek 48,6 seviyesinde gerçekleşti. Sanayi Sektörü SAMEKS Endeksi ise önceki aya göre 1,3 puan toparlanma kaydetti ve 45,9 seviyesine yükseldi.
HİZMET ÜFE AYLIK % 1,14 YÜKSELDİ
Hizmet Üretici Fiyat Endeksi (H-ÜFE), eylülde aylık bazda yüzde 1,14, yıllık bazda yüzde 56,85 artış gösterdi. Endeks, geçen yılın aynı ayına göre ulaştırma ve depolama hizmetlerinde yüzde 52,75, konaklama ve yiyecek hizmetlerinde yüzde 61,14, bilgi ve iletişim hizmetlerinde yüzde 62,38, gayrimenkul hizmetlerinde yüzde 55,78, mesleki, bilimsel ve teknik hizmetlerde yüzde 62,37, idari ve destek hizmetlerde yüzde 57,17 artış gösterdi.
YABANCI UYRUKLU ÖĞRENCİ SAYISI 1 MİLYON 13 BİN 435’E ÇIKTI
MEB yetkilileri, TBMM Göç ve Uyum Alt Komisyonu ile Türkiye’de eğitim gören yabancı uyruklu çocuklarla ilgili bilgileri paylaştı. Verilen bilgilere göre; 2014- 2015 eğitim öğretim yılında eğitime dahil edilen yabancı uyruklu öğrenci sayısı 230 bin iken, 2024-2025 eğitim öğretim yılında 1 milyon 13 bin 435 öğrenci eğitim öğretime dahil edildi. Bu rakam eğitim çağındaki tüm yabancı nüfusun yüzde 79,80’inine tekabül ediyor.
KÜRESEL SERMAYE FONLARININ TÜRKİYE’YE İLGİSİ YÜKSELİYOR
Globalturk Capital’in, Küresel Özel Sermaye Birliği’nin (GPCA) iş birliğiyle düzenlediği “6. Yıllık Özel Sermaye Fonları Buluşması”na yönettikleri varlıkların toplamı 2 trilyon doları aşan uluslararası özel sermaye yatırım fonlarının üst düzey temsilcileri katıldı. Önceki toplantılarla kıyaslandığında, katılımcı sayısı ve profili açısından ilginin yüksek olduğu 6. Yıllık Özel Sermaye Fonları Buluşması’na yerli ve yabancı özel sermaye yatırım fon şirketlerinden 450 temsilci katıldı. (EKONOMİM)
YABANCI TAHVİLDE HIZ KESTİ
Yurtdışında yerleşik yatırımcıların tahvil stokundaki payında son haftalarda gözlenen düşüş eğilimi dikkat çekiyor. Yabancı payı, 25 Ağustos 2023 haftasında yüzde 0,59 seviyesine kadar indikten sonra, faiz artırımlarıyla birlikte yeniden artışa geçmiş ve dört yıla yakın sürenin ardından 20 Eylül 2024 haftasında yeniden yüzde 10 sınırını aşmıştı. Bu oran izleyen dönemde ise inişe geçti ve 18 Ekim haftasında yüzde 9,37’ye kadar geriledi.
CARRY TRADE’DE ASLAN PAYINI YABANCI DEĞİL, TÜRKLER ALDI
Ekonomi TV’nin Şans Sohbetleri programında konuşan Ekonomist Ali Ağaoğlu carry trade’den “çok para kazanıldığı” tartışmalarına değindi ve yaygın söylemin aksine 100 milyar doları aşan işlemlerin 85 milyar dolarlık bölümünün Türklerden geldiğine işaret etti.
BORSA YATIRIMCISI SON 1 YILDA 1.5 MİLYONDAN FAZLA AZALDI
Borsa İstanbul’da yılın ikinci yarısında başlayan dalgalı seyir ve halka arzlara azalan ilgi yatırımcı sayısında keskin düşüşe yol açtı. Merkezi Kayıt Kuruluşu verilerine göre geçen yıl ekim sonunda 8.56 milyon olan hisse senedi yatırımcısı sayısı 28 Ekim itibariyle 7.04 milyona geriledi. Böylece son 1 yılda hisse senedi yatırımcısı 1.52 milyon birden azaldı.
