Anayasa Mahkemesi, Yargıtay’a yeni bir kararıyla yanıt verdi: AYM kararının yerine getirilmemesi yeni bir ihlaldir

KISA DALGA ÖZEL

“Anayasa Mahkemesi’nin verdiği yeniden yargılama kararı uygulanmayan” başvurucunun talebini yerinde gören Anayasa Mahkemesi, bu durumun “adil yargılama hakkının ihlali” olduğuna hükmetti.

AYM ayrıca toplantı ve gösteri hakkından Cizre’de yürütülen güvenlik operasyonlarına, kadına karşı şiddetten tıbbi ihmal iddialarına kadar geniş bir yelpazedeki başvurularda da ihlal kararları verdi.

3. Ceza Dairesi’ne yanıt gibi karar: Hakkaniyete uygun yargılanma

Anayasa Mahkemesi bölüm toplantısında, 16 Kasım Perşembe günü görüşmeye başladığı 30 önemli bireysel başvuru dosyası ile ilgili kararlarını duyurdu. AYM’nin açıkladığı kısa kararlarda başvurucu isimleri ve olayın ayrıntısı yer almazken sadece başvuru konusu ile sonuçlarına yer verildi.

Anayasa Mahkemesi, Can Atalay kararının yerine getirilmemesi nedeniyle ortaya çıkan tartışmaları doğrudan ilgilendiren bir karar verdi.

Mahkeme, önüne gelen benzer bir davada ihlal kararı verdi.

İsmi açıklanmayan başvurucunun “Anayasa Mahkemesinin ihlal kararına dayanılarak yapılan yargılamanın yenilenmesi talebinin reddedilmesi nedeniyle hakkaniyete uygun yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiası”nı görüşen Anayasa Mahkemesi Bölümü, “Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki hakkaniyete uygun yargılanma hakkının” ihlal edildiğine karar verdi.

Yargıtay’ın Can Atalay kararına yanıt niteliğinde

Anayasa Mahkemesi (AYM), cezaevinde tutuklu bulunan Türkiye İşçi Partisi (TİP) Hatay Milletvekili Can Atalay’ın "seçilme hakkı" ile "kişi hürriyeti ve güvenliği" haklarının ihlal edildiğine hükmetmiş, karar 4'e karşı 9 oyla alınmıştı. Ancak önce yerel mahkeme, ardından Yargıtay 3. Ceza Dairesi Anayasa Mahkemesi’nin kararına uymayı reddetmişti. Yargıtay 3. Ceza Dairesi, tarihte ilk defa, Anayasa Mahkemesi’nin Can Atalay kararında imzası bulunan AYM üyeleri hakkında suç duyurusunda bulunulmasına karar vermişti. Karar, iktidar çevrelerince “yargı krizi” olarak sunulmuş ve Anayasa değişikliği yapılarak Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvuru hakkının tırpanlanması gerektiği savunulmuştu. CHP ve muhalefet ise Yargıtay kararını “darbe girişimi” olarak nitelendirmişti. AYM’den Yargıtay kararından sonra herhangi bir açıklama yapılmamıştı.

Cizre’deki operasyonlara ilişkin 8 ret bir ihlal kararı

AYM, Şırnak’ın Cizre ilçesinde hendekler döneminde yürütülen operasyonlarda hayatlarını kaybedenlerin yaptığı 9 ayrı başvuruyu da inceledi.

AYM’nin incelediği 9 başvurunun konusu “Başvuru, Şırnak'ın Cizre ilçesinde güvenlik güçleri tarafından terörle mücadele kapsamında yürütülen operasyonlar sırasında meydana gelen ölüm olayı ve bunu takip eden süreç nedeniyle başta yaşam hakkı olmak üzere temel hak ve hürriyetlerin ihlal edildiği iddiasına ilişkindir” şeklinde açıklandı.

AYM, bu başvurulardan 8’i hakkında “Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının ihlal edilmediğine” karar verdi. AYM bir dosyada ise ihlal kararı verdi.

Bu dosyada “Silahlı güç kullanımının etkili soruşturulmadığına ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna” karar veren heyet, esas incelemesi sonunda da Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının usul boyutunun ihlal edildiğine” hükmetti.

Heyet, aynı başvurudaki “Acil sağlık hizmeti sunulmadığına ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğu” kararı verdi.

AYM, ihlal verdiği bu dosyada başvurucu Nuri Cağlı yönünden başvurunun başvuru hakkının kötüye kullanımı nedeniyle reddine karar verirken başvurucunun avukatı olan ve HEDEP milletvekili Nevroz Uysal Aslan’a 2 bin TL disiplin para cezası verilmesine karar verdi.

İhlal kararları

Anayasa Mahkemesi bölümlerinin verdiği diğer ihlal kararları ise şöyle:

1 MAYIS GÖSTERİSİ

1 Mayıs gösterilerine yapılan polis müdahalesine ilişkin soruşturma neticesinde kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesi nedeniyle kötü muamele yasağı ile toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının; haksız gözaltına alma işlemi nedeniyle de kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkin başvuruda “Anayasa’nın 34. maddesinde güvence altına alınan toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğine” hükmedildi.

GÖSTERİYE KATILAN MEMUR

Kamu görevlisi başvurucunun katıldığı gösteri yürüyüşünde kolluk görevlilerince yapılan dağılma çağrısına uymayarak mukavemet göstermesi nedeniyle disiplin cezası ile cezalandırılmasının toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkını ihlal ettiği iddiası da yerinde bulundu. AYM, Anayasa’nın 34. maddesinde güvence altına alınan toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğine hükmetti.

ADİL YARGILANMA

Uyuşmazlığın sonucunu etkileyen esaslı iddiaların karşılanmaması nedeniyle adil yargılanma hakkı kapsamındaki gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkin başvuruya ilişkin kararında “Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğine” hükmedildi.

GÜVEN İLİŞKİSİ NEDENİYLE İŞ AKDİNİN FESHİ

AYM, üç ayrı başvuruda da “güven ilişkisinin bozulduğu gerekçesine dayanılarak iş akdine son verilmesi üzerine açılan işe iade davasında gerekçeli karar hakkı ile mülkiyet hakkının ihlal edildiği” iddialarını inceledi. AYM bu başvurularda “Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği” sonucuna vardı.

KADINA KARŞI ŞİDDET

6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında verilen önleyici tedbir kararının kaldırılması nedeniyle maddi ve manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkin de ihlal kararı çıktı.

AYM, önleyici tedbirin kaldırılmasının Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan maddi ve manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi hakkını ihlal ettiği sonucuna vardı.

TIBBİ İHMAL

Başvuru, tıbbi ihmal sonucu zarara uğranılması nedeniyle maddi ve manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi hakkı ile yargılamanın uzun sürmesi nedeniyle makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan maddi ve manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi hakkının ihlal edildiğine karar verildi.

Üniversite sınavlarında din dersi soruları başvurusu

AYM, diğer başvurularda ise erteleme, kabul edilemezlik, genel kurula sevk ve ihlal iddiasının reddi gibi kararlar verdi.

AYM, ilk ve ortaöğretimde zorunlu ders olarak okutulmakta olan din kültürü ve ahlak bilgisi dersinden üniversite sınavında sorumlu tutulma nedeniyle din ve vicdan hürriyetinin ihlal edildiği iddiasına ilişki başvurunun ise genel kurula sevkine karar verdi. (Kısa Dalga)