İşte Erdoğan'ın açıkladığı "İnsan Hakları Eylem Planı'nın tam metni

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı “İnsan Hakları Eylem Planı”nda 11 temel ilke yer alıyor. 

1. İnsan, doğuştan sahip olduğu vazgeçilmez haklarıyla yaşar. Devletin temel amaç ve görevi, bu hakları korumak ve geliştirmektir.
2. İnsan onuru, bütün hakların özü olarak hukukun etkin koruması altındadır.
3. Dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebepler temelinde hiçbir ayrımcılık söz konusu olmaksızın herkes hukuk önünde eşittir.
4. Kamu hizmetinin herkese eşit, tarafsız ve dürüst biçimde sunulması, bütün yönetsel faaliyetlerin temel özelliğidir.
5. Mevzuat, tereddüt doğurmayacak şekilde açık, net, anlaşılır ve öngörülebilir kurallar içerir, kamu otoriteleri bu kuralları hukuk güvenliği ilkesinden ödün vermeden hayata geçirir.
6. Sözleşme özgürlüğüne, hukuki güvenlik ilkesi ve kazanılmış hakların korunması prensibine aykırı olarak hiçbir şekilde müdahale edilemez.
7. Devlet, girişim ve çalışma hürriyetini rekabete dayalı serbest piyasa kuralları ile sosyal devlet ilkesi çerçevesinde korur ve geliştirir.
8. Adli ve idari işleyiş; masumiyet karinesi, lekelenmeme hakkı ve ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkelerini koruyan, gözeten ve güçlendiren bir yaklaşımı merkezine alır.
9. Hiç kimse eleştirisi veya düşünce açıklaması nedeniyle özgürlüğünden yoksun bırakılamaz.
10. Hukuk devleti, hak ve özgürlükler ile adaletin teminatı olarak her alanda tahkim edilir.
11. Haklarının ihlal edildiğini iddia eden herkes, etkili kanun yollarına zahmetsiz şekilde erişebilmelidir. Adalete erişim, hak ve özgürlüklere saygının merkezindedir.

 

 Eylem planında yer alan bazı başlıklar şöyle:

 Demokratik katılımı güçlendirmek amacıyla siyasi partiler ve seçim mevzuatıyla ilgili kapsamlı çalışmalar yapılacak.

Avrupa Birliğine tam üyelik konusundaki irade güçlü bir şekilde yansıtılacak. Karşılıklı hak ve yükümlülükler çerçevesinde müzakere sürecinin bir an önce tamamlanması için adımlar atılacak. Avrupa Birliği ile vize serbestisi diyaloğunda karşılanması beklenen hususlara yönelik çalışmalara hız verilecek.

Hak ve özgürlüklere ilişkin standartların yükseltilmesine yönelik mevzuat değişiklikler yapılacak.

 İfade ve basın özgürlüğünde gazeteci güvenliğinin esas olmasına yönelik tedbirler alınacak.

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılmasına gerek kalmaksızın doğrudan İnsan Hakları Tazminat Komisyonuna başvurulabilecek.

İnsan hakları odaklı denetim ve takibin daha etkili bir şekilde yapılabilmesi için bağımsız bir komisyon kurulacak. Komisyonda barolar, sivil toplum kuruluşları ve üniversitelerden de temsilciler yer alacak.

Sulh ceza hâkimliklerinin tutuklama ve diğer koruma tedbirlerine ilişkin kararlarına başka bir sulh ceza hâkimi bakmayacak. Dikey itiraz usulü getirilecek.

 Tutuklama şartları

Tutuklamada ölçülülük ve orantılılık ilkeleri doğrultusunda katalog suçların kapsamı daraltılacak. Katalog suçlar bakımından da “somut delile dayanma şartı” getirilecek. Müdafiyle görüşme hakkını kısıtlayan kanun hükümleri gözden geçirilecek.

Adli kontrol tedbiri belirli aralıklarla incelenecek. Tedbirlere üst süre sınırı getirilmesi ile imza yükümlülüğünün teknolojik imkânlar kullanılarak yerine getirilmesi gibi yenilikler hayata geçirilecek.

