Kolombiya tarihinin ilk solcu başkanı olan Gustavo Petro’nun 7 Ağustos’ta yemin etmesinin ardından Kolombiya’nın ilk sol hükümeti kuruldu. Kolombiya’da mevcut 18 bakanlığa getirilecek kişilerin tamamı belirlendi, yeni kurulması planlanan iki bakanlıktan birinin başına geçecek olan siyasetçi de biliniyor. Bu yazıda yeni kabinenin üyelerini inceleyeceğim.
KONGRE DENGELERİ
13 Mart 2022 tarihinde gerçekleşen Kolombiya yasama organı seçimlerine dair detaylı bir yazı yazmış, oyların birkaç kez tekrar sayılmasının ardından gerçekleşen değişmelere de değinmiştim. Bu yüzden Kolombiya Kongresi’ne dair burada detaylı bilgi vermeyeceğim. Bununla beraber, yeni kabineyi oluşturan siyasetçilere geçmeden önce kısaca Kongre’deki dengelere değinmek gerekiyor.
Kolombiya Kongresi 108’i senatör, 187’siyse Temsilciler Meclisi üyesi olan 295 üyeden oluşuyor. Petro’nun ittifakı olan Tarihi Anlaşma (Pacto Histórico) Kongre’de 48 üyeyle temsil ediliyor. Başta Yeşiller’in 19 ve FARC’ın silah bırakmasının ardından kurduğu parti olan Comunes’in 10 üyesi olmak üzere hükümeti destekleyen diğer solcu üyeler eklendiğinde de Kongre’de çoğunluğa yaklaşmak mümkün olmuyor. İki sağ partinin desteği sayesinde Petro bu sorunu çözebildi. Kongre’nin en büyük sağ partisi olan Liberal Parti (Partido Liberal – 46 üye) ve 2010-2018 yılları arasında başkanlık yapan Juan Manuel Santos’un partisi olan neoliberal Partido de la U (Halk İçin Birlik Partisi – 25 üye) sayesinde Petro, Kongre’den istediği yasaları geçirebilecek duruma geldi.
Liberal partilerin desteğinin kabineyi oluşturacak üyelerin seçimini önemli ölçüde etkilediği görülüyor. Son başkan Duque’nin partisi olan aşırı sağcı Demokratik Merkez (Centro Democrático) üyeleri (28 kişi), siyah topluluklar kontenjanından seçilen iki üyeden biri olan ama aslında Demokratik Merkez partisiyle ilişkili olan 26 yaşındaki genç bir siyasetçi ve sağın ikinci tura kalan başkan adayı Rodolfo Hernández ve Hernández’in ittifakına mensup üç Kongre üyesi (Kolombiya’da başkanlık seçimini ikinci sırada tamamlayan aday için Senato’da, bu adayın yardımcısı içinse Temsilciler Meclisi’nde bir sandalye ayrılır) dışında kalan üyeler muhalefete dahil olmayarak bağımsız kalmayı seçtiler. Özellikle 40 üyeli Muhafazakâr Parti’nin (Partido Conservador) muhalefet bloğuna geçmeyerek bağımsız kalmasının bir takım pazarlıklar sonucu gerçekleştiği, kabinede yer alan muhafazakâr siyasetçilerden doğru, çıkarsanabilir.
YENİ KABİNEDE KİMLER VAR?
Kolombiya’da mevcut bulunan 18 bakanlığın başına geçecek kişiler kamuoyuna duyuruldu. Bunlardan Bilgi ve İletişim Teknolojileri Bakanlığı’na getirilen Mery Gutiérrez dışındaki bakanların atamaları da yapıldı. Gutiérrez’in özel durumuna birazdan değineceğim. Bu 18 bakanlığa ek olarak iki yeni bakanlık kurulması bekleniyor. Bunlardan Eşitlik Bakanlığı’na başkan yardımcısı Francia Márquez getirilecek. Kolombiya’da başkan yardımcıları bu göreve ek olarak bir bakanlık görevini de üstlenebiliyorlar, bir önceki başkan yardımcısı Marta Lucía Ramírez de başkan yardımcılığı görevine ek olarak Dışişleri Bakanlığı’nın başındaydı.
