İskoçya'nın Glasgow kentinde düzenlenen İklim Değişikliği zirvesi, kısaca COP26, 2 haftalık bir maratonun sonunda bitti...
Son dakikada çıkan krize rağmen Türkiye dahil 197 ülke bir anlaşma metninde uzlaştı.
Ülkelerin yeni emisyon azaltım hedeflerini güncellemesi içinse 1 yıl süre verildi...
Şaka değil, kömür kullanımını azaltmayı hedefleyen tarihteki ilk anlaşma bu!
Ne var ki uzmanlar, COP26’dan çıkan antlaşmanın yetersiz kaldığında hemfikir. Çünkü mevcut taahhütler, küresel ısınmayı yüzyıl sonuna kadar en az 2,4 dereceye yükseltecek.
Bilim insanları küresel sıcaklıkların 1,5C'den fazla artmasıyla, milyonlarca insanın ve canlının büyük zarar göreceğini ve geri dönüşün mümkün olamayacağı konusunda uyarıyor.
Bu nedenle öncelikli hedef, küresel ısınmayı 1.5 derecede tutmak.
COP26 da bu hedefle yola çıktı, fakat BM Genel Sekreteri Antonio guterres belirttiği gibi çıkan sonuç, yeterli değil. Guterres, “Hâlen iklim felaketinin kapısını çalıyoruz" dedi.
ÇİN-HİNDİSTAN’IN ÇIKIŞININ ARDINDA ABD VARDI
COP26 Başkanı Alok Sharma’yı ağlama noktasına getiren hadise, hazırlanan orjinal anlaşma metnine Hindistan ve Çin’in yaptığı itirazdı.
Dünyada en çok karbon emisyonuna neden olan ilk 10’un içerisinde yer alan bu iki ülke, kömür kullanımını “aşamalı olarak bırakmak” yerine “aşamalı olarak azaltmak” teriminde diretip başarılı oldular.
Diyeceksiniz ki aradaki fark ne?
Kelime oyununun ardında, kömürü bırakmayı ertelemek var. Yani devam eden kömür yatırımları sonlandırılmıyor, aksine yeşil ışık yakılıyor.
İklim Konferansı’nı Glasgow’da takip eden çevre mühendisi ve Heinrich Böll Stiftung Derneği Proje Koordinatörü Menekşe Kızıldere, Arka Plan’a COP26 hakkında şu değerlendirmeleri yaptı:
"Aslında Çin ve Hindistan’ın bu son dakika çıkışının arkasında ABD’nin de olduğu biliniyor. İngiltere’nin yürüttüğü diplomasi zayıf kaldı. Aslında ‘aşamalı olarak azaltak’ diyerek fosil endüstrisine zaman tanındı. Kömürden çıkış olsaydı, 2030’a kadar ülkeler kömürden çıkacaktı. Şimdi bu süre uzatıldı. Dolayısıyla 1.5 derece hedefi de tehlikeye girdi.”
COP26’da hayal kırıklığı yaratan bir başka unsur, iklim değişikliğinden en çok zarar gören ülkelerin beklediği acil yardımı yine alamaması oldu...
Gelişmekte olan ülkelerin yeşil ekonomilere geçişi yapabilmeleri için yılda 100 milyar doların, ancak 2023’te aktarılacağı öngörülüyor. Fakat uzmanlar, bu miktarın yeterli olmadığını, trilyon doların konuşulması gerektiğini vurguluyor.
COP26’DA TÜRKİYE: İKLİM FONLARI
Bu arada medyaya yansıyan haberlerin aksine, Glasgow’da Türkiye’den katılımının çok yüksek olmadığını belirtiyor Kızıldere:
“400 kişi kayıtlıydı ama toplam 200 kişi, farklı zamanlarda katıldı. Yer sorunu bunun bir nedeniydi. Konferansta toplam 60 delegasyon üyesi vardı. Güzel olan, genç müzakerecilerin görüşmeleri izlemesiydi. Türkiye, fon konusunu çözünce Ek-1’den çıkmayı askıya aldı ve uzlaşmacı bir tutumu vardı. Fazla birşey yapmasına gerek kalmadı. Çin-Hindistan-ABD sayesinde anlaşmada değişiklik yapılması, Türkiye’nin işine yaradı diyebiliriz.”
Glasgow İklim Paktı’yla kömürü “aşamalı” da olsa bırakmaya, yenilenebilir enerjilere geçişe söz veren Türkiye, bunu nasıl yapacak?
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un COP26’daki konuşmasına bakacak olursak “herşey kontrol altında”!
Menekşe Kızıldere, “Bakan Kurum’un konuşmasından anladığımız, iklim politikalarının devlete bağlı ajans ve kurumlarla yapılacak. Bakanlıkta bir İklim Dairesi kuruldu, diplomasi ayağını götürecek. Ama Bakan, proje bazlı işleri Çevre Ajansı’nın yapacağı vurgusu yaptı. Aslında çok şaşırtıcı değil, çünkü fonlara dayalı bir iklim finansmanı meselesi var. Kurum’un iklim değişikliğiyle ilgili sözlerinde mücadeleden ziyade hep büyüme, gelişme vurgusu dikkat çekti. İklim konusu, sıkışmış ekonomiyi rahatlatmak için kullanılacak gibi...” diyor.
Anlayacağınız iklim politikalarında da Emine Hanım’nın Çevre Ajansı başat rol oynayacak.