MALİYE, İŞVERENE PRİM DESTEĞİNDE NABIZ YOKLUYOR
İstisna ve muafiyetlerin kaldırılması çalışmaları kapsamında, işverenlere sağlanan 5 puanlık prim indirimi de tartışma gündeminde. Ocak-Eylül dönemi desteği öngörülen ödeneği de aşarak 196 milyar liraya ulaştı. Hazine bu indirimin sürüp sürmemesini değerlendiriyor. Hatta nabız yoklamaları yapıldı. Bu tartışmadan rahatsızlık duyan işveren tarafı ise prim desteğinin kayıtdışı istihdamın önlenmesinde önemli bir işlev gördüğünü savunuyor. (EKONOMİM)
IST, ŞİMDİYE KADAR 317,7 MİLYON YOLCU AĞIRLADI
Açılışının ardından 6 yıl geçen İstanbul Havalimanı, bugüne kadar 317,7 milyondan fazla yolcu ağırladı. Havalimanına bugün itibarıyla 101 farklı hava yolu şirketi uçuş gerçekleştiriyor. Bugüne kadar gerçekleştirilen 2 milyon 144 bin 261 uçuşta toplam 317 milyon 714 bini aşkın yolcu taşındı. Yaklaşık 1,4 milyon ton kargo transferi gerçekleştirildi. İstanbul Havalimanı'ndan 120'den fazla ülkeye uçulabilirken, 45'i iç hat ve 277'si ise dış hat olmak üzere uçulan nokta sayısı 322'ye ulaştı.
DOKUZ AYLIK İLK BİLANÇOLARDA KÂRLILIKLARDA %15,8 ARTIŞ VAR
Geçtiğimiz yılın 9 aylık döneminde 109 milyar TL kâr açıklayan 55 şirket, 2024’ün aynı döneminde kârı 126 milyar TL’ye taşıdı. Oluşan kârda toplam 17,2 milyar TL artış yaşanırken, oran %15,8 olarak gerçekleşti. Yıllık enflasyonun %49,38 olduğu bir ortamda şirketlerin kârları enflasyonun altında kaldı. Borsada işlem gören şirketlerin henüz yüzde 10’unun bilançosu açıklandı. Ancak ilk veriler şirket kârlılıklarındaki zayıf kalacağına işaret ediyor. (EKONOMİM)
BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN NET KÂRI EYLÜLDE 460,4 MİLYAR LİRA OLDU
BDDK verilerine göre, eylül sonu itibarıyla sektörün dönem net karı 460 milyar 412 milyon lira olarak gerçekleşti. Sektörün aktif büyüklüğü 2023 sonuna göre 6 trilyon 966 milyar 779 milyon lira artarak 30 trilyon 518 milyar 692 milyon liraya ulaştı. Sektörün en büyük aktif kalemi olan krediler 2023 sonuna göre 15 trilyon 14 milyar 391 milyon lira oldu.
EKONOMİYE GÜVEN %3,2 ARTTI
Eylül ayında 95 olarak ölçülen ekonomik güven endeksi, ekimde aylık bazda yüzde 3,2 artarak 98 oldu. Aynı dönemde tüketici güven endeksi yüzde 3 artışla 80,6'ya çıktı. Reel kesim (imalat sanayisi) güven endeksi yüzde 3 yükselişle 102,2 ölçüldü. Hizmet sektörü güven endeksi yüzde 1,5 artarak 114,2'ye, perakende ticaret sektörü güven endeksi yüzde 0,1 artışla 110,7'ye yükselirken, inşaat sektörü güven endeksi yüzde 1,7 azalışla 86,3 değerini aldı.