Yeni kurulacak bir diğer bakanlık olan Barış Bakanlığı’na kimin atanacağı henüz belli değil. Bu yazıda mevcut 18 bakanlığa getirilen siyasetçilere odaklanacağım. Başkan Petro ve başkan yardımcısı Márquez üzerine daha detaylı bir değerlendirme için Yeni Özgür Politika’ya yazdığım yazıyı öneriyorum.
Kabinedeki 18 bakanın 9’u kadınlardan seçildi. Bu 18 bakanın 8’inin sol siyasetlerinden 8’ininse sağ siyasetlerden seçildiğini söyleyebiliriz. Savunma Bakanlığı ve Bilim, Teknoloji ve Yenilik Bakanlığı’na ise bağımsız siyasetçiler atandı. Her ne kadar sağcı ve solcu bakanların sayısı eşit olsa da önemli sayılan bakanlıkların çoğunun sağcılara ayrıldığı görülüyor. Benzer bir durumun kadın ve erkek bakanlar için de geçerli olduğunu söylemek mümkün.
İçişleri Bakanlığı: İçişleri bakanı, Halk İçin Birlik Partisi’nden (Partido de la U) Alfonso Prada oldu. Halk İçin Birlik Partisi, neoliberal politikaları destekleyen sağcı bir siyasi parti. Alfonso Prada eski başkan Juan Manuel Santos (2010-2018) ile yakın çalışmış bir siyasetçi. 59 yaşındaki Prada gençliğinden bu yana liberal siyasetlerle ilişkili. Aşırı sağcı eski başkan Álvaro Uribe döneminde (2002-2010) savunma bakanlığı yapmış olan Santos’un güvenlik bürokrasisinin önemli isimlerinden bazılarıyla iyi ilişkileri olduğu biliniyor. Bununla beraber Kolombiya’da polis dahil olmak üzere kolluk kuvvetlerinin Savunma Bakanlığı’na bağlı bulunduğunu hatırlatmak gerekiyor. Petro’nun vaatlerinden biri polis teşkilatının Savunma Bakanlığı’ndan alınarak İçişleri Bakanlığı’na bağlanmasıydı. Prada’nın atanmasının böylesi bir değişikliği kolaylaştıracağı söylenebilir.
Dışişleri Bakanlığı: Dışişleri Bakanlığı’nın başına Muhafazakâr Parti’den Álvaro Leyva getirildi. Böylece Muhafazakâr Parti hükümete katılmamasına rağmen en önemli bakanlıklardan birini kontrol eder duruma geldi. 79 yaşındaki Leyva, Kolombiya’nın köklü ve ayrıcalıklı ailelerinden geliyor. Eski başkan Santos döneminde FARC ile gerçekleştirilen barış görüşmelerinde de görev almıştı.
Finans ve Kamu Kredisi Bakanlığı: Ekonominin başına getirilen José Antonio Ocampo, Liberal Parti’yle ilişkili bir siyasetçi. 69 yaşındaki Ocampo bu yıl Kemal Derviş ile birlikte yazdıkları bir yazıyla gündeme gelmişti. Birleşmiş Milletler’de önemli görevler üstlenen Ocampo, uzun süre ABD’deki Columbia Üniversitesi’nde de akademisyenlik yaptı.
Adalet Bakanlığı: Adalet Bakanlığı’na atanan Néstor Iván Osuna da Liberal Parti’den. 60 yaşındaki Osuna, sağcı eski başkanlar Uribe ve Santos dönemlerinde yüksek yargı görevlerinde bulunmuştu. Eşcinsel bir siyasetçi olan Osuna’nın adalet bakanı olmasının LGBTİ+ hareketine yönelik olumlu bir mesaj olarak okunması da mümkün.
Savunma Bakanlığı: Yeni savunma bakanı Iván Velásquez eski bir Yüksek Mahkeme üyesi ve savcı. 67 yaşındaki Velásquez bir siyasi partiyle ilişkili değil. Yolsuzluk ve paramilitarizmle ilişkili önemli davaların savcısı olarak tanınıyor. Velásquez’in atanması paramilitarizmle ilişkili askerlerin ordudan ihraç edilmesi ihtimalini gündeme getirdi.
Sağlık Bakanlığı: Yeni sağlık bakanı Carolina Corcho, Gustavo Petro’nun belediye başkanlığı döneminde yakın çalıştığı siyasetçilerden. 39 yaşındaki Corcho, senato seçiminde ayrı liste çıkaran fakat başkanlık seçiminde Petro’yu destekleyen feminist siyasi parti Estamos Listas’a (Hazırız – “Biz”in İspanyolca’daki feminen versiyonu kullanılıyor) yakın. Psikiyatr olan Corcho, sağlık sektöründeki özelleştirmelere karşı duruşuyla biliniyor.
