Depremin vurduğu Malatya sorunlarla boğuşuyor: 27 bin bina hala yıkılmayı bekliyor

ESRA TOKAT

6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli depremlerde ciddi hasar alan Malatya’da 1071 kişi hayatını kaybetti, 7 bin 300 kişi ise yaralandı. Kentte binlerce yapı da hasar aldı.

CHP Malatya Milletvekili Veli Ağbaba ve TMMOB Mimarlar Odası Malatya Şube Başkanı Yunus Emre Fidanel, depremin 7’nci ayında Malatya’da devam eden sorunları Kısa Dalga’ya anlattı.

Malatya’nın Hatay ve Adıyaman’dan sonra en ağır hasarı alan şehir olduğunu vurgulayarak sözlerine başlayan TMMOB Mimarlar Odası Malatya Şube Başkanı Yunus Emre Fidanel, “Burası da diğer şehirler gibi gündemde yerini almalı. Burada ciddi anlamda yıkım oldu. Ayrıca 27 bin civarında da ağır hasarlı binanın yıkımı bekleniyor” bilgisini verdi.

350 bin Malatyalı şehir dışında

110 bin civarında insanın konteyner kentlerde kaldığını, yaklaşık da 350 bin kişinin il dışında bulunduğunu ifade eden Fidanel, “Onların dönmesi adına da yaşam alanları oluşturulacak. Malatya Merkez’de tamamen yıkıldı. Burası da Emlak Konut tarafından yapılacak. Projeler bakanlıkta” dedi.

Son 10 yılda inşa edilen mahallenin yarısı ağır hasar aldı

Fidanel, Malatya’nın zeminindeki su sorununun inşaat çalışmalarını yavaşlattığını belirtti ve şunları söyledi:

“Son 10 yılda inşa edilen ve yaklaşık 40 bin kişinin yaşadığı Bostanbaşı Mahallesi’nin yarısı ağır hasar aldı. Onlar şu an yıkılıyor. Gündüzbey Mahallesi ise Malatya turizminin olduğu yer. Kiraz ve kayısı ticaretinin olduğu, koruma altında bulunan konaklar vardı. Bunların birçoğu yıkıldı geride kalanlar ise hasar aldı. Mimarlar Odası olarak da burası için ayrıca çalışmalar yürütüyoruz.”

Kira sorunu: Sözleşmede kirayı düşük gösterip geri kalan kısmı elden alıyorlar

İkametgah sorunu nedeniyle barınma desteği ve kira desteği alamayan pek çok insanın kentte mağdur olduğunu belirten Fidanel, “Bölgedeki kira fiyatları 10 bin liradan başlıyor. 10 bin liradan başlayan bu daireler ise Malatya’daki en eski binalar. En lüks bina 6 Şubat’tan önce 6-7 bin lirayken şu an 20 bin liranın üzerinde. Kentteki kira sorununun sonu çok kötü şekilde bitecek. Denetlenmesi gerekiyor. Devlet bir şekilde bu kiraların önüne geçmeli. Sözleşme yaparken kirayı düşük gösterip geri kalan kısmı elden alan emlakçılar ve ev sahipleri bile var. Böylece vatandaşlar mağdur oluyor. Aslında il dışında bulunan vatandaşlarımızın da dönememelerinin en büyük nedeni kira sorunu. Tek maaşlı bir aile nasıl bu kiraları verebilir?”

Orta hasarlı bina sorunu: Yaklaşık 150 bin kişi mağdur

“Orta hasarlı bina sayısı 2 bin 500, Yaklaşık olarak da 150 bin kişi bu binalarda yaşıyordu. Mevcut güçlendirme yönetmeliğine tabi bu binalar, yani mevcut güçlendirme yönetmeliğine tabi ama ilçe belediyeleri bununla ilgili herhangi bir çalışma yapmadılar. Bu nedenle vatandaşlar evlerini güçlendirme çalışmalarını başlatamadılar. Burada süreç tıkanmış durumda. 150 bin kişi bu konunun mağduru. Hızlıca ilçe belediyeleri güçlendirme çalışmalarını yoluna koymalı ve biran önce ruhsat vermeli.”

