Çalışan EYT'li için rehber: Tazminat hesabı nasıl olacak, istifa edip sonra dönmek mümkün mü?
Milyonlarca kişinin yıllarca beklediği emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesinin önümüzdeki günlerde Meclis'e gelmesi bekleniyor. Ancak uzlan düzenlemeyle ilgili önemli soru işaretleri olduğunu belirtiliyor. Hacı Bayram Veli Üniversitesi öğretim üyesi Sosyal Güvenlik Uzmanı Dr. Okan Güray Bülbül ile Hukukçu Pamir Başer, EYT’li işçinin aylık bağlatıp işyerinde çalışmaya devam etmesine ilişkin koşullar ile bu konuda daha önce alınmış Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay kararlarını yorumladı.
İki uzmanın Ekonomi gazetesinde yayımlanan analizi özetle şöyle:
"Tek çare olarak ortaya konan aylık bağlatma koşullarından yaş şartının kaldırılması, sorunu çözmekle birlikte yeni sorunlar toplayan bir yöntem olmuştur. Bu çözüm; hem sosyal güvenlik sistemine kalıcı etkileri olacak hem de EYT’liler için yeni meydan okumalar ve riskler ortaya çıkartacak.
Bu risklerin ilki; hali hazırda bir işte çalışmakta olan EYT’li işçiler için Kanun hayata geçtikten sonra aylık bağlatmak için işyerinden ayrılma gerekliliği olarak ortaya çıkıyor."
Aylık bağlatma talebini SGK'ya iletin
* Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) EYT’li işçilerin aylık bağlatma talebinde bulunabilmeleri için işyerlerinden ayrılmalarını şart koşuyor. Anayasa Mahkemesinin 03.03.2021 tarihli kararı, SGK’nın aylık bağlatmak için sigortalının işten ayrılmasını gerekli kılan düzenlemesini iptal etmişti.
Anayasa Mahkemesinin kararının özü; aylık bağlatmak için işten ayrılma koşulunun, orantılı olmadığı yönündeydi.
* Emekli aylığı bağlatabilmek için işten ayrılma şartı bugün yani 5510 sayılı Kanun döneminde de devam ettiği için, ileride bu konuda gerçekleşecek bir itiraz sonrasında Anayasa Mahkemesinden aynı yönlü bir kararın çıkma ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle de EYT’li işçilerin işyerinden ayrılmadan aylık bağlatmasına yönelik taleplerini SGK’ya iletmeleri ve SGK’nın ret cevabı sonrası bu süreç işlemeye başlayabilir.
Emekli aylığı için işten ayrılma şartı neden riskli?
* SGK’nın aylık bağlatmak için işyerinden ayrılma şartını sürdürmesi, EYT’lileri kıdem tazminatı ve aynı işyerinde çalışmaya devam etme halinde kıdeme esas çalışma süresi ve kıdem tazminatına esas giydirilmiş ücret konularında riskli bir sürece sokuyor.
* SGK Anayasa Mahkemesinin kararı sonrası aylık bağlatmak için kişinin SGK’ya başvuru yapması, SGK’nın da işvereni bilgilendirmesi ve işverenin gerekli değişiklikleri yapması yönünde bir değişikliğe gitseydi bugün hali hazırda bir işyerinde çalışmakta olan işçilerin işten ayrılmadan emekli aylığı bağlatmaları mümkün olacaktı.
SGK’nın değişiklik yapmaması nedeniyle EYT’liler aylık bağlatmak için istifa etmek durumundalar. İstifa sonrası aylık bağlatıp işverenden kıdem tazminatı talep edebilecekler. Ancak aynı işyerinde çalışmaya devam etmek istediklerinde işverenin inisiyatifine kalacaklar.
İşveren EYT’li işçiyi işe devam ettirmemeyi tercih edebileceği gibi, çalışma koşullarını değiştirmeyi hatta ücreti düşürmeyi bile teklif edebilir. İş sözleşmesi işçi tarafından feshedildiğinden, tekrar işe başlatma ancak işverenin onayı ve şartları ile mümkün oluyor. Bu onayın verilmemesi veya işverenin sunduğu yeni şartların kabul edilmemesi halinde işe geri dönmek söz konusu olmuyor.
Tekrar aynı yerde başlayanın kıdem tazminatı sorunu
İşçinin tekrar başlatıldığı durumda da birçok soru gündeme gelebiliyor. Bunlardan en sık sorulanı, işçinin ikinci dönem sonunda kıdem tazminatı alıp alamayacağı. İşçinin, işe başlatıldıktan sonra kıdem tazminatına hak kazandıran bir nedenle iş sözleşmesinin sona ermesi halinde tekrar kıdem tazminatı hakkı doğacaktır. Fakat bu neden, emeklilik olamayacak ancak kıdem tazminatına hak kazandıran diğer fesih nedenleri varsa kıdem tazminatı hakkı doğacaktır.
Yargıtay bugüne kadar verdiği kararlarda aynı kıdem süresi için birden fazla kıdem tazminatı ödenemeyeceği hükmünden hareketle önceki dönem için kıdem tazminatı ödenmişse, ilgili dönemi dikkate almamaktadır. Bu nedenle emeklilik nedeniyle iş sözleşmesini fesheden, kıdem tazminatını alan işçinin tekrar işe başlaması ve bu dönemin de kıdem tazminatına hak kazandıracak bir nedenle sona ermesi halinde sadece son dönemin kıdem süresi dikkate alınacaktır.
EYT gerçek bir fesih sebebi
Ayrıca işverenlerin görünürdeki fesihlerinden farklı olarak EYT’li işçiye emeklilikte uygulanan fesih, kıdem tazminatı hakkı doğuran gerçek bir fesihtir. Bu nedenle Yargıtay’ın yerleşik hale gelmiş aynı kıdem süresi için birden fazla kıdem tazminatı ödenemeyeceği hükmünden hareketle verdiği kararları sürdürmesi halinde, EYT nedeniyle ayrılan ve kıdem tazminatı ödenen işçinin, derhal işe başlatılması halinde de önceki dönemin sıfırlanacağını kabul edeceği düşünülmektedir.
Tazminat almadan tekrar işe başlayanların tazminatı ne olacak?
Eğer işçi kıdem tazminatı ödenmeme şartı ile tekrar işe başlatılmış ve ikinci dönemin sona erme nedeni de kıdem tazminatına hak kazandıracak bir durumsa, ilk dönem de dahil bütün kıdem süresi dikkate alınarak, ikinci dönemin sonundaki ücret üzerinden kıdem tazminatı ödenmesi gerekecektir.
İşçi kıdem tazminatı ödenmeme şartı ile tekrar işe başlatılmış ve ikinci dönemi sona erdiren durum kıdem tazminatına hak kazandırmayacak bir durumsa, EYT nedeniyle işten ayrılma tarihindeki kıdem tazminatının, mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte ödenmesi gerekecektir.