 “Konutu terk etmeme” adli kontrol tedbirinde geçen sürenin, sonuç

cezanın infazından mahsubu sağlanacak. Ayrıca tutuklama, adli kontrol ile diğer bazı koruma tedbirlerinin yanlış veya haksız uygulanması halinde bu uygulamadan mağdur olan kişiye tazminat ödenmesi sağlanacak.

 

İhtisaslaşma

Sulh ceza hâkimliklerinin, idari yaptırım kararlarına karşı yapılan başvurularda ihtisaslaşmaları sağlanacak. Tutuklama ve adli kontrol uygulamalarına ilişkin olarak sulh ceza hâkimleri ve savcılara düzenli olarak eğitim verilecek.

Yetkisizlik, görevsizlik ve merci tayini hallerinde tutukluların yaşadıkları mağduriyetler giderilecek Yetkisizlik, görevsizlik ve merci tayini gibi durumlarda tutukluluğa itiraz ve gözden geçirmeye ilişkin uygulamadan kaynaklı mağduriyet ve belirsizlikler giderilecek.

Kişi özgürlüğü ve güvenliğiyle ilgili mevzuat ölçülülük ve orantılılık ilkeleri çerçevesinde gözden geçirilecek ve analiz raporu hazırlanacak.

 Üst ve beden aramalarının, insan onurunu zedelemeyecek şekilde uygulanmasına yönelik kararlılık sürdürülerek kolluk görevlileri ve ceza infaz kurumu personeline düzenli eğitim verilmesine devam edilecek.

 Suçla veya dava konusu olayla ilgisi bulunmayan kişilerin özel hayatlarına ilişkin hususların yargı kararlarıyla kamuoyuna yansımaması için gereken tedbirler alınacak. İletişimin tespiti ve dinlenmesi şeklindeki koruma tedbiriyle elde edilen kayıtların beraat kararı verilmesi halinde de yok edilmesi sağlanacak. Kişinin onur ve haysiyetine, özel hayatının gizliliğine karşı işlenen fiiller ile iftira ve suç uydurma suçları daha etkin bir şekilde soruşturulacak.

 Siber suçlar ve siber zorbalıkla ve kişilik haklarının sosyal medya üzerinden ihlaline yönelik fiillerle etkin mücadele edilecek.

Mesai saatleri dışı ve hafta sonu sadece ifade alınması için gözaltına alınma uygulamasına son verilecek ve bu işlemlerin adliyelerde 7 gün 24 saat yapılabilmesi sağlanacak.

Gerçek ve tüzel kişiler ile devlet arasındaki uyuşmazlıkların en hızlı ve en az maliyetle çözülmesi için idari sulh usulü getiriliyor.

İdareye yapılan başvurularda idarenin cevap verme süresi 60 günden 30 güne indirilecek.

İdari davalarda dosyaya sonradan giren bilgi ve belgelerin taraflara tebliği zorunlu hale getirilecek. Muhtemel hak kayıplarının önlenebilmesi için, davanın ilgililere ihbarına ilişkin uygulamadan kaynaklı aksaklıklar giderilecek ve davaya katılan kişilerin tek başına kanun yoluna başvurabilmesi sağlanacak.

 Kamu hizmetlerinin sunumunda uyulacak usul ve esaslara ilişkin mevzuat düzenlemesi yapılacak.

Uluslararası yatırımcılar ve yabancı kişilere, hakları ile Türk hukuk sistemini anlatan yazılı ve görsel materyaller kendi dillerinde hazırlanarak erişimlerine sunulacak.

Sözleşme ve teşebbüs hürriyetine ilişkin mevzuat ve uygulama, öngörülebilirlik ve şeffaflık ilkeleri temelinde analiz edilecek. Bu ilkelere aykırı görülen hükümler yürürlükten kaldırılacak.

