Sendikalaşmaya izin vermeyen patates firması hakkında AYM'den "hak ihlali" kararı

Anayasa Mahkemesi, Şeker-İş Sendikasının, Türkiye’nin ‘en büyük french fries patates’ firmasında toplu iş sözleşmesi imzalamak için yaptığı yetki başvurusunda 4 yıllık yargılama sürecinin hak ihlali olduğuna dikkat çekerek, “Yargı mercilerinin tutumunun işçilerin sendikal haklara erişimini yargılama süreci boyunca imkansız kıldığına" hükmetti.

Türkiye Gıda ve Şeker Sanayi İşçileri Sendikası’nın (Şeker-İş), patates firmasında toplu iş sözleşmesi imzalamak için yetkiyi alacak sayıya ulaştı. 4 Ağustos 2014 tarihinde eski adıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na yeterli üye sayısını sağlandığını gösteren yetki başvurusunda bulundu.

Bakanlık işyerinin İstanbul ve Afyonkarahisar’da iki işletmesi olduğunu, bu iki işletmelerdeki 140 işçiden 78’nin sendika üye yapılarak yeterli çoğunluğun sağlandığını tespit edip sendikaya yetki verdi. İşveren, 9 Eylül 2014 tarihinde İstanbul ve Afyonkarahisar’daki iş mahkemelerinde yetki tespitine itiraz davası açtı. 5 Şubat 2015 tarihinde iki mahkemenin davası birleştirilerek, dosyaya Afyonkarahisar’daki iş mahkemesinin bakması kararlaştırıldı. İş mahkemesi 10 Nisan 2015 tarihinde verdiği kararında, asıl davanın süresi geçtikten sonra açıldığını belirterek, ‘hukuki yarar yokluğu’ gerekçesiyle davayı reddetti. Yargıtay, mahkemenin kararını bozarak, dosyayı yeniden mahkemeye yolladı.

Dosya yeniden önüne gelen mahkeme bu kez de işyerinin merkezinin İstanbul’da olduğu gerekçesiyle yetkisizlik kararı verdi. Şeker-İş kararı temyiz ederken, aynı zamanda sendikal hakların kullanılamadığını belirterek, 25 Temmuz 2016 tarihinde AYM'ye bireysel başvuruda bulundu.

AYM’deki bireysel başvuru beklerken sendikanın temyizine ilişkin karar Yargıtay’dan çıktı. Yargıtay, 2016 yılında sendikanın örgütlenmeye çalıştığı patates firmasının tek bir işyerinin olduğunu öne sürüldüğünü ancak mahkemenin işyeri işletme ayrımını duraksamaya yer vermeksizin tespit edemediğini kaydederek, mahkemenin yetkisizlik kararını bozdu. Yargıtay dosyayı Afyonkarahisar İş Mahkemesi’ne gönderdi. Mahkeme 31 Mayıs 2018 tarihinde bozma kararına uyarak sürdürdüğü yargılamada, sendikanın yetkiyi sağladığına karar vererek davayı reddetti.

Sendika'ya manevi tazminat

Uzun süren yargılama süreci sonunda sendika TİS için yetkiyi alırken AYM’den de sendikanın yaptığı bireysel başvuruya ilişkin yaklaşık 4 yıl sonra 19 Kasım 2020 tarihinde karar çıktı. AYM, sendikal hakların ihlal edildiğine, sendikaya 25 bin lira manevi tazminat ödenmesine ve kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığı’na gönderilmesine oybirliği ile karar verdi.

Kararın gerekçesi

Kararın gerekçesinde 2014-2018 yılları arasında geçen 4 sene “Oldukça uzun bir süre” olarak değerlendirilerek, “Sendikanın davacı işyerindeki işçileri temsil etme, işçi ve işveren arasında bir köprü oluşturma gerektiğinde işyerini işçilerle ilgili konularda ikna etme, işçi sayısını artırarak sosyal ve finansal kaynaklarını güçlendirme gibi haklarından yoksun bırakıldığı açıktır” denildi.

Gerekçede işçilerin 4 yıl gibi bir sürede sendikal haklardan ve koruma sisteminden faydalanamadığına dikkat çekilerek, şu değerlendirmede bulunuldu:

“Olaylar bir bütün olarak değerlendirildiğinde, nihai kararın sonucundan bağımsız olarak, mevzuatın öngördüğü şekilde süratle sonuçlandırılması gereken bir dava süreci sürüncemede bırakılmıştır. Bu itibarla yargı mercilerinin tutumu başvurucu ve başvuru ile birlikte çalışan işçilerin TİS kapsamında sendikal faaliyette bulunma olanağını ve sözleşmenin getirdiği sendikal haklara erişimini yargılama süreci boyunca imkansız kılmıştır.”

(ANKA)