‘İkizce’deki maden ve taş ocakları kapatılmalı’

Maden ve taş ocaklarının bulunduğu ve deprem konut alanlarının yapıldığı İkizce’ye Turgut Özal Üniversitesi Kampüsü’nün de yapılmaya başlandığını belirten Fidanel, “Bu yüzden burada ciddi bir nüfus yoğunluğu oluşacak. İkizce için öngörülen nüfus yaklaşık 150 bin kişi. Burası artık yeni bir şehir olacak bu süreçte de buradaki maden ve taş ocaklarının kapatılması gerekir. Kapatılacağını düşünüyorum ilerleyen süreçte” dedi.

Ağbaba: 'Sanki hiç deprem olmamış gibi bir algı oluşturulmaya çalışıldı'

CHP Malatya Milletvekili Veli Ağbaba da Malatya’nın depremden en çok etkilenen şehirlerden biri olmasına rağmen AKP'li siyasetçilerin ve yerel yöneticilerin söylemleri ile sanki hiç deprem olmamış gibi bir algı oluşturulmaya çalışıldığını ifade etti ve “Malatyalılar, Malatya'da depremin olduğunu haykırarak ispat etmeye çalıştılar. Bizler de basın yayın yoluyla ve meclis konuşmalarıyla Malatya'nın depremden en fazla etkilenen illerden biri olduğunu dile getirmeye çalıştık/ çalışıyoruz” dedi.

‘Bakan Özhaseki’nin temelini attığı Bakırcılar Çarşısı’nın temelini su bastı’

Malatya’nın şehir merkezinde çok büyük bir yıkım meydana geldiğini kaydeden Ağbaba, “Özellikle Fuzuli, Kışla, Sivas, Emeksiz ve Temelli caddelerinde, kuyumcudan peynirciye, ayakkabıcıdan manifaturacıya esnafımız çok büyük yara aldı. Şehirlerin ayağa kalkması için öncelikle ticaretin ayağa kalkması gerekiyor. Esnafın yaralarının sarılması gerekiyor. Ancak bu sürecin çok da kolay olmayacağını görüyoruz. Bunun en iyi örneği yine Malatya’da yaşandı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki tüm Türkiye’de ilk kez yerinde dönüşüm kapsamında 29 Temmuz'da temelini attığı Malatya'daki Bakırcılar Çarşısı inşaatının zeminini su bastı. Temel atılırken inşaatın ihalesinin yapılmadığı, temeli atılırken etüt çalışması yapılmadığı, sondaj çalışması yapılmadığı ifade ediliyor. Görünen o ki temel atmaları da, dinamitle yıkımları da bir algı, reklam üzerine kurulu” değerlendirmesinde bulundu.

‘Kimlere, hangi şartlarda, nasıl ihaleler verildiği kimse tarafından bilinmiyor’

Bölgedeki ihale süreçleri hakkında da bilgi veren Ağbaba, “Her zaman olduğu gibi deprem sürecinde de muhalefet dışlandı, bilgi verilmedi. Toplantılara davet edilmedi. ‘Ben yaptım oldu’ anlayışı maalesef depremi de içine aldı. Bu nedenle kimlere, hangi şartlarda, nasıl ihaleler verildiği dar bir gurup dışında kimse tarafından bilinmiyor” diye konuştu.

‘Fay hattı geçip geçmediği bilinmiyor’

Malatya’da mikro bölgeleme (İmara açma süreci hazırlık aşaması) yapılmadan çalışmalar yapıldığı için yeni sorunların ortaya çıktığını vurgulayan Ağbaba, “Mikro bölgeleme çalışmaları yapılmadığı için deprem konutlarının yapıldığı alanın altından fay hattı geçip geçmediği bilinmiyor. Konutların temellerinin bir an önce atılabilmesi için zemin etütlerinin de çok hızlı yapıldığı belirtiliyor. Bu da kafalarda soru işareti yaratıyor” dedi.