Milli Eğitim Bakanlığı: Eğitimden sorumlu olacak olan Alejandro Gaviria ülkedeki neoliberal yükseköğrenim politikalarının öncüsü olan özel Los Andes Üniversitesi’nin eski rektörü. Yeni kurulan küçük bir liberal siyasi hareketin lideri olan (Colombia Tiene Futuro – Kolombiya’nın Geleceği Var) 56 yaşındaki Gaviria, eski başkan Santos döneminde 6 yıl boyunca sağlık bakanlığı yapmıştı. Liberal Parti’ye de yakın olan Gaviria, iktisat doktoru.
Ulaştırma Bakanlığı: Ulaştırma Bakanlığı, Muhafazakâr Parti’yle ilişkili siyasetçilere bırakılan iki bakanlıktan biri oldu. Yeni bakan Guillermo Reyes, aşırı sağcı eski başkan Uribe döneminde bakan yardımcılığı yapmış bir siyasetçi. 56 yaşındaki Reyes, hukuk doktoru.
Tarım ve Kırsal Kalkınma Bakanlığı: Tarım politikalarının başına Liberal Parti’den Cecilia López getirildi. 79 yaşındaki López 1996-1997 yıllarında çevre bakanlığı görevini üstlenmişti. Bir dönem senatörlük de yapan López, senatörlüğü sırasında Liberal Parti grup sözcüsü seçilmişti.
Çalışma Bakanlığı: Çalışma Bakanlığı’nın başına Komünist Parti’den Gloria Inés Ramírez atandı. Kolombiya Komünist Partisi, Petro’nun ittifakı olan Tarihi Anlaşma’nın bileşenlerinden. 66 yaşındaki Ramírez, eski Eğitim Emekçileri Federasyonu (FECODE) sendikası başkanı. 2006-2014 yılları arasında iki dönem senatörlük yapmıştı.
Maden ve Enerji Bakanlığı: Enerji Bakanlığı’nın başına getirilen Irene Vélez, başkan yardımcısı Márquez’e çok yakın bir siyasetçi. Márquez’in partisi ve Tarihi Anlaşma’nın bileşeni olan Soy Porque Somos (“Varım Çünkü Varız” şeklinde çevrilebilir, Türkçe’ye çevirmesi biraz güç bir ifade) üyesi. Siyah hareketinin sol partisi olan Soy Porque Somos, yeni dönemin güçlü partilerinden olacak. 40 yaşındaki yeni bakan coğrafya doktoru.
Ticaret, Endüstri ve Turizm Bakanlığı: Bu bakanlığa Yurtsever Birlik (Unión Patriótica) partisinden Germán Umaña Mendoza getirildi. Yurtsever Birlik, Tarihi Anlaşma’nın bileşenlerinden. 69 yaşında Umaña, Kolombiya Ulusal Üniversitesi’nde iktisat hocası. Ünlü bir avukat olan abisi Eduardo Umaña Mendoza 1998’de, Kolombiya tarihinin en büyük paramiliter örgütü olan AUC tarafından öldürülmüştü.
Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı: Çevre Bakanlığı’na Gustavo Petro’nun partisi olan Colombia Humana’dan (İnsan Kolombiya) Susana Muhamad getirildi. 45 yaşındaki Muhamad, Petro’nun Bogotá belediye başkanlığı döneminde birlikte çalıştığı ekipten.
Konut, Şehir ve Bölge Bakanlığı: Bu bakanlığa yine Petro’nun belediye başkanlığı dönemindeki ekibinden Catalina Velasco atandı. Siyaset bilimi doktoru olan 54 yaşındaki Velasco’nun Liberal Parti’ye yakın olduğu söyleniyor.
Kültür Bakanlığı: Kültür Bakanlığı’na Yurtsever Birlik’ten Patricia Ariza atandı. 76 yaşındaki Ariza, Komünist Gençlik (Juventud Comunista) üyesi olduğu gençlik yıllarından bu yana bilinen bir devrimci. Oyun yazarı olan Ariza aynı zamanda Bogotá’nın ünlü La Candelaria Tiyatrosu’nun da kurucusu.
