Sadece deprem bölgesinde değil, borsada da "ihmalin" faturası büyük.
Elinde hisse senedi bulunan 381 bini depremzede olmak üzere 4 milyon yatırımcı, Borsa İstanbul'daki 17 saatlik sarsıntıda 870 milyar lira kaybetti.
Canından, malından olanların borsadaki hisseleri de eridi.
Depreme rağmen açık tutulan borsada ilk 2 günlük ihmalin faturası 520 milyar lira.
Üçüncü gün 1 saatte 350 milyar lira daha kaybedildi.
Peki bu kayıplar önlenemez miydi?
XXX
Toplam 10 ilde binaları yere yapıştıran deprem 6 Şubat Pazartesi sabahı saat 04.17'de meydana geldi. Gün ağardığında hava fotoğrafları Ankara'ya ulaştı ve yıkımın boyutu açıkça görüldüğü için İçişleri Bakanlığı sabah erken saatlerde en üst düzey olan 4. derecede alarm ilan etti. Tüm dünyadan yardım istendi.
Tablo çok ağırdı. Buna rağmen borsa hiçbir şey olmamış gibi saat 9.55'te işleme açıldı.
Oysa 1999 depreminde borsa açılmamış, 7 iş günü kapalı tutulmuştu. Bu arada panik azalmış, yatırımcılar daha rasyonel hareket etme imkanına kavuşmuştu. İlk işlemler 26 Ağustos'ta başladı ve kredili hisselerle depreme yakalananlar satışa yöneldiği için ilk günü yüzde 10 kayıpla kapadı. Ancak 6 gün sonra endeks tüm kayıplarını giderdi. Ve o kötü yılı dolar cinsinden yüzde 200'ün üzerinde bir kazançla kapadı.
Kısa Dalga'ya konuşan dönemin İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Başkanı Osman Birsen, borsada işlemleri neden durdurduklarını şöyle anlattı:
"Ekonomik açıdan büyük etkileri olabilecek bir depremdi. O sabah hızlı bir şekilde borsa yönetim kurulunu topladık, şirketler ve yatırımcılar açısından durum tespiti yaptık. Bazı konuların netleşmesini beklemenin işlemler açısından faydalı olacağını düşündüğümüz için kapatma kararı verdik. Eleştirenler de oldu ama bu kararın faydaları görüldü."
XXX
Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki "yüzyılın en sarsıcı depreminde" hasarın 1999'a göre çok daha yüksek olacağı hava fotoğraflarından anlaşıldığı halde, Borsa İstanbul yönetiminin basireti bağlanmış olacak ki işlemler başlatıldı.
İlk gün kredili hesaplardaki satışların tetiklemesiyle yüzde 5'lere varan kayıplar yaşandı. Ancak yatırımcılar beklemeyi tercih edince işlem hacmi düşük kaldı. Akşam kapanışa yakın gelen alışlarla endeks toparlandı ve değer kaybı yüzde 1.35'e geriledi.
İlk günkü satışları "kredili hesaplar" nedeniyle anlamak mümkün. Ancak ikinci ve üçüncü gündeki işlemler spekülatiftir. Sert bir şekilde aşağı indirilen borsada panikle satılan her hisse birileri tarafından satın almıştır.
İkinci gün depremdeki tablonun ağırlığı ölü ve yaralı sayılarına yansımaya başladığı halde borsa açık tutulduğu için BİST 100 endeksi yüzde 8.62 oranında değer kaybetti. Hisselerin çoğu taban oldu. Panik satışlar spekülatörlerin etkisiyle yayıldı.
Üçüncü gün, yani 8 Şubat sabahı 1 saat içerisinde endeks yüzde 7'nin üzerinde değer kaybedince Borsa yönetiminin aklı başına geldi. İşlemler 6 iş günü boyunca durduruldu.
XXX
Oysa borsa hiç açılmadan 7 veya 10 işgünü kapalı kalsa, panik olmayacak, borsa açıldığında satışlar muhtemelen kredili hesaplarla sınırlı kalacaktı. Ama olmadı.
Borsa'da 2,5 günlük -en hafif tabiriyle- "deneme yanılma" uygulamasının sonucunda hisseler ağır kayba uğradı.