TARIMDA MAZOT DESTEĞİ %25, GÜBRE DESTEĞİ %67 ARTIRILDI
“2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı”na göre, geçen yıl 91 milyar 549 milyon lira olan tarımsal destekleme bütçesi, 2025’te yüzde 47,5 artışla 135 milyar liraya çıkarılıyor. Bütçede alan bazlı tarımsal destek ödemelerinin en önemli iki kalemini oluşturan mazot desteği yüzde 25 artışla 20 milyar 77 milyon liraya çıkarılırken, toplam destekleme bütçesindeki payı ise son üç yılda yüzde 17,9’dan yüzde 14,9’a geriledi. Gübre desteği yüzde 66,8 artırılarak 8 milyar 281 milyon liraya yükseltildi.
E – TİCARETTE İKTİSADİ İŞLETME ZORUNLULUĞU
Uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasaya arz edilen veya piyasada bulundurulan ürünlerin gözetim ve denetimine ilişkin usulleri belirleyen yönetmelik Resmi Gazete’de yayımlandı. Bakanlığın internet sitesinde yayımlanan listede yer alan mevzuat kapsamında bulunan ürünün Türkiye’de uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasada bulundurulabilmesi için Türkiye’de yerleşik iktisadi işletmecisi olması şartı getirildi.
DÜNYA EKONOMİSİ
ABD EKONOMİSİ 3. ÇEYREKTE %2,8 BÜYÜDÜ
ABD ekonomisi, üçüncü çeyrekte yüzde 2,8 ile beklentilerin altında büyüdü. Beklenti yüzde 3’tü. Dün açıklanan öncü büyüme verisine göre, tüketim harcamaları üçüncü çeyrekte yüzde 3,7 artış gösterdi. Fed'in yakından izlediği temel enflasyon ölçüsü çekirdek PCE Fed'in hedefiyle kabaca uyumlu olarak yüzde 2,2 arttı.
ÇİN, MİLYARDERLERİNİN ÜÇTE BİRİNİ KAYBETTİ
Araştırma grubu Hurun tarafından derlenen zenginler listesine göre hükümetin baskıları, ekonomideki zayıflık ve hisse senedi piyasalarındaki kayıplar nedeniyle Çin'in dolar milyarderlerinin sayısı son üç yılda üçte bir oranında azaldı. Hurun, 2021'de 1.185 ile zirveye ulaşan dolar milyarderlerinin sayısının 753'e gerilediğini ve %36'lık düşüşün aynı dönemde yuanın dolar karşısındaki değerinde yaşanan %10'luk düşüşü aştığını bildirdi.
KÜRESEL ALTIN TALEBİ ZİRVEDE
Dünya Altın Konseyi'nin yılın üçüncü çeyreğine ilişkin yayımladığı Altın Talep Eğilimleri raporuna göre, küresel altın talebi bu dönemde 1313 ton oldu. Böylece, yılın üçüncü çeyreğinde dünya altın talebi yıllık bazda yüzde 5 artarak rekor seviyeye çıktı. Altın talebindeki güçlü büyüme fiyatlara da yansırken, bu dönemdeki talebin değeri yıllık bazda yüzde 35 artarak ilk kez 100 milyar doları aştı.
MAVİ DUVAR EYALETLERDE HARRİS, TRUMP'I ADETA EZDİ
ABD’de 60. başkanlık seçimleri için kritik haftaya girildi. Şu ana kadar yaklaşık 45 milyon kişi erken oy kullandı. 3 kritik eyalet Harris'in Trump'ı adeta ezdiğini gösteriyor. Anketler, Başkan Yardımcısı Harris'in başkanlık yolunda kritik öneme sahip olabilecek "mavi duvar" eyaletlerinde önde olduğunu ortaya koydu. Sonuçlar, Harris için Pensilvanya ve Wisconsin'de iyileşmeyi işaret ederken, eylül ayındaki anketlerle kıyaslandığında Michigan'da hafif bir düşüş yaşandığını gösteriyor. Ancak Başkan Yardımcısı Harris bu eyaletlerde genel olarak üstünlüğünü koruyor.
