İsrail-Filistin çatışması: 1948’den bu yana bir kronoloji

Cumartesi günü Filistinli militanlar tarafından İsrail'e yapılan son yılların en ölümcül saldırılarından biri, İsrail - Filistin çatışmasını yeniden dünya gündeminin ilk sırasına yerleştirdi.

1948'de İsrail devletinin kurulmasından öncesine dayanan bu çatışma ve güvensizlik, geçtiğimiz yetmiş yıl savaşlara, ayaklanmalara ve zaman zaman da uzlaşmaya yönelik umut ışıltılarına sahne oldu. İşte Gazze Şeridi'ndeki son gelişmeleri de içeren Wabhington Post’un yaptığı zaman çizelgesi:

1948: İsrail bağımsızlığını ilan etti

Filistin'deki İngiliz Mandasının sona ermesi ve İsrail'in Mayıs 1948'de bağımsızlığını ilan etmesiyle birlikte bölgesel bir çatışma büyüdü. Filistinli gruplarla müttefik olan Arap devletlerinden oluşan bir koalisyon, İsrail güçleriyle savaştı ama sonunda İsrail, toprakların büyük bir bölümünü kontrol etmeyi başardı. Yüz binlerce Filistinli kaçtı ya da topraklarından sürüldü.

Temmuz 1956: Süveyş Krizi

Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdül Nasır, Kızıldeniz ve Akdeniz'i birbirine bağlayan hayati bir ticaret yolu olan Süveyş Kanalı'nı millileştirdi. İsrail, İngiltere ve Fransa'nın ardından Mısır'ı işgal etti. Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği tarafından desteklenen bir barış anlaşması çatışmaları sona erdirdi. Ancak kanal, batık gemiler tarafından bloke edildi ve 1957'ye kadar yeniden açılmadı.

Haziran 1967: 'Altı Gün Savaşı'

Altı Gün Savaşı, İsrail savaş uçaklarının Mısır havaalanlarını vurması ve İsrail kara kuvvetlerinin Sina Yarımadası'na girmesiyle başladı. Savaş, Mısır'ın Akabe Körfezi'ndeki gemileri abluka altında tutmaya devam etmesi gibi süregelen anlaşmazlıkların ortasında patlak verdi. Ürdün, Mısır'ın yanında savaşa katıldı, ancak İsrail güçleri Mısır'ın hava gücünü neredeyse yok ettikten sonra üstünlüğü ele geçirdi. İsrail, Gazze Şeridi, Sina, Batı Şeria, Golan Tepeleri ve çoğunluğu Arap olan Doğu Kudüs'ün kontrolünü ele geçirdi. Yüz binlerce Filistinli kaçtı ya da yerlerinden edildi.

Ekim 1973: Arap koalisyonu İsrail'e saldırdı

Mısır ve Suriye'nin başını çektiği Arap ülkelerinden oluşan bir koalisyon İsrail'e sürpriz bir saldırı başlattı. Arap güçleri başlangıçta zemin kazandılar ancak ABD de dahil olmak üzere müttefiklerden gelen malzemelerin yardımıyla İsrail'in karşı saldırısıyla geri püskürtüldüler.

1978: Camp David Anlaşmaları

Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat ve İsrail Başbakanı Menahem Begin arasında Camp David Anlaşmaları olarak bilinen barış anlaşması 17 Eylül 1978'de Başkan Jimmy Carter tarafından imzalandı. Filistinlilerin olası barış önerileri tartışıldı ancak hiçbir zaman hayata geçirilmedi.

Aralık 1987: Birinci intifada

Filistin ayaklanması ya da intifada, Batı Şeria, Gazze ve İsrail'de çatışmalara ve protestolara neden oldu. Gösteriler yıllarca devam etti ve her iki taraftan da çok sayıda kişi öldü ya da yaralandı.

1993: Oslo anlaşmaları

Oslo anlaşmaları olarak bilinen iki anlaşmadan ilki İsrail ve Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) arasında imzalandı ve önceki BM kararlarına dayanan bir barış süreci başlatıldı. (1995'te bir devam anlaşması imzalandı.) Anlaşmalar, Batı Şeria ve Gazze'deki idari işlerin çoğunu denetlemek üzere Filistin Yönetimi'ni kurdu. FKÖ, İsrail ve ABD tarafından bir müzakere ortağı olarak tanındı. Ancak Batı Şeria'daki İsrail yerleşimleri ve Filistinliler tarafından gelecekteki herhangi bir devletin başkenti olarak görülen Kudüs'ün statüsü gibi kilit konular çözümsüz kaldı.