‘Civardaki taş ve maden ocaklarının faaliyetlerine son verilmeli’

İkizce’de maden ve taş ocaklarının bulunduğu ve deprem konut alanlarının buraya yapıldığı için biran önce bu ocakların faaliyetlerinin sonlandırılması çağrısında bulunan Ağbaba, “Mevcut şartlarda bölgedeki taş ve maden ocakları hayatı olumsuz etkiliyor. Çerkez Yazısı dediğimiz bölge adeta taş ocakları cenneti haline getirildi. Şimdi aynı bölgeye deprem konutları yapılıyor. Bu demek ki taş ve maden ocaklarından bin kişi etkileniyorsa konutlar teslim edildikten sonra on binlerce kişi etkilenecek. Bölgedeki ocaklar için yöre halkı daha önce defalarca eylemler yaptı, ocakların hayatlarını olumsuz etkilediğini haykırdı, bizler de mecliste konuyu defalarca gündeme getirdik. Ancak halk taş ocağı açmayın dedikçe yeni ocaklar açıldı. Üstelik te ocakların tozu yeni yapılan konutlara çok ciddi zarar verecek. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bir taraftan depremzedeler için yeni yerleşim alanları yaparken diğer taraftan izin verdiği ocaklarla konutlarda yaşayanların hayatlarını zehir etmeye hazırlanıyor. Bölgede yaşayan insan sayısının kat be kat artacağından hareketle civardaki taş ve maden ocaklarının faaliyetlerine son verilmelidir” ifadelerini kullandı.

‘Yıkım ve yıkım sonrası enkaz kaldırma çok yavaş ilerliyor’

Ağbaba kentteki devam eden sorunları ise şöyle anlattı:

“Malatya ağır hasarlı binaların yıkımında çok geride kaldı. Diğer deprem illerinde bu süreç çok daha hızlı ilerliyor. Yıkım ve yıkım sonrası enkaz kaldırma çok yavaş ilerliyor. Depremin büyük yıkım yarattığı Doğanşehir ve Akçadağ’da kırsal bölge evlerinin yapımı da yavaş ilerliyor. ‘Kış ayları gelmeden depremzedelerin evlerine yerleştirileceği’ şeklindeki söylemin gerçekçi olmadığı önümüzdeki günlerde ortaya çıkacaktır.”

‘Ağır ve orta hasarlı evleri olanların dışındaki kimseye konteyner verilmiyor’

“Malatya’da depremin üzerinden 7 ay geçmesine rağmen halen barınma sorunu çözülebilmiş değil. Binlerce depremzede her gün AFAD önünde kuyruğa girerek konteyner taleplerini dile getiriyor. Bölgede ağır ve orta hasarlı evleri olanların dışındaki kimseye konteyner verilmiyor. Bu durumda olan depremzedelerin de halen bir kısmının konteyner talebi karşılanmış değil. Kiracılara da konteyner verilmiyor.”

“Eğitim de de büyük aksaklıklar yaşanıyor. 6 Şubat depremlerinde Malatya’da iki okul yıkılmış, 46 okul ağır, 18 okul orta, 42 okul ise az hasar aldı. Ağır hasar alan okullar yıktırılırken, hasar alan diğer okullarla birlikte öğrenciler sağlam okullara kaydırıldı. Böylece karşımıza 30-40 öğrencinin eğitim gördüğü sınıflar çıktı. Malatya’da caddelerin kenarlarına esnafın satış yapacağı konteynerler yerleştirildi ancak şartların yetersiz ve olumsuz olmasından dolayı esnaflar büyük sıkıntılar çekiyor.”

‘En ucuz ev kirası 10 bin lira’

“Deprem sonrası ortaya çıkan en önemli sıkıntılardan biri de kiralık ev bulma ve kira miktarlarının yüksekliği. Dışarıda kalan depremzedeler hem konteyner alamıyor, hem de çok yüksek kira bedelleri nedeniyle ev kiralayamıyor.6 Şubat'tan önce 2 bin- 2 bin 500 TL arasındaki fiyatlarla ev bulunurken, günümüzde en ucuz evin kirası 10 bin lira düzeyinde. Malatya’daki ev kiraları Ankara, İstanbul, İzmir gibi şehirlerle yarışır hale geldi. Yaklaşan kış nedeniyle çok daha büyük mağduriyet yaşanmaması için kira sorununa mutlaka ve hızlı bir şekilde çözüm bulunmalıdır.”