 Vergi suçunun her yıl için ayrı ayrı oluşması yerine tek suç kabul edilerek zincirleme suç hükümlerinin uygulanması sağlanacak. Etkin pişmanlık hükümlerinin vergi suçları için de uygulanabilmesi sağlanacak.

 Adli ve idari yargıda itiraz, istinaf ve temyiz başta olmak üzere kanun yollarına başvuru süreleri yeknesaklaştırılacak. İstinaf ve temyize başvurma sürelerinin gerekçeli kararın tebliğiyle başlaması uygulamasına geçilecek.

İdari yargıda pilot davada verilecek kararın aynı konudaki uyuşmazlıklar bakımından bağlayıcı olması sağlanacak.

Mülkiyet hakkı

Kamulaştırmasız el atma işlemlerine karşı valilikler nezdinde idari bir başvuru yolu getirilecek.

Kusuru bulunan kamu görevlilerine karşı idari yaptırım yolu açılacak. Kamulaştırmasız el atma eylemlerinden kaynaklı davaların öncelikle görülmesi sağlanacak. Bu davalarda yargılama harç ve giderleri ile vekâlet ücretinin ilgili idareye yükletilmesine ilişkin düzenleme yapılacak. 

Ortaklık payı ve bedelsiz terk uygulamaları bakımından şeffaflık, hesap verilebilirlik ve objektiflik ilkeleri çerçevesinde uygulama birliği sağlanacak. İmar planı izleme ve denetleme sistemi oluşturulacak ve böylelikle parselasyon işlemlerine ilişkin İmar Kanunu’nun 18’inci maddesi uygulamasından kaynaklı olarak vatandaşların yaşadığı mağduriyetler giderilecek. 

Hukuki öngörülebilirlik ve belirliliğin güçlendirilmesi için imar planlarındaki değişikliklerden kaynaklı uygulamada yaşanan mağduriyetlerin giderilmesi amacıyla gerekli tedbirler alınacak.

İmar planlarında, kamu hizmetine tahsis amacıyla mülkiyet hakkına getirilen sınırlandırmalar ile hukuki el atmadan kaynaklı mağduriyetler giderilecek. 

Tapu siciline idareler tarafından konulan kamusal kısıtlamalar, elektronik ortamda malik ve ilgililerin bilgi ve erişimine sunulacak. Abonelik sözleşmelerinden alınan güvence bedelinin, verilen hizmetin türüne göre öngörülecek birim miktar üzerinden belirlenmesi ve alındığı tarihteki değerini koruyacak şekilde iadesi sağlanacak.

Yargılama giderlerini karşılayamayacak durumda olanlar için adli yardıma erişilmesi kolaylaştırılarak e-devlet üzerinden başvuru imkânı getirilecek. Bütün yargı kararları kişisel veriler korunarak yayınlanacak.

Gerekçeli Karar Hakkı

Yargı kararlarının yeterli, ikna edici ve anlaşılabilir olması sağlanacak. Bu hususta HSK’nın denetim alanı genişletildiği gibi istinaf dairelerine de bozma yetkisi tanınacak.

İdare Mahkemelerinde Gerekçeli Kararlar En Geç 30 Gün İçinde Yazılacak

İdari yargıda gerekçeli kararın otuz gün içinde yazılmasına ilişkin mevzuat düzenlemesi yapılacak.

Terfi ve teftiş mekanizması; kararların yeterli gerekçeyle yazılıp yazılmadığı, isabet oranı, insan haklarına duyarlılık ve bilirkişi görevlendirme sürecinde kanunun aradığı şartlara gösterilen hassasiyet gibi objektif performans kriterleri çerçevesinde yeniden yapılandırılacak.

Başta kadastro mahkemeleri olmak üzere, hâkimlerin ihtisas mahkemelerinde çalışma süreleri, davaların tamamlanma durumu da dikkate alınarak tespit edilecek, tayin olunacak yeni görev yerleri ise dosyaların bitirilme ve isabet oranına göre belirlenecek.