Ormanların korunmasına hiç değinmeyip, yapılan ağaçlandırma çalışmalarından bahseden bir Bakanlık, iklim değişikliğiyle ilgili ne kadar samii bir mücadele yapabilir?
Propaganda bir yana, önümüzde belirsizliklerle dolu, zorlu bir süreç var.
Marmara Üniversitesi’nden Küresel Çevre Politikaları uzmanı Prof. Semra Cerit, twitter’da şu hususlara dikkat çekti:
1- Türkiye’nin bir an evvel karbon veya emisyon fiyatlandırmasına geçmesi lazım. Kirletenlerin bedel ödemesi için yapılacak düzenlemenin, adil ve şeffaf olması gerekiyor.
2 - Emisyon ticareti için bir piyasa mekanizmasının oluşturulması gerekiyor. Fakat Türkiye’nin kamu yönetimi yapısında bunun için gerekli kurumsallaşma bulunmuyor.
Kızıldere, COP26 kulislerinde konuşulan önemli bir konunun da Türkiye’nin enerji dönüşümü alanında olduğunu aktardı:
“EPDK’nın altında kurulacak bir enerji dönüşüm birimi ile bu dönüşümün yapılması planlanıyor. Bu çok ciddi bir mesele, ciddi bir sermaye değişimi ve özellikle emek alanında büyük değişim demek. Nasıl yönetileceğini ileride göreceğiz, diyelim...”
TÜRKİYE COP26’DA BAŞKA NELERE İMZA ATTI?
- Ormanlar ve Arazi Kullanımı Deklarasyonu: Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 133 ülke tarafından imzaladı. Deklarasyonu imzalayan hükümetler, sürdürülebilir kalkınma kapsamında kapsayıcı bir kırsal dönüşümü teşvik etmeyi ve 2030 yılına kadar orman kaybını ve arazi bozulmasını durdurmak ve tersine çevirmek için birlikte çalışmayı taahhüt ettiler. Nasılı bilinmiyor. “İklim finansmanı yalnızca kamu tarafından kullanılabilir. Kamu-özel işbirliği üzerinden kendi çıkarları için bu fonları kullanması sözkonusu olabilir, çünkü mekanizmalar netleşmedi” diyor Kızıldere.
- Atılım Ajandası: 2030’dan önce temiz enerji teknolojileri ve sürdürülebilir çözümleri tüm karbon yoğun sektörlerde en uygun fiyatlı, ulaşılabilir ve en cazip hale getirmek için birlikte çalışmayı vaat ediyor. Enerji, ulaştırma, çelik ve hidrojen alanında belirlenen bu hedeflere Türkiye de imza attı.
- Havacılık İklim Hedefleri: Türkiye dahil 20’den fazla ülke, uluslararası Havacılık İklim Hedefleri Koalisyonu’ndaki sonuç deklarasyonuna imza attı. Buna göre taraf ülkeler, havacılık kaynaklı emisyonları 1,5 derece hedefi doğrultusunda azaltmak için birlikte çalışacak.
- Elektrikli araçlar: 100’den fazla ülke ve otomobil üreticisi, en geç 2040’a kadar tüm dünyada, tüm yeni otomobil ve kamyonet satışlarının sıfır emisyon olmasını taahhüt etti. (KAYNAK: CAN EUROPE TÜRKİYE)
COP26’DAKİ KARARLAR HAYATIMIZA NASIL YANSIYACAK?
İklim Zirveleri’nde konuşulan pek çok terim ve aksiyon, kulağımıza yabancı geliyor. Fakat hepsinin hayatımızda birebir karşılığı olacak. Bbc çevre muhabiri Helen Briggs, alınan kararlar uygulanırsa hayatımızın nasıl değişeceğini şöyle sıralıyor:
1- Elektrikli arabalara geçmek, kısa vadede yaşanacak değişimlerin arasında.
Uzmanlar, yeni elektrikli araçların gelecek beş yıl içerisinde benzinli ya da dizel araçlarla aynı fiyatlara satılacağını düşünüyor..
2- Isınmada daha çevre dostu alternatifler desteklenecek: Güneş panelleri ve ısı pompaları evlerimizde standart hale gelebilir. Çimento ve betona göre düşük karbonlu alternatifler kullanarak yeni evler inşa edeceğiz. Eski binaların izolasyon ve altyapısı da buna göre değişecek.
3- Gıda ve yolculuk pahalılaşacak: İster ithal gıda ürünleri satın alalım, istersek yabancı bir ülkeye uçakla gidelim, yaşam tarzlarımız karbon emisyonlarına katkıda bulunuyor.
Mesela gelecekte İngilizler, Birleşik Krallık'ta üretilmiş olsun ya da olmasın, bir ürünün karbon emisyonunun maliyetinin, ödedikleri fiyata eklendiğini görebilir.
Fiyat artışı, üretici ve tüketici açısından davranış değişikliğine yol açar mı, onu henüz bilemiyoruz...
KONUYLA İLGİLİ ÖNCEKİ İKİ PODCASTİMİZİ DİNLEMEK İÇİN PLAY'E TIKLAYINIZ
İklim krizi terimleri, bilimsel öngörüler ve COP26’nın önemi için
Türkiye’nin kömürden çıkışı mümkün mü, nasıl?
HAFTANIN SESİ: URARTUCA
Van’da, Urartu Kalesi’nin kadim bekçisi Mehmet Kuşman (81), dünyada Urartuca bilen 12 kişiden biri, ayrıca yazabilen tek kişi… Dil, zenginliktir!