Konut paketinin sonuçları ne olacak?: 'Metropol cehennemine hoşgeldiniz'

ÖZGÜR TOPUZ

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, "Vatandaşları konut sektöründeki bu arzi dalgalanmadan korumak amacıyla bir dizi tedbiri hayata geçirme kararı aldık" diyerek açıkladığı konut paketinin doğuracağı olumsuz sonuçlara ilişkin ekonomistlerin uyarılarının kısa sürede gerçeğe dönüşmeye başladığı görüldü.

Konut fiyatları hızla tırmanışa geçerken, ekonomistler ve ekonomi yazarları kiraların da artışa geçeceği ve paketin olumsuz ekonomik sonuçlar doğuracağı konusunda hemfikir.

ODTÜ’de öğretim üyesi olan Prof.Dr. Tarık Şengül, konut paketinin ne anlama geldiğini ve doğuracağı tabloyu Kısa Dalga'ya yorumladı.

Şengül, söz konusu paketin inşaat sektörü ve konut üreticilerinin belli bir katmanını krizden çıkarmayı hedeflediğine dikkat çekti.

Bu kredilerin ekonomiye ve topluma çıkardığı faturayı emekçi kesimlerin ödemek durumunda kaldığını vurgulayan Şengül, "Dolayısıyla bir gelir aktarımı, söz konusu ayrıcalıklı krediler yoluyla yaratılıyor. Ancak olması gerekenin tersine, yoksullar ve konut sorunu olanlar varsıl olanların daha büyük varlık sepetine sahip olması için kendi iradeleri dışında destek veriyor" dedi.

EV FİYATLARI ANINDA DEĞİŞTİ

Konut takibi yapanlar, paket açıklanmadan önceki fiyatlar ile hemen ardından oluşan fiyatları sosyal medyadan paylaştı. Paylaşımlar, konutların fiyatlarının saatler içerisinde ne derece arttığını gözler önüne serdi:

DEMİR: DAHA FAZLASINI EVSİZ BIRKACAKLAR

Ekonomistler de açıklanan uygulamaların etkilerine ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

Ekonomi yazarı Uğur Gürses, "Konut fiyatlarındaki patlamanın ana sebebi enflasyonun altına çekilen faizle kurun patlaması, onun da İnşaat malzeme fiyatlarını yüzde 100’ün üzerinde arttırmasıdır… Bunu çözmenin yolu da negatif reel faizle kredi verip talebi yükseltmek değil" dedi.

Ekonomist Oğuz Demir de twitter hesabından, "Bu şekilde insanları ev sahibi yapacaklarını düşünüyorlar, daha fazlasını evsiz bırakacaklar haberleri yok... Kiralar ve ev fiyatları uçtu daha da uçacak.. Enflasyon altında ezilen geliriyle kredi çekip ev alan insanlar da taksidi nasıl ödeyeceğim derdine düşecek! O taksitler ödenememeye başladığında ne olacak?" yorumu yaptı.

Bu şekilde insanları ev sahibi yapacaklarını düşünüyorlar, daha fazlasını evsiz bırakacaklar haberleri yok... https://t.co/Rkgw268H3L

— Oğuz Demir (@droguzdemir) May 9, 2022

ULUSOY: BUNUN ANLAMI 'BETON YİYİN'DİR

Prof. Dr. Veysel Ulusoy, Gerçek Gündem'de 'Açız, karnımızı doyuramıyoruz… Anlıyoruz, ev kredisi verelim beton yiyin' başlıklı yazısında şöyle dedi:

"Bunun anlamı, “Açlığı görüyoruz, enflasyonun sorun yarattığı açık. Gelin size ucuz konut kredisi verelim, beton yiyin”dir.

Yani düşünün bir kere… Karşımızda bizi her bir ekonomik sorunun çözümünde inşaat sektörüne ve inşaat sektörü için verilen kredide arayan bir düşünce var. Bu hiç değişmedi ve değişmeyecek. Böyle olunca da ne bir kimse konut alabilecek ne de piyasalar durulacak bundan sonra.

Daha kötüsü, başta 2 milyon liranın altında değeri olan tüm yeni konutların fiyatı 2 milyona gelecek, üzerinde olanlar da daha yukarılara tırmanacaktır.

Kiralar artacak ve bunalım devam edecek."

Selçuk Geçer de "Evde tuttuğunuz yüzde 50'yi artık tutamayacaksınız" dedi ve şöyle devam etti: "Çünkü bu fiyatlarla hepsi sokakta yaşamak zorunda kalacak. Diğer yüzde 50 mi? Eeee kurunun yanında yaş da yanar #konut"

PROF. ŞENGÜL: EMEK PİYASALARINDAKİ KONUMLA YARIŞAN KALEM 'ELDE TUTULAN VARLIKLAR'

ODTÜ Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Başkanı Prof. Dr. Tarık Şengül, ekonomistlerin bu şekilde tepki gösterdiği konut paketinin anlamını ve oluşturacağı tabloya ilişkin Kısa Dalga'nın sorularını yanıtladı.

