TÜİK'e dava açma tartışması... Ne yapmalı?

Kısa Dalga - Çalışma ekonomisi uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik, “TÜFE endeksine dava açalım, kayıplarımızı alalım, önerisinin önünde yığınla teknik ve hukuki engel var. Bu yol neredeyse çıkmaz yoldur. Bunlarla uğraşmaya değmez” dedi.

Kısa Dalga yazarı İbrahim Ekinci, “TÜİK, rakamlarını denetime açsın!” başlıklı yazısında, TÜİK verilerinin denetime açılması, TÜİK’in detaylı veri ve gelir gruplarına göre farklı endeks açıklaması gerektiğini belirtmişti. Aziz Çelik’in “TÜİK’e dava açılmasını, kayıpların telafisinin talep edilmesini fantastik ve gerçekleşmesi neredeyse imkânsız bir iş olarak gördüğünü” anımsatan Ekinci, bu görüşe katılmadığını ifade etmişti. Ekinci, TÜİK’e binlerce dava açılması gerektiğini savunmuştu.

Aziz Çelik, sosyal medya hesabından “TÜİK’e karşı ne yapmalı? İbrahim Ekinci’nin yazısına katkı” başlığıyla yaptığı paylaşımda, TÜİK’e çeşitli konularda dava açmanın mümkün ve gerekli olduğunu vurgulayarak, şu ifadeleri kullandı:

“Örneğin; DİSK madde fiyat listesinin yayından kaldırılması üzerine dava açtı ve davayı kazandı ve dava kesinleşti. Bu davada söz konusu olan hukuksuz bir idari işlemdi. DİSK, TÜİK’in madde fiyat listesinin yayından kaldırmasına karşı dava açtı ve bu bilginin açıklanmasını talep etti. İdari yargı da madde fiyat listesinin açıklanmasının TÜİK’in görevi olduğuna karar verdi. Sendikalar, meslek örgütleri, partiler böyle somut konularda ve hukuksuz işlemlere karşı elbette dava açmalı. Böyle davaları destekliyorum. DİSK’in TÜİK’e açtığı dava sürecine de katkı verdim.

Ancak son günlerce bazı avukatlar tarafından gündeme getirilen ‘TÜİK’e dava açalım. TÜFE’nin doğru olmadığını tespit ettirelim. Kayıpları geri alalım’ şeklinde özetlenebilecek davaların gerçekçi ve mümkün olmadığını, yurttaşları boş hayallerin peşine takmak anlamına geldiği düşünüyorum. Elbette bu iddiaları ortaya atan avukatların somut hukuki gerekçelerini dinlemeye hazırım ama TÜFE’nin hatalı olduğunun tespiti ve idari yargı yoluyla yeni endeks ihdası gibi bir idari yargı usulü olduğunu düşünmüyorum.”

“TÜFE endeksine dava açmak bana fantastik geliyor”

“İdari yargı, idarenin hukuka aykırı eylem ve işlemlerini denetlemekle yükümlüdür. İdarenin işlem ve eylemlerine karşı iptal (yürütmeyi durdurma talepli) dava açmak elbette mümkün. Ayrıca tartışmalar olsa da idareye karşı munzam zarar davası yolu da denenebilir” diyen Çelik, söz konusu dava iddiasının ise bunlarla ilgisi olmadığını söyledi.

TÜİK işlemlerinin (TÜFE) idari işlemler olduğu için idari yargı yolu dışında bir yargı yolu olmadığını kaydeden Çelik, şöyle devam etti:

“Ancak idari yargıda TÜFE endeksinin hatalı olduğuna ilişkin dava açmanın sonuç vereceğini sanmıyorum. İdari yargının endeksin hatalı olduğunu tespit etmesi (tespit davası) ve yerine yeni endeks hesaplamasının idari usul hukukuna göre mümkün olduğunu ileri sürenler buna ilişkin gerekçelerini ortaya koymalıdır.