TRUMP, BAHİSLERDE FAVORİ ÖRÜNÜYOR
ABD'de başkanlık seçimlerinde anketler az farkla Demokrat aday Harris’i önde gösterirken, bahis şirketleri ise Cumhuriyetçi Parti’nin adayı Donald Trump'ı daha şanslı görüyor. Ülkedeki 7 bahis şirketinin verilerini paylaşan platform, Trump'ın kazanma olasılığını yüzde 59, Harris'in ise yüzde 39,9 olarak tahmin ediyor. Trump, 2016’da bahislerde favori olmadığı halde kazanmıştı. Geriye dönük veriler, seçimlerin yüzde 77’sini bahislerin favorisinin kazandığını gösteriyor.
İRAN: İSRAİL'İN SALDIRISINA "TEDBİR VE ZEKAYLA KARŞILIK VERECEĞİZ"
İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, İsrail'in ülkesine saldırısına tedbir ve zekayla karşılık vereceklerini söyledi. İran lideri Hamaney ise "İki gece önce bir hata yaptılar elbette abartıyorlar. Bunu büyütmek yanlış ancak küçültmek de yanlış. Siyonist rejimin İran'a karşı hesap hatası var. Bu bozulmalı. İran'ın gücünü, kabiliyetini ve iradesini hala tam olarak anlayamadılar. Bunu onlara anlatmamız lazım" şeklinde konuştu.
EV’LERİN BATARYA FATURASI %60 DÜŞTÜ
Küresel EV pazarının bu yıl 20 milyonluk satış adedini aşması bekleniyor. Pazarda kullanılan batarya kapasitesi ise bu yıl % 22 büyüdü. Toronto merkezli EV tedarik zinciri araştırma şirketi Adamas Intelligence’ın verilerine göre, Ocak - Ağustos arasında dünya yollarına toplam 505.6 GWh yeni batarya gücü çıktı. Ortalama bir elektrikli aracın ham madde faturası, Ağustos 2023’te 1.342 dolar ve geçen yılın başında ulaştığı 1.900 dolarlık zirveye karşın şu anda 537 dolara düştü.
ARJANTİN FAİZİ YÜZDE 35'E İNDİRDİ
Arjantin Merkez Bankası'ndan yapılan açıklamada politika faizinin yüzde 40 seviyesinden yüzde 35'e indirildiği belirtildi. Açıklamaya göre, karar ülkenin likidite durumuna, enflasyon beklentilerinin düşürülmesine ve mali çıpaya dayandırıldı. Son veriler ülkede yıllık enflasyonun yüzde 200'ün üstündeki seyrine devam ettiğini göstermişti. Eylül ayında Arjantin'de tüketici fiyatları aylık olarak yüzde 3,50 artarken, yıllık artış da yüzde 209 olmuştu.
1,2 MİLYAR İNSAN CİDDİ RİSKLERLE KARŞI KARŞIYA
Dünya Bankası'nın raporuna göre, 1,2 milyar insan sıcak hava dalgası, sel ve kasırga gibi kritik iklim tehlikelerine maruz kalarak ciddi risklerle karşı karşıya bulunuyor. Raporda, özellikle Güney Asya ve Sahra Altı Afrika'da yoğunlaşan bu risklerin, düşük gelirli ülkelerde temel altyapı ve sosyal hizmetlere erişim eksikliği nedeniyle daha fazla etkili olduğu vurgulanıyor.
ŞİRKETLER
RUSYA'DAN GOOGLE'A ASTRONOMİK CEZA
YouTube’daki Rus kurumları ve kişilere ait kanalları kaldırdığı gerekçesiyle Rusya’da Google’a mahkemeler tarafından verilen para cezalarının miktarının 20 desilyon doları geçtiği bildirildi. Google son yıllarda Rus devlet kanalları da dahil çok sayıda Rus kurumu ve kişiye ait kanalı YouTube’dan kaldırmıştı. Dünya Bankası verilerine göre dünya ekonomisinin 2023'teki büyüklüğü yaklaşık 105 trilyon dolar iken 20 desilyon dolar bu rakamın katrilyonlarca katı anlamına geliyor.
