Brezilya: Lula da Silva iktidara dönmeye hazırlanıyor

Thomas Milz

Brezilya'da bugün devlet başkanlığı seçimleri yapılıyor. Hafta başında açıklanan bir seçim anketine göre, Brezilya'daki seçimler ilk turda eski devlet başkanı Luiz Inacio Lula da Silva'nın galibiyeti ile sonuçlanabilir.

Anket sonuçları, 76 yaşındaki Lula da Silva'yı yüzde 52 oy oranıyla önde gösteriyor. Görevdeki Jair Messias Bolsonaro'ya destek ise yüzde 34 ile sınırlı görünüyor.

Lula olarak da adlandırılan eski sendika lideri, seçimleri kazanması halinde, devlet başkanlığı görevini üç kez üstlenen lider olarak Brezilya tarihine geçecek.

2003 yılı itibariyle iki dönem devlet başkanlığını yürüten İşçi Partisi (PT) kurucularından Lula, Nisan 2018 ile Kasım 2019 arasında 580 gün hapis yattı.

Lula'nın hapiste olması sayesinde Bolsonaro, 2018 yılının sonunda devlet başkanı seçildi. Lula ise, hakkındaki mahkumiyet kararları 2021'in başında usul hataları nedeniyle iptal edilince, siyasi haklarını geri kazandı ve siyaset sahnesine geri döndü.

Ve o tarihten bu yana tüm anketlerde Lula, yüzde 20'ye ulaşan farkla, Bolsonaro'nun önünde görünüyor. Bolsonaro, Ağustos ayında devletin sosyal yardımlarını artırdıktan ve yakıt fiyatlarını düşürdükten sonra bu fark, kısa bir süreliğine de olsa yaklaşık yüzde 10'a kadar geriledi.

Üstelik 64 yaşındaki Bolsonaro, karısı Michelle'i de seçim kampanyasına dahil etti. First Lady, özellikle 2018 seçimlerinde üçte ikisi Bolsonaro'ya oy veren Evanjelik seçmene hitap etti. Son anketler ise bu destekte de gerileme olduğunu ortaya koyuyor.

Merkez partileri hayal kırıklığı yaratıyor

Seçim süreci, soldaki Lula ile sağdaki Bolsonaro kamplarının kutuplaşmasına sahne oldu. Bu kutuplaşma, merkez partilerinden bir adayın sivrilmesini de önledi. Sadece iki ciddiye alınabilecek aday var: Sosyal demokrat Ciro Gomes ile merkez sağ adayı Simone Tebet. Her ikisinin de pazar günkü seçimlerde ancak yüzde 5 oranında oy almaları bekleniyor.

Yaşanan seçim süreci, 2018 seçimlerindeki kutuplaşmayı andırıyor. O seçimleri Bolsonaro kazanmış, İP aday Fernando Haddad'a karşı zaferi de, seçmenlerin yolsuzluk skandallarına tepkisinin bir sonucu olarak değerlendirilmişti.

Şimdi işler değişti: Bolsonaro'nun popülaritesi, kötü salgın politikaları ve demokratik kurumları hedef alan aralıksız saldırıları nedeniyle geriledi.

Seçmenler, net bir seçim programı sunmamasına rağmen, Brezilya'yı yeniden "mutlu edeceğini” söyleyen Lula'yı destekliyor görünüyor.

Bolsonaro kazanacağını iddia ediyor

Aksine işaret eden anket sonuçlarına rağme Jair Messias Bolsonaro, seçimleri ilk turda kazanacağı konusundaki ısrarını sürdürüyor.

Bir kaç hafta önce, "Bu aynı zamanda Brezilya halkının çoğunluğunun hissiyatıdır” diyen Bolsonaro, seçim kampanyası boyunca seçmenlerin büyük heyecanı ve desteği ile karşılaştığını, bunun pazar günkü seçimlerden galip çıkacağının göstergesi olduğunu savunuyor.

2018 yılında Bolsonaro, elektronik oy sandıklarına müdahale edildiğini, ilk turdaki ezici zaferinin kendisinden çalındığını iddia etmişti.

Bolsonaro, o günden bu yana, hiç bir delil sunmaksızın, bu iddialarını pek çok vesileyle tekrarlıyor, üstelik destekçilerinde de bu komplo teorisi geniş destek görüyor. Sağcı lider, sık sık seçim sonuçlarını kabul etmeme tehdidinde bulunuyor. Çarşamba günü de partisi, Brezilya Liberal Partisi (PL), sandıkların güvenliği ile ilgili şüphelere yer verilen bir yazı yayımladı.

Seçimi kaybeder ve sonuçları kabul etmezse, idolü Donald Trump'ın "senaryosunu” örnek almış olacak. Trump, Kasım 2020'deki seçim mağlubiyetini halen kabullenmiş değil.

Bolsonaro'nun yenilgisi ayaklanmalara yol açar mı?

Siyasi gözlemciler, 6 Ocak 2021'de ABD Kongresi meydana gelen olaylara benzer gelişmelerin, Brezilya'da da yaşanmasından endişe ediyor.

Hatta Bolsonaro, o dönem Washington'da yaşanan şiddet eylemlerine anlayış göstermiş, ABD seçimlerinin, tıpkı 2018'de Brezilya'da olduğu gibi manipüle edildiğini iddia etmişti.

Ayrıca Bolsonaro destekçileri arasında, silah meraklılarının bulunması bir diğer endişe nedeni.

Sağcı liderin, silah temin edilmesini kolaylaştırması sonucunda bugün yaklaşık 1 milyon Brezilyalı silah taşıyabiliyor. Göreve ilk geldiğinde ülkede silah taşıma iznine sahip olanların sayısı 120 bindi.

Son aylarda bir dizi şiddet olayları meydana geldi. Örneğin Temmuz ayında, Brezilya'nın güneyindeki bir kasabada bir Bolsonaro destekçisi, İşçi Parti üyesi bir kişiyi vurarak öldürdü. Yine sağcı lideri destekleyenlerin Lula seçmenlerini öldürdükleri en az iki siyasi şiddet olayı daha kayıtlara geçildi.

Lula destekçileri, bazı seçmenlerin pazar günü yapılacak seçimlerde, Bolsonaro yandaşlarının yapabileceklerinden korktukları için oy kullanmayacaklarından endişe ediyor.

İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) de perşembe günü yaptığı bir açıklama ile duyulan endişeye vurgu yaptı. Örgütün Amerika Direktörü Juanita Goebertus, Brezilya makamlarına seçmenlerin güvenli bir şekilde oylarını kullanabilmeleri için gerekli tüm önlemleri alma çağrısı yaparken, "Hem çevrimiçi hem çevrimdışı yayılan nefret söylemleri, tacizler ve ciddi siyasi şiddet eylemleri, pek çok Brezilya seçmeni, görüşünü ifade etme ve siyasi haklarını kullanma konularında endişeye sevk etti” dedi.

156 milyon Brezilyalı seçmene, pazar günkü seçimlerde oylarını kullanmaları çağrısı yapıldı. Seçmenler oyları ile devlet başkanının yanı sıra valileri, kongre üyelerini ve eyalet parlamentoları üyelerini belirleyecek.