ESRA TOKAT
Haber dizimizin ilk bölümünde, Türkiye’de seçimlere yönelik yapılan pek çok seçim anketinin güvenilir olup olmadığının nasıl anlaşılacağı üzerinde durmuştuk. Haberimizin ikinci bölümünde ise Teyit.org okuyucular ve gazeteciler için seçim anketlerinin nasıl okunacağına dair bir yol haritası çizdi.
Seçim dönemleri gibi siyaset hakkında içeriklerin yoğun şekilde üretildiği ve tüketildiği bir dönemde karşımıza çıkan yanıltıcı içeriklerden birinin sahte anketler olduğunu ifade eden Teyit editörlerinden Emircan Saç, “Sosyal medyada kolaylıkla hesap oluşturması ve daha az içerikle metin oluşturulabilmesi ve başka kurumların isimlerini, logolarını kullanabilmesi yanıltıcı içeriklerin üretilmesine yol açıyor” dedi. Saç, bu sahta anketleri nasıl fark edileceğini ise adım adım şöyle anlattı:
Metodoloji önemli
Anketler birtakım metodolojilere bağlı şekilde yapılır. Bu metodolojiler çoğunlukla paylaşılan anketle birlikte verilir veya kişilerin ulaşabileceği web sitelere yönlendirebilir. Kişiler anketlerin sahte olup olmadığını anlamak için anketi kim/hangi şirketin yaptığının bulunması gerekiyor. Eğer bu temel bilgi bulunmuyorsa anketten şüphe etmeye başlamalıyız. Ayrıca, “Kaç kişiyle anket yapıldı? Ankette hangi sorular soruldu? Hangi anket hangi veri toplama yöntemiyle uygulandı?” sorularına da cevap bulamazsak veya herhangi bir yönlendirme yoksa paylaşılan anket sahte olabilir.
Basit bir Google araması
Paylaşılan anket içeriğinde eğer anketörün ismi varsa basit bir Google aramasıyla anketöre ulaşabilirsiniz. Arama sonuçlarında anketörün web sitesinin olmaması bizi şüphelendirmeli. Çünkü sosyal medya hesapları web sitelerden daha kolay bir şekilde açılabiliyor. Eğer web sitesi varsa, bu yine de yeterli değil. Sonraki adımda, bu şirket anketlerini nasıl yayınlamış diye bakmalı. Eğer anketler şeffaf bir şekilde yayınlanmıyorsa ve gerekli metodolojik detaylar verilmiyorsa anket sahte olmasa bile yanıltıcı veya güvenilirliği az olabilir. Ardından daha fazla emin olmak için kuruma veya kurumda çalışan kişi veya uzmanlara ulaşmaya çalışılabilir.
Diğer anket şirketleri ne diyor?
Sahte anketler, kişileri parti veya aday konusunda yönlendirmek veya oy atmaktan vazgeçirmek için bir partiyi rakiplerinden çok daha önde gösterebilir. Bu durumda kişiler, kendi oylarıyla sonucu değiştiremeyeceği izlenimine kapılabilir. Okuyucu, karşılaştığı anketleri diğer anketlerle karşılaştırarak değerlendirebilir. Eğer karşılaştırdığımızda çok farklı sonuçlar ortaya koyuyorsa sahte ve insanları parti veya adaya yönlendirmek istiyor olabilir.
Seçim dönemlerinde sahte anketler yayılıyor
Teyit olarak bugüne kadar birkaç seçim gördüklerini ve her birinde güvenilir olmayan, sahte anketlerin yayıldığına tanık olduklarını kaydeden Saç, “Bu tür anketler seçmenleri umutsuzluğa, paniğe ya da heyecana sürükleyerek onların davranışlarını karar verme noktasında değiştirebilir. Sahte anketler hakiki sorunlar doğurabilir. Seçim söz konusu olduğunda doğru bilgi doğru karar aldırır” dedi.
Demokrasi için ciddi bir tehdit
Güvenilir olmayan anketlere dair en tehlikeli durumlardan birinin seçmenlerin, seçimlerin bir değişim yaratabileceğine dair inancını kaybetmesi olduğunu belirten Saç, “Seçmenlerin oy kullanmaktan kaçınmasına ve demokratik katılımın düşmesine sebep olabilen anket sonuçları, umutsuzluğa yol açabilir. ‘Zaten x partisi kazanacak’ ya da ‘oy kullanmaya gerek yok’ şeklindeki düşünceler manipüle edilmiş anket sonuçlarını yayanların tam da istedikleri şeyler. Yani seçimlere karşı güvensizliğin ve umutsuzluğun artması, demokrasi için ciddi bir tehdit” şeklinde konuştu. Saç konuşmasında şunlara yer verdi:
Siyasi yakınlığı varsa güvenilirliği sorgulamalı
“Seçmen davranışını ölçmeye çalışan anketleri yapan veya finanse eden kuruluşun siyasi yakınlığı veya amacı varsa bu araştırmanın güvenirliğini ve insanların verdiği yanıtları etkileyebilir. Bu sebeple okuyucu, eğer çalışmanın sponsoru veya anket şirketinin bir siyasi yakınlığı varsa araştırmanın güvenirliğini sorgulaması gerekir. Bunun aksine eğer anket çalışması üniversiteler gibi kamuoyu tarafından saygın görülen kurumlar tarafından yapılıyorsa insanlar bu anketlere daha fazla yanıt verirler. Bu da anket çalışmalarında görülen yanıtlamama yanlılığını azaltır.”
Bilgilerin paylaşılması talep edilmeli
“Anket şirketleri açık bir şekilde bilgilerini paylaşmadığından dolayı çoğu kişi anketlere şüpheci bir şekilde yaklaşıyor. Bunun aşılması için, okuyucular öncelikle anket şirketlerinin ve anketlerin şeffaf ve yayın ilkelerine bağlı bir şekilde yayınlandığından emin olmaları gerekiyor. Açık bir şekilde bu bilgileri paylaşmayan anket şirketlerinden talep etmeli, sağlanmazsa bu anketlere güvenmemeleri gerekiyor. Paylaşıldığı takdirde, paylaşılan anketleri yorumlamak için metodolojik tercihlere bakmaları gerekiyor. Çünkü anketlerin güvenilirliği bilimsel metodolojiler ve bu seçilen metodolojilerin getirdiği sınırlılıkların bilinmesiyle hareketle anlaşılır. Anketlerin oluşturulması sırasında hem masraf hem de kusurları en aza indirmeye çalışıldığı için kusursuz anket çalışması ancak seçim günü sandıkta olabilir.”