Bilim, Teknoloji ve Yenilik Bakanlığı: Bu göreve atanan Arturo Luna, biyomedikal bilimler doktoru. Herhangi bir siyasi partiyle bilinen bir ilişkisi yok. 38 yaşındaki Luna, 2019 yılından beri Bilim Bakanlığı’nda çalışmakta.
Spor Bakanlığı: Tarihi Anlaşma’nın bileşenlerinden Alternatif Demokratik Kutup (Polo Democrático Alternativo) üyesi María Isabel Urrutia ilk kadın spor bakanı oldu. Siyah hakları aktivisti olan 57 yaşındaki Urrutia, Sidney 2000 Yaz Olimpiyatları’nda altın madalya kazanmış bir halterciydi.
Bilgi ve İletişim Teknolojileri Bakanlığı: Bu bakanlığı sona bırakmamın sebebi atamanın henüz kesinleşmemiş olması. Petro tarafından bakan olacağı duyurulan Mery Gutiérrez, Petro’nun partisi İnsan Kolombiya üyesi. İsmi pek bilinmeyen Gutiérrez’in Petro’ya yakın siyasetçilerden Hollman Morris’in eski sevgilisi olduğu ortaya çıktı. Hakkında eski eşine şiddet uyguladığı ve birlikte çalıştığı bir kadını taciz ettiği yönünde suçlamalar bulunan Morris’in kabineye alınması uygun olmadığından yerine Gutiérrez’in seçildiğini düşünen bazı feministler atamaya tepki gösterdiler. Gutiérrez neoliberal Partido de la U tarafından da destekleniyordu. Televizyon yapımcısı olan Gutiérrez’in atamasının tekrar değerlendirilmesine gerekçe olarak bakanlığın da müdahil olduğu bir davada davacı olarak bulunması gösteriliyor.
BİTİRİRKEN
Kabinenin önde gelen birçok bakanlığının Liberal Parti, neoliberal Partido de la U ve Muhafazakâr Parti kadrolarına bırakıldığı görülüyor. Bu durumun sebeplerinden birinin Kongre çoğunluğunu garanti etmek olduğu açık. Bir başka sebebin de Kolombiya tarihinin ilk sol hükümetinin ilk döneminde bürokrasi, ordu, polis ve sermaye elitleriyle yaşanacak olan gerginlikleri azaltma ihtiyacı olduğu düşünülebilir. Bu durumun sonucu olarak Petro’nun ittifakı dışında kalan ama hükümeti destekleyen sol partilerin kabineden dışlandıkları görülüyor. Hükümete dahil olmayan Muhafazakâr Parti dışişleri ve ulaştırma bakanlarını seçerken, hükümete dahil olan Yeşiller ve Comunes partilerinin bakan gösteremedikleri anlaşılıyor. Önümüzdeki dönemde özellikle Yeşiller Partisi’yle bu durumdan kaynaklanan gerilim yaşanması mümkün.
Petro hükümeti her ne kadar Kolombiya tarihinin ilk sol hükümeti olarak adlandırılmayı hak ediyor olsa da, kabinenin sol-liberal ittifakından oluştuğunu söyleyebiliriz. Bu durumun Petro’ya devlet içerisinden yönelebilecek tepkilerin önünü keseceği ortada. Bununla beraber, Kolombiya’da yaşanacak değişimin uluslararası sol çevreler tarafından beklendiği ölçüde radikal olmayacağı da atanan bakanlara bakarak anlaşılabiliyor.
İlk sol hükümetin temkinli hareket edeceği ve liberallerin kırmızı çizgilerini mümkün olduğunca aşmamaya gayret edeceği öngörülebilir. Venezuela’yla ilişkilerin normalleştirilmesi yönündeki adımlar ve ELN gerillalarıyla başlatılması planlanan barış süreci aslında Liberal Parti tarafından zaten desteklenen siyasi hamlelerdi. Sağlık sektöründe kamulaştırmalar, petrol ve maden şirketlerinin faaliyetlerinin sınırlandırılması, yüksek gelir veya malvarlığı sahibi olanlara uygulanacak gelir vergisinin artırılması gibi siyasi hamlelere karşı Liberal Parti’nin direnç göstermesi ihtimal dahilinde. Bu türden gerginliklerin nasıl çözüleceğini önümüzdeki günlerde göreceğiz.