2000: İkinci intifada

İkinci intifada, İsrailli sağcı siyasetçi ve sonradan başbakan olan Ariel Şaron'un Kudüs'te Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam'da saygı gören bir yerleşkeyi ziyaret etmesinin ardından çıkan ayaklanmalarla başladı. Çatışmalar ve diğer şiddet olayları 2005 yılına kadar devam etti ve her iki taraftan da yüzlerce kişinin ölümüne neden oldu.

2006: Hamas Gazze'de seçimleri kazandı

Filistinli militan grup Hamas'ın Gazze'deki seçimleri kazanması, Batı Şeria'yı kontrol eden daha ılımlı El Fetih partisi ile siyasi gerginliklere yol açtı.

Aralık 2008: İsrail Gazze'ye saldırdı

İsrail, Mısır'dan tünellerle beslenen Filistinli militanların İsrail'e yönelik roket saldırılarının ardından Gazze'ye üç hafta sürecek saldırılara başladı. Saldırılarda 1.110'dan fazla Filistinli ve en az 13 İsrailli öldürüldü.

Kasım 2012: İsrail Hamas'ın askeri şefini öldürdü

İsrail, Hamas'ın askeri şefi Ahmed Jabari'yi öldürerek Gazze'den bir haftadan fazla süren roket ateşi ve İsrail hava saldırılarının fitilini ateşledi. En az 150 Filistinli ve altı İsrailli hayatını kaybetti.

2014 yazı: Hamas üç İsrailli genci öldürdü

Hamas militanları Batı Şeria'daki bir Yahudi yerleşimi yakınlarında kaçırdıkları üç İsrailli genci öldürünce çatışmalar başladı. Yedi hafta süren çatışmalar Gazze'de 2,200'den fazla Filistinlinin ölümüne neden oldu. İsrail'de 67 asker ve altı sivil öldürüldü.

Aralık 2017: ABD Kudüs'ü başkent olarak tanıdı

Trump yönetiminin Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıması ve ABD Büyükelçiliğini Tel Aviv'den taşımayı planladığını açıklaması Filistinlilerin tepkisine yol açtı.

2018: Gazze'de Protestolar

Gazze'de İsrail sınırı boyunca protestolar düzenlendi, göstericiler bariyerin üzerinden taş ve gaz bombaları fırlattı. İsrail askerleri birkaç ay boyunca 170'ten fazla protestocuyu öldürdü. Kasım ayında İsrail Gazze'ye gizli bir baskın düzenledi. En az yedi Filistinli militan ve üst düzey bir İsrail ordu subayı öldürüldü. Gazze'den İsrail'e yüzlerce roket atıldı.

Mayıs 2021: İsrail polisi Mescid-i Aksa'ya baskın düzenledi

Kudüs'te haftalardır süren gerginliğin İsrail polisinin İslam'ın en kutsal mekânlarından biri olan Mescid-i Aksa'ya baskın düzenlemesine yol açmasının ardından Hamas'ın yıllar sonra ilk kez şehre roket atması İsrail'in hava saldırılarıyla karşılık vermesine neden oldu. 2014'ten bu yana yaşanan en şiddetli çatışmalarda Gazze'den binlerce roket atıldı ve Filistin topraklarına yüzlerce hava saldırısı düzenlendi; Gazze'de 200'den fazla, İsrail'de ise en az 10 kişi öldü.

Mayıs 2021: İsrail polisi Mescid-i Aksa'ya baskın düzenledi

İsrail polisinin İslam'ın en kutsal mekânlarından biri olan Mescid-i Aksa'ya baskın düzenlemesinin ardından Hamas yıllar sonra ilk kez şehre roket attı. İsrail hava saldırılarıyla karşılık verdi. Gazze'de 200'den fazla, İsrail'de ise en az 10 kişi öldü.

Bahar 2022: İsrail'de art arda terör saldırıları

Filistinlilerin İsraillilere yönelik şiddet eylemleri son yıllarda İsrail'de meydana gelen en ölümcül saldırılar oldu. 22 Mart ve 8 Nisan tarihleri arasında Filistinlilerin düzenlediği saldırılarda 14 İsrailli hayatını kaybetti. İsrail buna karşılık olarak bir askeri operasyonu başlattı. İsrail güçleri Batı Şeria'da 146 Filistinliyi öldürdü. İsrail Dışişleri Bakanlığı, Filistinlilerin 2022’de 29 İsrailliyi öldürdüğünü söyledi.

Aralık 2022: Netanyahu altıncı dönem için yemin etti

Aşırı sağcı Binyamin Netanyahu, kendisine altıncı dönemini kazandıran seçimi kazanmasının ardından yeniden İsrail başbakanı olarak yemin etti. İsrail tarihindeki en aşırı sağcı hükümeti bir araya getiren Netanyahu, iki devletli çözüm ihtimalini şimdiden ortadan kaldırmaya başladı.

