Hangi aşı, ne kadar koruyor? Aşıların riskleri var mı, neler? MRNA aşısı Çin aşısından daha mı etkili?
Kaç doz aşı olmalı? Çocuklar ve gebeler aşı olmalı mı, neden? Cerrahpaşa Çocuk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Haluk Çokuğraş, İstanbul Üniversitesi Tıp Fak. Farmakoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Yağız Üresin ve İngiltere COVID Bilim Kurulu’nda bağımsız araştırmacı olarak yer alan, virolog Dr. Müge Çevik yanıtlıyor.
Dünyada 6 milyar doza yakın Covid-19 aşısı uygulandı. Türkiye’de nüfusun yarısına yakını, aşılarını tamamladı. Ancak bu oran, salgını yavaşlatmak için yeterli değil. Uzmanlar, nüfusun yüzde 90’ı aşılanmadan bağışıklığın yeterli düzeyde olmayacağını söylüyor.
Toplumun bir kesimi halen aşılarla ilgili tereddüt yaşıyor. Aşıyı reddediyor ya da aşılanmasını tamamlamıyor. Aşı karşıtlarının komplo teorileri ve yanlış bilgilerse bu kafa karışıklığını körüklüyor.
Öte yandan, aşı dozunu ve markasını abartanlar da var. Üç, hatta dört doz aşı yaptırmayı önerenler, Çin aşısını etkisiz diye lanse edenler de aşı tereddüdünü körüklüyor.
Ayrıntılarını bu podcastte dinleyeceğiniz aşı dosyasında öne çıkan başlıklar şöyle:
1: Aşı, hayat kurtarıyor. Hastalığa yakalanma, hastanelik olma ihtimalini 10 kat düşürdüğü kanıtlandı.
2. Hiçbir aşı, hiçbir tedavi yüzde 100 başarılı değil. COVID19 aşısı için de bu geçerli. Önemli olan, hastalansak bile daha hafif atlatmamızı sağlaması, ölümleri çok büyük oranda azaltması.
3. Ender durumlarda MRNA aşılarının yan etkileri görülebiliyor. COVID-19’un kişide yarattığı hasarla kıyaslandığında bu etkiler çok daha az tehlikeli.
4. Aşıların hepsi etkili! Fakat önerilenden fazla dozda aşı yaptırmak doğru değil.
5. Gebelerin ve çocukların aşılanması çok önemli.
6. Varyantlar çıkıyor, çünkü aşılanma yeterli düzeyde değil.
Aşı tereddüdü yaşayanların öne sürdüğü argümanlardan biri, aşının çabuk geliştirildiği, deneme aşaması tamamlanmadan insanların kobay gibi kullanıldığı. Peki doğru mu bu?
MRNA AŞILARINA VERİLEN RUHSAT
Cerrahpaşa Çocuk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı, enfeksiyon hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Haluk Çokuğraş, Çin’in Covid - 19 virüsünün haritasını başarıyla çıkardığını ve bu nedenle inaktif aşıya kolaylıkla uygulandığını açıkladı. Çokuğraş, “yeni” denilen mRNA aşılarının teknolojisinin zaten kanser için geliştirildiğini, Covid aşısının buna göre uyarlandığını kaydetti: “mRNA aşılarına ruhsat verildi, çünkü pandemi koşullarında belli çalışmalar hızlandırıldı. Normal koşulların dışında, tabiri caizse bir kabusun içinde olduğu için onaylandı. Bu, çalışmalar yapılmadı anlamına gelmiyor. Bugün artık milyarca dozun uygulandığını konuşuyoruz.”
Gebelerin aşılanması çok mühim. Prof. Çokuğraş, özellikle son 3 ayda Covid-19’a yakalananların hastalığı ağır geçirdiğini belirtiyor. Eğer düşük riski, aşırı alerjik yapı varsa inaktif aşı olunması öneriliyor, tabii hekim kontrolünde.
AŞI KARŞITLARININ ENDÜSTRİ İDDİASI
Aşı karşıtlarının bir iddiası da, bu aşıların hatta Covid’in sırf bir takım ilaç şirketlerine kar sağlamak üzere pazarlandığı... İstanbul Farmakoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr Yağız Üresin, aşı karşıtı bayraktarlarının ilaç endüstrisine aslında karşı olmadığına dikkat çekiyor: “Dikkat edin bunlar ideolojik olarak endüstriye karşı değil. Kendi çıkarı, şöhretinin peşindeler. Bir kısmı pahalı, ne idüğü belirsiz bitkisel uygulamalar satma peşinde, bir kısmı 700 TL 1000 TL muayene ücreti isteyen kişiler. Uluslararası palavraları alıp tekrar tekrar kullanırlar. Yüzde 20’lik tereddüdü olan varsa o nişe oynarlar.”
Üresin, bazı firmalar agresif pazarlama taktikleri olduğunu ve aşı ayrımcılığının çok yanlış olduğunu da belirtiyor.
Bu podcast için konuştuğum hekimler, yoğun bakım derneğinin yayınladığı son verileri sorunlu buluyor. Bu veriler üzerinden “Çin aşısını olanlar daha az koruyor, mRNA aşısı daha çok koruyor” demek, son derecede yanıltıcı ve eksik. Prof Üresin’e göre yoğun bakıma yatırılanları aşılar üzerinden karşılaştırmak, elmayla armudu toplamak gibi bir şey. Bazı aşı olanların entübe olması veya öldüğünü duymamızın bir sebebi, yüksek risk grubunda olmaları: Yani kronik hastalıklar, yaşlılık gibi sebeplerle bağışıklık sistemi daha zayıf olanların Coivd’den daha çok etkilendiği biliniyor. Aşılılar için COVID’e yakalanma ve hastalanma risk hiç mi yok, var tabii. Yüzde 100 etkili bir aşı, hiçbir hastalık için yok.
İskoçya-St. Andrews Hastanesi’nde enfeksion hastalıkları uzmanı olarak çalışan Dr Müge Çevik, aynı zamanda İngiltere Bilim Kurulu’na bağımsız akademisyen olarak danışmanlık yapıyor. Çevik, dünyanın farklı yerlerinden gelen verilerin hepsinin, tüm Covid 19 aşılarının çok iyi koruduğuna, ağır hastalığa yakalanma oranının ortalama onda bir azaldığını belirtiyor.
Türkiye’de aşılarla ilgili kafa karışıklığının bir sebebi de verilerin şeffaf olmaması... Dr. Çevik, eksik veriler üzerinden yapılan yorumların da aşı tereddüdüne katkı yaptığına inanıyor.
Covid 19 aşıları haber dosyamızın ikinci bölümünde şu sorulara yanıt arayacağız:
mRNA aşılarının bilinen yan etkileri neler? Erkek çocuklarda kalp kası iltihaplanmasına yol açıyor mu? Hangi çocukların aşılanması gerekiyor? Okullarda bulaş riski nedir? Okullar enfeksiyon yuvası mı? Üç, hatta dört doz aşı olmaya gerek var mı?