Yargıtay ve Danıştay üyeliğine seçilebilmek için en az 45 yaş ile birinci sınıf olmanın yanı sıra belirli bir kıdem şartı getiriliyor. 

 İlk derece ve istinaf mahkemelerinde Cumhuriyet başsavcılığı, adalet komisyonu başkanlığı, ağır ceza, ticaret ve idare mahkemeleri başkanlığı ve sulh ceza hâkimliği gibi görevlere atanabilmek için asgari mesleki kıdem şartı getirilecek.

Yargı mensuplarına eğitim

Yargı mensuplarının bilgilerinin güncelliğini ve mesleki gelişimlerini sağlamak amacıyla sürekli ve zorunlu eğitim modeline geçilecek. İnsan hakları farkındalıklarını en üst düzeyde tutmak amacıyla meslek öncesi ve meslek içi eğitim faaliyetlerinde Anayasa Mahkemesi ve AİHM içtihatlarına da yer verilecek.

Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararlarına UYAP üzerinden erişim imkânı sağlanacak. Bu kararlar başvuruya konu kararı veren ve kanun yolu incelemesini yapan hâkim ve savcılara bildirilecek.

Hâkim, savcı ve avukatların AİHM, Avrupa Konseyi ve diğer uluslararası insan hakları mekanizmaları nezdinde staj ve çalışma ziyareti yapma imkânları geliştirilecek. 

İlk defa ihtisas mahkemelerine atanan hâkimlere göreve başlamadan önce ihtisas alanıyla ilgili eğitim verilecek.

Hâkim ve Savcı Yardımcılığı Getiriliyor

Hâkim ve savcıların mesleğe hazırlık döneminin daha etkin hale getirilmesi ve mesleki tecrübenin artırılması için hâkim ve savcı yardımcılığı müessesesi ihdas edilecek.

Hâkim ve savcı adaylarının mesleğe giriş sürecinde iletişim becerileri ve stres yönetimine ilişkin kabiliyetleri de dikkate alınacak.

Hâkim ve savcı adaylığı döneminde adliye stajları “Staj Eğitim Merkezi” olarak belirlenen adliyelerde yapılacak.

Hâkim ve savcı adayları ile avukat stajyerlerine Anayasa Mahkemesi’nde staj imkânı sağlanacak.

Hâkim, savcı, avukat, kamu görevlileri ve akademisyenler ile lisans veya lisansüstü eğitim alanların başta insan hakları olmak üzere farklı hukuk disiplinlerinde yurt dışında eğitim görmeleri için “İnsan Hakları Araştırma Bursu” sağlanacak.

Savunma Hakkı 

İddianameler mağdur ve müştekilere de tebliğ edilecek. İdari davalarda dosyaya giren bilgi ve belgelerin taraflara tebliği zorunlu hale getirilecek. Ceza yargılamasında müdafinin dosyayı inceleme yetkisine yönelik kısıtlama kararlarına üst süre sınırı getirilirken avukatların dosyalardan bilgi ve belge temin etmelerine ilişkin yasal yetkileri genişletilecek.

Kamu avukatlarının çalışma esasları gözden geçirilecek ve özlük hakları iyileştirilecek.

Kamu çalışanlarının mesleklerini icra ederken aynı zamanda avukatlık stajı yapabilmelerine imkân sağlanacak.

Hastanelerde adli muayeneler ayrı birimlerde yapılacak Hastanelerde, adli muayeneye özgü birim ve fiziki mekânlar ile cinsel saldırı mağdurlarına özel merkezler ve kadın destek birimleri yaygınlaştırılacak.

Geri gönderme merkezlerindeki barınma koşullarına ilişkin şikâyetleri incelemek üzere etkili bir başvuru yolu oluşturulacak.

Kadına yönelik suçlar

Eşe karşı işlenen suçlara ilişkin kanunda öngörülen cezayı artıran sebepler boşanmış eşi de kapsayacak şekilde genişletilecek.