Dava açacak ilgili TÜFE endeksinin hatalı olduğunu gerekçeleriyle ortaya koymalı ve bundan zarar gördüğü belirtmelidir. Bu yolla TÜFE endeksinin iptali istenebilir. Somut tespite ve zarar iddiasına dayalı olarak iptal davası açmak elbette mümkün ama farazi bir iddiayla TÜFE endeksine dava açmak bana fantastik geliyor.

Öte yandan her ay açıklanan ve yaklaşık 600 bin veriye dayanan bir endeksin hatalarını ortaya koymak kolay iş değildir. Dahası idari bir işleme dava açmak istisnalar hariç 60 gün içinde mümkün. Geriye dönük endekslere idari yargılama usulü açısından nasıl dava açılacağı da meçhul. Dahası her ay derlenen bu 600 bin veri yayımlanmıyor, aleni değil. Yayımlanmayan verinin hatalı olduğunu ileri sürmek de pek mümkün değil. İleri sürülen ve bana fantastik gelen bu dava yolu yerine, DİSK’in yaptığına benzer şekilde TÜİK’in TÜFE detaylarını açıklaması istenebilir.”

“Nafile davalarla zaman, para ve ümit kaybetmeye gerek yok”

“İdari yargı TÜFE’yi hatalı bile bulsa yerindelik denetimi yapıp endeksi idare yerine hesaplamaz. Velev ki idari yargı TÜFE'nin iptaline karar verdi. Sonuç olarak TÜİK’in yenisini hesaplamasını isteyebilir” diyen Çelik, idari yargının endeksin hatalı olduğunu tespit ettirmesi ve bu endeks yerine yeni bir endeks hesaplatmasının olası olmadığını belirtti.

İdari yargının, idarenin yerine geçerek idari işlem yaratmaması ve bu içerikte karar verememesinin idare hukukunun en temel ilkelerinden olduğunu anımsatan Çelik, şu ifadeleri kullandı:

“Bu ilke kuvvetler ayrılığı ilkesinin mantıksal ve hukuki sonucudur. Dolayısıyla bir an için açılan davada TÜFE için iptal kararı verilse dahi mahkeme tarafından enflasyon oranı belirlenemez.

Sayın Ekinci’nin yazısında önerdiği yukarıdaki şekildeki binlerce dava önerisine katılmıyorum. Bu davalar olsa olsa dava açacaklar için boşuna masraf ve kamu avukatları için kazanç kapısı olabilir. Dava harcı ve davanın kaybı halinde TÜİK avukatında ödenecek vekâlet ücreti toplamı ciddi meblağlara ulaşabilir (yaklaşık 20-25 bin TL).

Dolayısıyla ‘TÜFE endeksine dava açalım, kayıplarımızı alalım’ önerisinin önünde yığınla teknik ve hukuki engel var. Bu yol neredeyse çıkmaz yoldur. Bunlarla uğraşmaya değmez.

Ancak vatandaşın bilgi edinmek için harekete geçmesi gerektiğini düşünüyorum. Böyle fantastik bir dava yolu yerine ben bütün vatandaşların CİMER yoluyla TÜİK’ten DİSK’in dava açtığı ve kazandığı madde fiyat listesini ve enflasyon verilerinin detayını talep etmesini öneriyorum. Vatandaş hiç masrafsız bir şekilde bu verileri CİMER üzerinden isteyebilir. Varsın TÜİK on binlerce bilgi talebini reddetmekle uğraşsın!

Dahası mesele teknik-hukuki bir mesele değil. Toplumsal ve siyasal bir meseledir. Sayın Ekinci’nin vurguladığı gibi TÜİK verilerini şeffaflaştırmalı. Alanında uzman kişilerden, sendika ve meslek odalarından temsilcilerinden oluşacak bir danışma veya denetim kurulu oluşturulmalıdır. Bu yönde toplumsal ve siyasal baskıyı artırmak lazım. Ancak ‘nafile’ davalarla zaman ve para ve hatta ümit kaybetmeye gerek yok bence.” (Haber Merkezi)