Ocak 2023: İsrail'in Cenin baskını

İsrail güçleri 26 Ocak'ta Filistin'in Cenin kentine son yirmi yılın en ölümcül operasyonlarından biriyle baskın düzenledi ve çıkan çatışmada aralarında en az bir sivilin de bulunduğu dokuz kişiyi öldürdü. Ertesi gün Filistinli bir silahlı saldırgan Doğu Kudüs'teki bir sinagogda dua sırasında aralarında çocukların da bulunduğu yedi kişiyi öldürdü.

Mayıs 2023: Hava saldırıları üst düzey militanları hedef alıyor

İsrail, 9 Mayıs sabahı erken saatlerde Gazze Şeridi'nde sürpriz hava saldırıları düzenleyerek İran tarafından desteklenen İslami Cihad militan örgütünün liderlerini hedef aldı. Filistinli sağlık yetkililerine göre saldırılarda üç üst düzey militan ile aralarında dört kadın ve dört çocuğun da bulunduğu 10 kişi öldü. İsrail saldırıları Filistinli silahlı gruplarla ateşkese varmasından bir hafta sonra gerçekleştirdi. İsrail Savunma Kuvvetleri, öldürülen üç üst düzey İslami Cihad üyesinin son zamanlarda İsraillilere yönelik roket ateşi ve saldırılardan sorumlu olduğunu söyledi.

Haziran 2023: Misilleme saldırıları alevlendi

Karşılıklı saldırılar Haziran ayında alevlendi.

İsrail güçleri 19 Haziran'da Cenin'e baskın düzenleyerek şiddetli bir çatışmada en az beş Filistinliyi öldürdü. İsrail Apaçi helikopterlerini konuşlandırarak ikinci intifadadan bu yana Batı Şeria'da ilk kez helikopter savaş uçaklarına başvurdu.

Ertesi gün, Hamas'ın iki silahlı adamı Batı Şeria'daki bir İsrail yerleşimi olan Eli'nin dışındaki bir humus restoranına ateş açarak dört İsrailliyi öldürdü.

Turmus Ayya Belediye Başkanı Lafi Adeeb'e göre 21 Haziran'da yüzlerce İsrailli yerleşimci, aralarında bir kişinin öldüğü Turmus Ayya'nın da bulunduğu Filistin köylerine saldırarak evleri ve arabaları ateşe verdi ve köy sakinlerine ateş açtı. İsrail daha sonra 2006'dan bu yana Batı Şeria'daki ilk insansız hava aracı saldırısını gerçekleştirerek üç şüpheli militanı öldürdü.

Temmuz 2023: İsrail yaklaşık 1.000 askerle Cenin'e saldırdı

3 Temmuz'da İsrail, Batı Şeria'da yirmi yılı aşkın bir süredir gerçekleştirdiği en büyük operasyonu başlatarak Cenin'deki bir mülteci kampına insansız hava araçlarıyla desteklenen 1.000 askerle hava ve kara saldırısı düzenledi. İsrailli yetkililer, İsrail Savunma Kuvvetleri'nin süresiz olarak devam edeceğini söylediği "kapsamlı bir terörle mücadele çabasının" başlangıcını işaret eden bir operasyonda bir militan "komuta merkezini" hedef aldıklarını söyledi.

Filistin Sağlık Bakanlığı'na göre en az sekiz kişi öldü ve 80 kişi yaralandı.

Ekim 2023: İsrail Hamas saldırısının ardından 'savaşta' olduğunu açıkladı

İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, 1973 Yom Kippur savaşının başlamasının 50. yıldönümünde Hamas militanlarının sürpriz saldırısının ardından Cumartesi günü yaptığı açıklamada ülkesinin "savaşta olduğunu ve bunu kazanacağını" söyledi.

İsrailli askeri liderler, Hamas militanlarının Gazze Şeridi'nden İsrail topraklarına, yamaç paraşütü ve deniz üzerinden de dahil olmak üzere "sızmasının" ardından İsrail hava kuvvetlerinin Gazze'deki Hamas hedeflerini vurmaya başladığını söyledi. İsrail en az 40 İsraillinin öldüğünü ve en az 740 kişinin de yaralandığını açıkladı.

İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant Hamas'ın "İsrail devletine karşı bir savaş" başlatarak "vahim bir hata yaptığını" söyledi.

Gazze'deki militan gruplardan Filistin İslami Cihad, İsrail askerlerini esir tuttuğunu açıkladı.

Bu arada Hamas'ın askeri komutanlarından Muhammed Deif, Lübnan, Irak, Suriye ve Yemen gibi Arap komşularını "şimdi yürüyüşe geçmeye" çağırdı ve "Arap direnişinin birleşme zamanı geldi. Filistin'e doğru harekete geçme çağrısında bulunuyoruz" dedi. (Kısa Dalga)