Kadınlara yönelik şiddetle çok yönlü mücadele kapsamında tek taraflı ısrarlı takip fiillerine ilişkin Türk Ceza Kanununda ayrı bir düzenleme yapılıyor.

Şiddet mağduru kadınlar için avukat görevlendirilmesi imkânı getirilecek. Adli yardım hizmetlerinden yararlanma koşulları kolaylaştırılacak.

Boşanma davalarının uzun sürmesinden kaynaklı mağduriyetleri giderecek düzenlemeler yapılarak uyuşmazlıkların derinleşmesinin önüne geçilecek.

Kişisel Verileri Koruma Kanunu, Avrupa Birliği standartları ile uyumlu hale getirilecek.

Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun idari para cezası kararlarına karşı sulh ceza hâkimlikleri yerine idari yargıya başvuru imkânı sağlanacak.

Gayrimenkul satışları

Gayrimenkul satış sözleşmelerinin noterler tarafından da yapılabilmesine imkân sağlanacak.

Noterlik işlemlerinde dijital dönüşüm hızlandırılacak. Ayrıca bu işlemlerde sahteciliği tamamen ortadan kaldıracak olan Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi uygulamaya konulacak.

Elektronik ortamda yapılan icra takip işlemlerinin sayısı artırılacak ve icra dairelerinde kâğıtsız ofis ortamına geçilecek

Alacaklıların menfaati de gözetilmek suretiyle borçluya haczedilen malını satma imkânı getirilecek.

Arabuluculuk merkezlerinin kurulmasına ve denetlenmesine ilişkin standartlar getirilecek. Arabulucuların farklı alanlarda ihtisaslaşması sağlanacak.

Öncelikle taşınmaz ve motorlu taşıt değerleme ile muhasebe alanlarında olmak üzere özel hukuk tüzel kişilerinin bilirkişilik yapabilmelerine ilişkin uygulama geliştirilecek. 

Spor tahkim kurullarının yapısı ve işleyişi AİHM kararları da dikkate alınarak yeniden düzenlenecek.

Kamu ihalelerinde rekabetin sağlanması ve şeffaflığın artırılması amacıyla Kamu İhale Mevzuatı gözden geçirilecek.

Bekçilere eğitim

Kolluk görevlileri ile çarşı ve mahalle bekçilerine zor ve silah kullanımı ile kötü muamele teşkil edebilecek durum ve eylemler hakkında düzenli olarak eğitim verilecek.

Hükümlülerin cezalarının mümkün olduğu ölçüde ailelerinin kolaylıkla ulaşabileceği yerlerde infaz edilmesi ve bu suretle aile bağlarını sürdürmeleri sağlanacak. Açık görüş ve e-görüş imkânları artırılacak.

Hükümlü ve tutukluların mektuplarına, avukatları ile yazışmalarına, süreli ve süresiz yayınlara erişimlerine ilişkin uygulamadan kaynaklı sorunlar giderilecek. Ceza infaz kurumlarında kampüs kütüphaneleri kurulacak ve eserlerin dijital ortamda seçilip talep edilmesi imkânı getirilecek.

Ceza infaz kurumlarında dijital dönüşüm gerçekleştirilecek Hükümlü ve tutukluların yakınları ile görüntülü görüşme, mektup alıp gönderme, dilekçe verme ve sağlık durumunu takip etme gibi bazı işlemlerin teknolojinin imkânlarından yararlanılarak yürütülmesi sağlanacak.

Kamu Personeli Seçme Sınavı, Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı, Hâkim ve Savcı Adaylığı  Sınavı gibi sınavlarda, adayların insan hakları hukuku alanındaki bilgileri de ölçülecek.

Adliyelerde halkla ilişkiler büroları kurulacak, ön büro ve danışma masaları yaygınlaştırılacak.

Aile ve çocuk mahkemelerinin müstakil bir kampüs içinde bulunacağı yeni bir adliye mimarisi modeli geliştiriliyor.

Uluslararası koruma ve geçici koruma kapsamındaki kimsesiz çocukların bakım ve gözetiminde tüzel kişi vesayet sistemi hayata geçirilecek.

