Cumhuriyet’in ilanı ile başkent olan Ankara’da kamu yapıları inşa edildikçe konut sorunu da ortaya çıkar. O dönemde konut sorunu devlet eliyle lojman yada kooperatifler aracılığıyla çözülür. Ankara’da Ulus‘ta Ziraat Bankası merkez binası 1925 yılında Mongeri tarafından tasarlandığında bankada çalışan bürokratların konut ihtiyacı da unutulmamıştı.
Mongeri Kızılay’da Adakale Sokak’ta 13 dönümlük arazide farklı büyüklükte beş bloktan oluşan 'Memurin Konutlarını' banka çalışanları için lojman olarak planlamıştı. 1926-1928 yılları arasında inşa edilen memurin konutlarının tamamı bodrum üzerine iki katlı yapılar olarak inşa edildi. Konutların cephelerinde çıkmalar, geniş saçaklar, pencerelerin üzerindeki basık sivri kemerler birinci Ulusal Mimarlık Dönemi’nin üslubunun izleridir.
Tuna Caddesi’nin geçmesi ile 13 dönümlük arazi ikiye bölünür. İki bloğun bulunduğu 7335 metrekarelik alan Ankara Büyükşehir Belediyesi mülkiyetine geçer. Bir dönem Ankara Büyükşehir Belediyesi başkanlık konutu olarak da kullanılan yerleşkede, en son ikamet eden belediye başkanı Murat Karayalçın’dır. Melih Gökçek döneminde tarihi alan ve konutlar Osmanlıspor’a tahsis edilir.
Envantere kayıtlı olan konut ve bahçesinde, aralarında İlhan Koman heykelinin de bulunduğu sanat eserlerinin, uluslararası konukların başkanlık makamına yıllara sari olarak verdiği hediyelerin bu tahsis döneminde akıbeti ise muamma. Büyükşehir Belediyesi’nde kalan alanda yeni yönetimle birlikte Osmanlıspor çıkartılır ve alan Büyükşehir Belediyesi kullanımına geçer.
“ZİRAAT BANKASI’NDAN SATIŞA HAZIRLIK”
Alanın ikiye bölünmesinden kaynaklı üç bloğun bulunduğu 5935 metrekarelik alan ise Ziraat Bankası mülkiyetinde kalır. Ankara Kültür ve Tabiat Varlıkları tarafından 1989 yılında, üç blok korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı , yerleşke bahçesi de doğal sit alanı olarak tescil edilerek korumaya alınır. Tarihi yerleşkeye, 1990 yılı planlarında çok katlı otopark alanı olarak yükseklik 18.50 metre olacak şekilde altı katlı yapı öngörülür. Ziraat Bankası kreşi olarak işlev gören alanı, banka 2013 yılında satışa çıkartır ancak bu satış gerçekleşmez. 2019 yılında alanda plan değişikliği için imar planları hazırlanmaya başlanır. İmar planında kamuya ait alanın “özel sosyal tesis alanına” dönüşmesi altı katlı yapı önerilir. Böylece, Ziraat Bankası mülkiyetinde bulunan Mongeri tarafından Ankara Adakale Sokak’ta tasarlanmış, Cumhuriyetin kültürel ve kamusal varlığı memurin konutları ve doğal sit alanı olan yerleşkesinde ki büyük satış hazırlığının ipuçları imar planlarında açığa çıkar.
Yerleşke Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından 2020 yılında 1.Derece Doğal Sit Alanı statüsü kaldırılarak sürdürülebilir koruma ve kullanım alanı olarak tescil edilir. Alan 9 Temmuz 2020 yılında Ziraat Gayrımenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş mülkiyetine geçer.
31 Aralık 2020 tarihinde Ziraat Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş 1053 ada 2 parsel de bulunan üç tescilli yapı ve yerleşke bahçesi için gayrimenkul değerleme raporu talep eder. Gayrimenkul değerleme uzmanları “sekiz daireli 2 apartman ve bir dershaneli bir mektep” şeklinde hazırladıkları raporla binalara ve yerleşkeye 2.212.268.USD (ikimilyon ikiyüzonikibin ikiyüzaltmışsekiz dolar) değer öngörürler. Oysa alanın taşıdığı tarihi değerinin, simge değerinin, mimari değerinin, parasal karşılığı yoktur.
“CUMHURİYET’İN MEMURUNA VERDİĞİ DEĞERİN, MEKANSAL KURGUSUNUN GÜZELLİĞİ"
Memurin konutlarının yer aldığı yerleşke bahçesi özel peyzajı ile anıt ağaçları ile Ankara merkezinin ender alanlarından birisidir. Parsel sınırında sıralanan akçaağaç, çınar yapraklı akça ağaç, karaçam, zofora ağacı, Lübnan sediri, dut, ıhlamur ile mazı, kurtbağrı, ateş dikeni, gül, karakavak ile birlikte kent merkezinin nefes koridorudur.
Adakale Sokak’tan geçerken, bahçe duvarlarından hissedemediğiniz bir yerden ıhlamur kokuları geliyorsa işte o Ziraat Bankası’nın çalışanları için yaptırdığı konutların bahçesinde, Cumhuriyet’in memuruna verdiği değerin mekânsal kurgusunun güzelliğidir.
Şimdi bu doğal sit alanı ve tarihi yapıların olduğu kamusal alanla ilgili “özel sosyo kültürel alan“ olarak imar plan değişikliği öngörülmekte.
Plan değişikliklerinde özel sosyo kültürel tesis, özel spor, özel rekreasyon, özel sağlık, özel eğitim alanı olarak gördüğünüz her şey, planlama sürecinin kamusallığının neoliberal politikalarla AKP iktidarında, kamusal olan planın özelleştirilmesinin ifadesidir. Plan değişikliği araştırma ve açıklama raporunda ise, Ankara’da bulunan ve Cumhuriyet’in kamusal kültür varlığı olan alan ile ilgili Çankırı’da yapılan bir plandan kopyala yapıştır tekniğinin kullanması ise tabiri caizse liyakatsızlığın, meslek etiğinin ve kamu idarelerinin sistematiğinin nasıl iç edildiğinin göstergesidir.
Ziraat Bankası 30 Haziran 2022 tarihinde dava açma süresi dolan bu plan değişikliği ile Cumhuriyet’in kamusal ve kültürel mirasına yönelik büyük satışa hazırlık yapmaktadır. Ziraat Bankası’nın mirasyedi gibi bu satışa olanak sağlayan plan değişikliğinin Mimarlar Odası Ankara Şubesi tarafından yargıya taşınması mücadelede ilk adımdır. Kamusal alanın özelleştirilmesi kabul edilemez.