İPHONE'DAN SONRA GOOGLE'DA ENDONEZYA'DA YASAKLANDI
Güneydoğu Asya’nın en büyük ekonomisi olan Endonezya, Google’ın Pixel telefonlarının satışını durdurma kararı aldı. Karara gerekçe olarak Google cihazlarının yerel içerik gereksinimlerini karşılamaması gösterildi. Sanayi Bakanlığı Sözcüsü Febri Hendri Antoni Arief, bu yıl kişisel gönderiler veya kabin bagajı yoluyla ülkeye yaklaşık 22 bin cihazın girmiş olmasına rağmen, Google Pixel telefonlarının Endonezya'da ticaretinin yasadışı kabul edildiğini belirtti. Endonezya, daha önce de Apple'ın bazı ürünlerine de yasak getirmişti.
TİKTOK'UN SAHİBİ ZHANG YİMİNG, ÇİN’İN EN ZENGİN KİŞİSİ OLDU
ByteDance’in kurucusu Zhang Yiming, Hurun Araştırma Enstitüsü’nün Çin’in en zenginleri listesinde ilk kez birinci sırada yer alarak, son üç yıldır listenin zirvesinde olan Nongfu Spring Başkanı Zhong Shanshan’ı geride bıraktı. Zhang, 49,3 milyar dolarlık kişisel servetiyle “şişelenmiş su kralı” olarak bilinen Zhong’u geçerken, Zhong’un serveti şubat ayında şirketine karşı oluşan tepkilerin ardından yüzde 24 düşüşle 47,9 milyar dolara geriledi. Çin’de serveti 700 milyon doları aşan kişi sayısı 1.094’e, milyarder sayısı ise 753’e düştü; bu rakamlar geçen yıla göre düşüş gösteriyor. Hurun Listesi'nde teknoloji, tüketici elektroniği ve yeni enerji sektörlerinden gelen isimler öne çıkarken, yeni nesil girişimcilerin küresel pazarlara daha fazla açıldığı gözleniyor.
APPLE EN DEĞERLİ ŞİRKET ÜNVANINI NVIDIA’DAN GERİ ALDI
ABD’li teknoloji devi Apple, en değerli şirket konumunu çip üreticisi devi Nvidia’ya kaptırdıktan kısa bir sonra tekrar liderliğe geçti. Nvidia yapay zeka çiplerine olan yüksek talebin de etkisiyle hisse senetlerinde yaşanan rekor yükselişin ardından cuma günü dünyanın en değerli şirketi konumuna yükselerek Apple’ın önüne geçmişti. Kısa bir süre için 3,53 trilyon dolara ulaşan Nvidia hisseleri 3,47 trilyona gerilerken, Apple’ın hisseleri ise %0,4 artışla şirketin değerini 3,52 trilyon dolara yükseltti ve Apple yeniden en değerli şirket olmayı başardı.
PETROL OFİSİ'NİN BP ALIMI TAMAMLANDI
Petrol Ofisi Grubu, BP'nin Türkiye'deki akaryakıt ve terminal operasyonlarını satın alma sürecini tamamladığını duyurdu. İşlem kapanışıyla birlikte BP'nin BP Turkey Refining Limited ve BP Petrolleri A.Ş.'deki hisseleri ile ATAŞ, Çekisan ve Ambarlı ortak girişim terminallerindeki payları Petrol Ofisi Grubu'na devredildi. BP'nin Türkiye'deki akaryakıt operasyonlarının Petrol Ofisi Grubu'na satışının hisse alım sözleşmesi 14 Kasım 2023'te imzalanmış, Rekabet Kurumu onayı da 12 Eylül 2024'te verilmişti.