Depremzede kiracıların hakları neler?

Büyük bir yıkıma yol açan Kahramanmaraş merkezli depremlerde on binlerce binanın yıkılmış, yıkılacak veya ağır hasarlı durumda olduğu açıklandı. Evlerini kaybeden yüzbinlerce kişi deprem bölgesinden tahliye edildi. Bölgede yoğun olarak hasar tespit çalışması yapılıyor. Kentlerin taşınacağı belirtiliyor. Ancak evleri yıkılan veya hasar gören kiracılarla ilgili henüz bir bilgilendirme yapılmadı. Hem afet bölgesinde hem de olası depremlerde kiracıların haklarıyla ilgili bir belirsizlik var. BBC Türkçe'den Ayşe Robins, uzmanlarla görüşerek ve geçmiş örneklere bakarak deprem öncesi ve sonrasında kiracıların haklarını inceledi. Yazıdaki bilgiler özetle şöyle:

'Kiracılar da enkazlar kaldırılmadan delil tespiti talebinde bulunmalı'

Uzmanlara göre ev sahipleri gibi evlerinde yıkım veya hasar meydana gelen kiracıların da hasarın seviyesine göre çeşitli maddi ve manevi tazminat talep hakları var.

İstanbul Barosu Kat Mülkiyeti Hukuku Komisyonu Kurucu Başkanı Şeref Kısacık, muhatabı belirlemek için deprem bölgelerinde enkazlar kaldırılmadan yıkılan ve hasarlı binalardan gerekli numunelerin alınıp delil tespiti yapılması gerektiğini söylüyor:

Kiracılar ev sahiplerini sorumlu tutabilir mi?

Kısacık, kamu kurumları, denetim şirketleri, proje müellifleri ve müteahhitlerin yanı sıra ev sahiplerinin de hasar ve yıkımdan sorumlu tutulabileceğini söylüyor. Ancak depremde yıkılan veya hasar alan binalarda önceden gözle görülür bir sorun tespit edilmediği ve binanın mevzuata uygun şekilde yapıldığı kanıtlanabiliyorsa Kısacık'a göre ev sahibi sorumlu tutulamaz.

Kiracılar evlerine geri dönebilir mi?

Deprem ya da diğer toplumsal hayatı etkileyen afetlerde yapılacak yardımları düzenleyen 7269 sayılı kanun kapsamında kiracı ve ev sahibi ayrımı yapılmaksızın etkilenen kişiler, kalıcı yerleşkeler yeniden oluşturulana kadar yapılan yardımlardan faydalanabiliyor.

Az hasarlı ve orta hasarlı binaların onarım süreçleri tamamlandığında, ev sahibinin başkaca bir tahliye gerekçesi yoksa kiracı evine dönebiliyor.

Düzce ve İzmit'te kiracıların hak mücadelesi

17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 Gölcük ve Düzce depremlerinden sonra binlerce bina yıkılmış ve depremzedeler geçici barınma alanlarına yönlendirilmişti.

2002 yılında bu barınma alanlarının boşaltılması gündeme geldiğinde kiracı depremzedelerin ne yapacağına ilişkin bir çalışma yapılmadığı ortaya çıkmıştı.

Buna karşılık oluşturulan İzmit ve Düzce’de Evsiz Depremzedeler Dayanışma Konut-Yapı Kooperatifi isimli Türkiye’nin ilk kiracılar hareketi, mülk sahipleri gibi kendilerinin de konut sorununun çözülmesi, konut yapılamıyorsa altyapılı arsa ve uygun kredi verilmesini talep etti.

Neredeyse 20 yıl süren bu mücadeleyi yakından takip eden Hukukçu Erbay Yucak, TOKİ Başkanlığı tarafından İzmit’in Arızlı mevkinde 716 konut yapıldığını Düzce’de ise arsa tahsis edildiğini anlatıyor:

“Arsa tahsisinde usulsüzlük yapıldığı için dava açıldı ve bu dava 10 yıl sürdü. Devamında da şimdiki adıyla Umut Evleri projesi başladı. Kredi verilmediği için yine dava açıldı ve o dava da kazanıldı. Proje bugün bitme aşamasında.

“İzmit ve Düzce’deki süreç TOKİ başkanlığının kiracılara deprem sonrasında konut yapması uygulamasının ilk örnekleri sayılır. Van depreminden sonra da konteynerlerde kalan ve konut talebi için organize olan kiracılar için konut yapıldı. Umuyorum ki Pazarcık ve Elbistan depremleri sonrasında da hükümet aynı yaklaşımını sürdürür.”