DEPREM BÖLGESİNDEKİ 381 BİN YATIRIMCI 3 GÜN BOYUNCA İŞLEM YAPAMADI. KİMİ CANINI YİTİRMİŞ, KİMİ İLETİŞİM İMKANINDMAN MAHRUM KALMIŞ, KİMİ YAKINLARINI KAYBETTİĞİ İÇİN HİSSELERLE UĞRAŞACAK DURUMDA DEĞİLDİ. BORSA YATIRIMCILARININ YÜZDE 10'UNUN İŞLEM YAPMA KABİLİYETİNİ YİTİRMİŞ OLMASI BORSADAKİ TÜM İŞLEMLERİN İPTAL EDİLMESİ İÇİN ÇOK ÖNEMLİ BİR HUKUKİ GEREKÇEDİR. DOĞAL AFET YETMİYORMUŞ GİBİ BORSADA KAYBA UĞRAYAN, UĞRATILAN DEPREMZEDELERİN DAVA AÇMA HAKLARI SAKLIDIR.
Borsa İstanbul'u açık tutarak küçük yatırımcıların hisselerinde değer kaybına yol açmak kabul edilemez. Hukuki sonuçları olacak bu işlemlerin bir an önce ortadan kaldırılması gerekir.
XXX
Borsa İstanbul'da Pazartesi ve Salı günleri 20 bin yatırımcı çıkış yaptı ve toplam yatırımcı sayısı 7 Şubat gün sonu itibariyle 4 milyondan 3 milyon 980 bine geriledi.
Borsa yönetimi gecikmeli de olsa doğru bir kararla, Çarşamba sabahı saat 11'e kadar yapılan işlemleri iptal etti ve 14 Şubat gün sonuna kadar işlemleri durdurdu. Şimdi yapılması gereken, Pazartesi ve Salı günü gerçekleşen işlemlerin de iptalidir.
Bunu yapmak mümkün mü?
Mümkün. Borsa'da 3. gün işlemleri hangi gerekçeyle iptal edilmişse, 1. ve 2. gün işlemlerini de aynı gerekçeyle iptal edilebilir.
XXX
Eğer 15 Şubat'ta başlayacak işlemler öncesinde bazı tedbirler alınırsa panik diner ve endeks yönünü yukarı çevirebilir.
Şimdi manipülasyon ya da spekülasyon zamanı değil. Borsanın yönünü yukarı çevirmek şirketlerin başta depremzedeler olmak üzere tüm küçük yatırımcılara borcudur.
Özel şirketler kendi hisselerindeki alımları artırmalı, Varlık Fonundaki ya da devlet kontrolündeki şirketler de alım yönünde emirlerle borsanın yükselişine destek vermelidir.
Çünkü deprem borsadaki şirketlerin fabrikalarına zarar vermedi. Aksine önümüzdeki süreçte birçok şirketin ürünlerine olan talep artacaktır. Böyle bir ortamda, spekülatif işlemlerle "küçük yatırımcının elindeki hisselere nasıl çökerim" hesabı yapıp panik yaratmak en hafif deyimiyle fırsatçılıktır.
DEPREMDE YIKILAN DÜKKANLARI, EVLERİ YAĞMALAMAKLA DEPREMZEDELERİN HİSSELERİNİ YAĞMALAMAK, DEĞER KAYBINA UĞRATMAK ARASINDA NE FARK VAR?
XXX
SPK 3 gün boyunca borsada kimin nasıl panik yarattığını inceleyip gerekli cezaları uygulamak için yeterli zamana sahiptir.
Borsada Pazartesi ve Salı günü yapılan işlemler de iptal edilirse, hisse senedi sahipleri toplam 870 milyar liralık bir kayıptan kurtulmuş olacak ve geri alımların etkisiyle hisseler değer kazanmaya başlayacaktır.
Bu beklenti gerçekleşirse, özellikle büyük yatırımcılara çağrımız şudur:
HERKES 870 MİLYAR LİRALIK DEĞER KAYBINI GERİ ALDIKTAN SONRA BUNUN YÜZDE 10’UNU DEPREM BÖLGESİNE BAĞIŞLASIN. BÖYLECE 87 MİLYAR LİRALIK DEVASA BİR KAYNAK YARATILMIŞ OLUR.
Bu kaynakla depremzedeler için binlerce ev yapılır.
Üstelik böyle bir yardımın yatırımcılara moral etkisi ve hisselere pozitif yansıması olacağı gibi Borsa İstanbul'un itibarını da kurtaracaktır...
Ne dersiniz?