Alternatif uygulamalar dev şirketlere rakip olur mu?

Bilimsel çalışmalar sosyal medya kullanımını azaltanların ya da tamamen bırakanların fiziksel ve zihinsel olarak daha sağlıklı hale geldiklerini, çoğunun daha üretken olduğunu, konsantrasyonlarının yükseldiğini ve mutluluklarının da arttığını gösteriyor.

Ancak dijital ortamlardan uzaklaşmak o kadar kolay değil. Birçok kişi sosyal medyayı, arkadaşları ve ailesiyle bağlantıda kalmak, haberleri ve çevrimiçi tartışmaları takip etmek amacıyla kullanıyor.

Sorun ise tüm büyük platformların kullanıcıları uygulamalarında daha uzun süre tutabilmek için tasarladıkları algoritmalarda. Zira bu algoritmalar kullanıcıları ticari amaç taşıyan eğlenceli görseller ve videolar girdabına sürüklemek amacıyla hazırlanmış durumda.

33 yaşındaki Hollandalı doktor Elselien Kuepers çözümü, ticari olmayan, daha az popüler bir uygulamaya geçmekte buldu. DW'ye konuşan Kuepers, yeni uygulama hakkında, "Bana rahat ve daha özgün bir deneyim sunuyor" dedi.

Kuepers'ın kullandığı uygulama olan BeReal, insanların her gün hayatlarının bir anlık görüntüsünü göndermelerine olanak tanıyor. Rastgele saatlerde günlük bildirimler göndererek, kullanıcılara kendi fotoğraflarını çekmeleri ve paylaşmaları için iki dakika veriyor. Uygulama, filtre kullanılmasına da izin vermiyor, bu nedenle paylaşımlar o andaki durumu tam olarak yansıtıyor. Zaman çizelgesinde kullanıcıların yürürken veya yemek yerken kaydettikleri fotoğrafları görülüyor. Bazı resimler eğri dururken, bazı kişilerin yüzlerinin yarısı çerçeve dışında kalmış olabiliyor. Kuepers bu durumu, "Üzerinde çalışılmış ve mükemmeliyetçi görüntülerle dolu Instagram'dan bile daha heyecan verici buluyorum" sözleriyle tanımlıyor.

BeReal, 2022 yazında popülaritesini artırdı. En çok indirilen sosyal medya uygulamaları sırasında 10'uncu olarak yer aldı. Böylece genel sosyal medya uygulamalarından daha farklı ve daha az sorunlu bir sosyal medya uygulamasına olan ilginin de altını çizmiş oldu. Bu ilgi ise büyük teknoloji devleriyle rekabet etme şansı arayan çok sayıda, Start-up olarak adlandırılan yeni şirketin mantar gibi çoğalmasına yol açtı.

Sorunları inovasyonla çözmek

Tiktok, Facebook veya YouTube gibi klasik platformlara yönelik eleştiriler genellikle algoritmaları veya çalışma modellerini hedef alıyor. Ortalama bir kullanıcının bir sosyal medya uygulamasında geçirdiği süre, sosyal medya şirketleri tarafından kategorize edilir ve reklam şirketlerine satılır. Platformlar, uygulamaları optimize etmek ve bazen üçüncü taraflara satmak için kullanıcılarının verilerini analiz eder. Bu iş modeli, piyasayı elinde tutan sosyal medya platformlarının ana sorunlarını oluşturur.

Bu sorunları şöyle sıralamak mümkün:

Ruh sağlığı üzerinde kötü etkiler bırakması, bağımlılık yapma potansiyeli, veri gizliliğinin ihlali, yanlış bilgilerin yayılması ve kullanıcıların çoğunlukla maruz kaldığı yanlı veya tek taraflı bilgi aktarımları.

Almanya'da Ulm Üniversitesi'nde moleküler psikoloji profesörü olan Christian Montag ve ekibi tarafından 2022 yılının Aralık ayında yayınlanan bir araştırma makalesinde, büyük teknoloji kuruluşlarının çalışma modelleri hakkında bilgiler yer aldı.

Prof. Montag, "Kullanıcıların bir sosyal medya hizmetinin kullanım hakkını kendi verileriyle ödediği sürece bu sorunların çözülemeyeceğini düşünüyorum" diyor.

Yeni uygulamalar sosyal medya sorunlarını çözer mi?

Alternatif sosyal medya girişimleri, algoritmalar yerine kullanıcıların veya kullanıcı topluluklarının platform genelinde içerik akışını kontrol ettiği merkezi olmayan ağ yapıları tasarlayarak bu sorunları önlemeye çalışıyor.

Bu uygulamalardan Mastodon, tek bir ana sunucu yerine birbirine bağlı sunuculardan oluşan bir "federasyon” sistemi ile çalışıyor. Sunucusu olan her kullanıcı kendi kurulumunu yapabiliyor. Fediverse olarak bilinen bu oluşum, bir sunucudaki kullanıcıların diğer sunuculardaki kullanıcılar ve gruplarla etkileşim kurmasını sağlıyor. Örneğin Twitter ile karşılaştırıldığında, Mastodon'daki toplulukların kendi yönergelerini oluşturma konusunda daha fazla özgürlüğe sahip olduğu görülüyor. Burada paylaşılan içerikler, çoğu birden fazla topluluğa üye olan kullanıcılar aracılığıyla daha geniş ağlarda yayılıyor ve kapalı sohbet odalarına dönüşmeleri de bu şekilde engellenmiş oluyor.

Benzer birçok uygulama gibi, Mastodon da zararlı veya illegal paylaşımları silme kararını kullanıcıların taktirine bırakıyor. Bazı uygulamalar ise bu kararı rastgele seçilenlerden oluşan jürilere devrediyor.

Elon Musk'ın Twitter'ı devralmasının ardından Mastodon, Twitter'dan ayrılan kullanıcıların tercih ettiği uygulamalardan biri olarak öne çıktı.

Steem veya Mind gibi diğer bazı alternatif uygulamalar, Blockchain teknolojisini gelir sağlama işlevlerine dahil etti. Bu sistem, şeffaf ve anonim olması, merkezi bir sistem olmayışı ve dışarıdan müdahaleye izin vermemesi nedeniyle tercih ediliyor.