ÖZER ÇELİKSÜNGÜ
Geride bıraktığımız gerilimi yüksek Formula 1 sezonunun olaylı finalinin ardından, bütün yarış dünyası finalin kötü yönetildiği ve böyle bir mücadeleye yakışmadığı konusunda hemfikirdi. Yakın tarihin en rekabetçi sezonunun son derece tartışmalı bir finalle son bulması eleştirileri de beraberinde getirdi. 2022 yazında Uluslararası Otomobil Federasyonu (FIA) yeni başkanı olarak seçilen Mohammed bin Sulayem’de geçtiğimiz sezonunun yarış direktörü Michael Masi’nin görevine son vererek olaylı finalin faturasını bir bakıma ona kesti.
Hata yapmak insanı bir şey. Hatayı düzeltmek için aşırıya kaçmak ise zaman zaman kendimizde ve çevremizde gördüğümüz bir durum. Yeni FIA yönetimi de bu sezon benzer bir problemle karşı karşıya. 2020/2021 sezonunda kuralların net bir şekilde uygulanmamasına dair getirilen yoğun eleştirilerin ardından yeni yönetim, kuralları çok daha kesin tanımlayarak uygulama konusunda kararlılığını ortaya koydu. Kuralların harfiyen uygulanması pist limitleri içinde başlayıp yavaş yavaş pist dışına da taşınca, geçtiğimiz sezon kuralları yeterince uygulamamakla suçlanan FIA bu sefer de fazla katı olmakla eleştiri topladı.
Bu yeni tepkiye yol açan durumun başlangıç noktası Avustralya Grand Prix’i oldu. Avusturalya GP’si sırasında yarış direktörlüğünden pilotlara, arabalarda ‘yönetmeliğe uygun iç çamaşırı giyilmesi ve herhangi bir mücevher takılmaması’ kuralının hatırlatılması karışık tepkilere yol açtı. Bir kuralı kural yapan şey kural kitabında var olması değil, kuralın uygulanmasının gözetilmesidir. Aslında Formula 1 yönetmelikleri içinde 2005’ten beri bulunan bu kurala gelen tepkilerin sebebi de şu ana dek uygulanması konusunda bir girişimin olmamasıydı. Kimsenin gündeme gelmesini beklemediği bir dönemde yeniden hatırlatılınca da doğal olarak çeşitli tepkileri ve soruları beraberinde getirdi.
Formula 1’de mücevher denince akla gelecek bir isim var. O da 7 kez dünya şampiyonu gridin ve belki de sporun gördüğü en başarılı pilot Lewis Hamilton. Kariyerinin bu noktasında pilot olmanın ötesine geçmiş, sosyal adalet ve moda başta olmak üzere birçok konuda bir ikon, bir marka. Geçmiş sezona dair yüksek perdeden FIA’ya eleştiri yapan bir isim olması, mücevher çağrısının özellikle Lewis Hamilton’a yönelik olabileceği gibi bir fikre yol açtı. 4 kez dünya şampiyonu olan Sebastian Vettel’in konu üzerine güvenliğe verilen önemi anlamakla birlikte bunun oldukça kişisel bir mesele olduğunu ve sanki Hamilton’a yönelik yapılan bir şeymiş izlenimi yarattığını söylemesi de bu fikri güçlendiren bir örnek teşkil etti.
Avusturalya’da startı verilen bu anlaşmazlık Amerika’ya, Miami GP’sinde basın önüne taşındı. Avusturalya’dan Amerika’ya gelene kadar geçen sürede nelerin yasak olacağı daha detaylı olarak sunuldu. Yasağın alyans, dini sembol gibi simgesel değeri olan aksesuarları da kapsaması, hala başrol de Hamilton olsa da konunun sadece ondan ibaret olmadığına dair bir işaret oldu. Fakat, bu da alyans takan Kevin Magnussen ve haçlı kolye ile yarışan Pierre Gasly’den gelen eleştirileri de beraberinde getirdi.