Birleşmiş Milletler 2030 Gençlik Stratejisi’nin etkin bir şekilde uygulanması hedefine de katkıda bulunmak üzere İstanbul’da bir Birleşmiş Milletler Gençlik Merkezi kurulmasına yönelik çalışmalara hız verilecek.

Gençlik merkezleri, gençlik kampları ve yaygın eğitim programları başta olmak üzere kaliteli ve erişilebilir gençlik çalışmaları yoluyla gençler desteklenecek.

Başta gençler olmak üzere her yaştan kişilere yönelik hukuk ve sosyal medya okur-yazarlığı bilinci geliştirilecek.

Engelli öğrencilerimizin kamuya ait yurtlarda ücretsiz barındırılması sağlanacak.

Engellilerin üst kademe kamu yöneticiliği ile mesleklerine uygun kamu görevlerinde istihdamını zorlaştıran hükümler gözden geçirilecek.

İnsan hakları eğitimi

İnsan hakları bilincinin küçük yaşlardan itibaren yerleşmesi amacıyla ilk ve orta öğretimde insan hakları konulu ders programları geliştirilecek.

Hukuk fakültelerine girişte uygulanan 125 bin başarı sıralaması şartı önümüzdeki yıl 100 bin olarak uygulanacak. Süreç içerisinde bu başarı sıralaması şartı kalite odaklı daha da iyileştirilecek.

İnsan hakları hukukuyla ilgili uluslararası gelişmeleri takip etmek ve hukuki olgulara ilişkin toplumsal talep ve ihtiyaçları dikkate alarak yeni politika önerileri geliştirmek üzere “Hukuk Araştırmaları Enstitüsü” kurulacak.

Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının yasaklanması ve müdahale uygulamalarına ilişkin mülki idare amirleri ve kolluk görevlilerine yönelik uluslararası standartlar dikkate alınarak farkındalık artırıcı eğitim faaliyetleri gerçekleştirilecek.

İnsan haklarının geliştirilmesini amaç edinen ve bu doğrultuda çalışan birey ve sivil toplum kuruluşlarıyla periyodik görüşmeler yapılacak. Bu kuruluşların çalışmalarında her türlü kolaylık sağlanacak.

İnsan hakları odaklı yönetim ve uygulama örnekleri teşvik edilecek, insan haklarına duyarlı çalışmaları olan kamu görevlileri ödüllendirilecek. Mülki idare amirleri ile üst kademe kamu yöneticilerine insan hakları duyarlılığını artırmaya yönelik faaliyetler yapılacak. Kamu görevlilerinin toplumun tüm kesimleriyle iletişimleri geliştirilecek.

Hâkim ve savcılar ile kamu görevlileri için sosyal medya etik ilkeleri, “tarafsızlık” anlayışı esas alınarak belirlenecek.

Toplumun insan haklarına duyarlılığını artırmak için din görevlilerine temel insan hakları eğitimi verilecek.

Cemaat vaıfları

Gayrimüslim cemaat vakıfları yönetim kurullarının oluşturulması ve seçimine ilişkin Vakıflar Yönetmeliği’nde düzenleme yapılacak.

Kamu ve özel sektör çalışanları ile öğrencilere kendi dini bayramlarında izinli sayılma imkânı getirilecek. Ayrıca ceza infaz kurumlarında da farklı din mensuplarının dini bayramlarında görüntülü görüş, ziyaret, açık görüş gibi uygulamalar sağlanacak.

Hayvan yasası

Hayvanlara iyi ve uygun muamele edilmesini ve hayvanların korunmalarını temin etmek amacıyla onları mal olarak değil can olarak gören bir anlayışla mevzuat düzenlemesi yapılacak.

Sağlıklı ve yaşanabilir çevre, toplum sağlığı gibi alanlarda da insan haklarının korunması güçlendirilecek. Tabii varlıkların korunmasına yönelik kamuoyunda farkındalık artırmak amacıyla iletişim kampanyaları düzenlenecek.