Miami hafta sonunda Sebastian Vettel’in cumartesi serbest antrenmana padoka tulumu üstüne boxer çekerek gelmesi ve Lewis Hamilton’un basın toplantısına takabildiğini bütün aksesuarlarını takarak çıkması meseleyi bir üst seviyeye taşıdı. Elbette burada konuyu kameraların önüne mizahla karışık taşımanın ötesinde daha da önemli bir durum var. Bahsettiğim bu iki pilot toplamda 11 dünya şampiyonluğu bulunan Formula 1 gridinin en büyük kariyerleri. Böyle bir ikiliden Formula 1’in kural belirleyicilerine ‘sembolik bir orta parmak’ kaldırılması yeni yönetimin otoritesini kesinlikle sarsan bir durum. ‘Gelişmemiz gereken onlarca şey varken bunu konuşuyor olmamız geriye doğru bir adım’ açıklamasını yapan Lewis Hamilton’un bu görüşü, diğer pilotlar tarafından da destek gördü. Özellikle hafta sonunda pistin aynı noktasında Formula 1 standartlarına göre yavaş hızda dönülürken gerçekleşen ama etkisi 51G’yi bulan iki kazanın olması belki de Formula 1’in kendisini geliştirmekte daha büyük öncelik vermesi gereken bir konu olmalı. Sürücüler buradaki probleme dikkat çekmeye çalışırken, FIA’nın kuralları uygulama konusundaki ısrarı bir uçurum yaratma yolunda.
Aslında kuralın mantığı basit. Metal veya ısı iletken herhangi bir materyalden olan eşyalar olası kazalarda sürücüleri nispeten daha büyük bir tehlikeye sokabilir ve ilk yardım müdahalesini zorlaştırabilir. Ama Formula 1’i çoğu spordan ayıran unutulmaması gereken bir nokta var: Ölüm riski bu sporda diğer sporlara göre çok daha yüksek. Bu insanlar araba içine her oturduklarında bu riski göze alarak oturuyorlar. Mental olarak bu yönüyle diğerlerinden ayrılan bir sporda sürücülerin en iyi performanslarını sergileyebilmeleri için rahat olmaları, korkuya esir düşmemeleri lazım. Belli bir risk içerse de sürücülerin üstlerinde ne taşıdıkları onlara bu konuda yardımcı ise serbest olmak istemeleri de anlaşılabilir olmalı.
Jean Todd’un başkan olduğu eski FIA yönetime göre Mohammed bin Sulayem yönetimi daha müdahaleci bir tutum sergiliyor. Düzenlemeye karşı çıkanların 250.000 Euro’ya kadar para cezasına çarptırılabileceği konuşuluyor. Bunun uzun vadede pilotlar ve Formula 1 yönetimi tarafından nasıl karşılanacağını göreceğiz. Ama bu durum kesinlikle gelecek adına önemli bir kilometre taşı.
Kural 2004-2005 sezonu sırasında yani Lewis Hamilton Formula 1’e adım atmadan 2 sene önce geliyor. 16 yıldır bu şekilde yarışan Hamilton’un 'Güvenlik onca zaman problem değildi de şimdi mi oldu?’ çıkışı kendi içinde tutarlılık gösterse de anlamlı değil. Yeni yönetimin kendisinden öncekilerin yanlış adımlarını takip etmemesi son derece anlaşılabilir. Buradaki temel konu da zaten kuralın içeriğinin ne olduğu değil. Meselenin FIA tarafından nasıl ele alındığı. Elbette eğer bu kuralın uygulaması kapsamında alyans, dini sembol vb. eşyalar kapsam dışında bırakılırsa Hamilton’ın gerekçeleri haklı gözükebilir. İşin rengi o zaman tamamen değişir. Fakat şu an için her ne kadar net bir tanımlama gelmese de bu kuralın her türlü yüzük ve kolyeyi de kapsadığı görüşü hâkim. Yeni FIA yönetiminin bu meseleyi nasıl bir çözüme kavuşturacağı, otoritesini ne yönde kullanacağına dair bir işaret olacak. Bu da yeni bir çağa adım atmış olan ve hızla büyüyen Formula 1 için mücevher ve iç çamaşırından çok daha önemli.