2 milyona kadarlık konut kredisinde sıfır ev ve ilk defa alıyor olma şartıyla yüzde 0.99'da 10 yıl süreyle kredi verilecek. Konuşmanın ardından konut fiyatları hızla artmaya başladı. Bu durum konut almak isteyenler için ne anlama geliyor?

Çok temel bir tespitle başlayalım. Bugün geldiğimiz noktada taşınmazlar başta olmak üzere varlıklar üzerinden yapılan ekonomik birikim, toplumun azımsanmayacak bir kesimi için çalışarak yapılan birikim ya da elde edilen kazançtan daha önemli hale gelmeye başladı. Bir başka biçimiyle ifade etmek gerekirse; günümüz dünyasındaki eşitsizlikleri anlamak istiyorsak, emek piyasalarındaki konumla yarışan bir başka kalem her gün biraz daha başat hale geliyor; elde tutulan varlıklar!

'TOPLUMSAL EŞİTSİZLİKLERİN YENİ VE BÜYÜK KAYNAĞI'

Türkiye açısından kısa yoldan ifade etmek gerekirse; bugün büyük kentlerde ya da sahil kentlerinde satılan konutları, herhangi bir orta sınıf mensubunun çalışarak elde ettiği gelirle karşılaması mümkün mü? Bu ilişkinin artık büyük ölçüde koptuğunu biliyoruz. Dahası başta konut olmak üzere taşınmazlar dünyası daha geniş bir varlıklar dünyasının parçası olarak toplumsal eşitsizliklerin yeni ve büyük kaynağı haline geliyor.

'BU KREDİLERİN MÜJDELENDİĞİ İKİ KESİM VAR'

Sorunuza dönecek olursak, Cumhurbaşkanı tarafından müjdelenen 2 milyon liraya kadar kadar konut kredisinin hedefinde yaşamını elde ettikleri ücretler üzerinden kuran kesimler yok! Bu kredilerin müjdelendiği iki kesim var; birincisi yeniden üretimini varlık ekonomisi üzerinden kuran orta-üst gelir grupları ve ikinci olarak da varlığını emeğini satarak kazanmakla birlikte varlık ekonomisi içinin yarattığı çekiciliğe kapılıp, bu kulvarda da aktif olabileceğini düşünen orta sınıfa mensup aktörler.

'KONUT ÜRETİCİLERİNİN BELLİ BİR KATMANI KRİZDEN ÇIKARILMAK İSTENİYOR'

Konut almak isteyen orta sınıf için dahi 10 yıl süreyle 2 milyon kredi aylık 20-25 bin bandında taksit demek. Bu durumda konut alamayanlar ne olacak? Bu genel anlamda ne demek?

Yukarıda yaptığım analizin bir devamı olarak şunu söyleyebilirim; sorun şu ki bu bugün kentlerde konut sorunun gerçek sahibi geniş bir kesim var ve işte onlar bu kredilerden gelirlerinin sınırlılığı nedeniyle yararlanamıyorlar. Yani konut kredisi alanında geliştirilen bu finansal araçların hedefinde gerçek konut sorunu olanlar yok!

Sorunuzu bir başka düzlemde daha yanıtlamak gerekiyor; bu kredilerin hedefinde sadece kredi kullanacak kesimler yani talep tarafı yok, arz tarafına da iyi bakmak gerekiyor. Aslında son dönemde konut kredileri aracılığıyla inşaat sektörü ve özel olarak konut üreticilerinin belli bir katmanı krizden çıkarılmak isteniyor.

Bir başka biçimde ifade edecek olursam da; benim kullandığım biçimiyle bir süredir harekete geçirilen konut kredileri mekanizması, maliyetleri hiç ilişkisiz kesimlere ödeterek varlık ekonomisinin yaşadığı tıkanmayı çözmek için kullanılıyor.

'FATURAYI GENİŞ EMEKÇİ KESİMLER ÖDEMEK DURUMUNDA KALIYOR'

İronik bir biçimde, bu tür ayrıcalıklı krediler, piyasadaki faiz oranlarının çok altında kaldıkları oranda ekonomiye ve topluma bir fatura çıkarıyor. Sonuçta bu faturayı bu spekülatif ekonomiden kazananlar değil, bu ekonomiye dahil olmayan geniş emekçi kesimler ödemek durumunda kalıyorlar. Dolayısıyla bir gelir aktarımı, söz konusu ayrıcalıklı krediler yoluyla yaratılıyor. Ancak olması gerekenin tersine, yoksullar ve konut sorunu olanlar varsıl olanların daha büyük varlık sepetine sahip olması için kendi iradeleri dışında destek veriyor.

Şimdi soru, tam da bu üçüncü kesime, yani sadece gelirine yaslanan (ya da ona bile yaslanamayan) ve başını sokacak konutu olmayan kesimlere ne olacağıdır. Bir başka mülakatta söylemiştim, bu kesimler geçmişte çepere giderek sorununu çözdü. Gecekondu ya da sonrasında varoş diye adlandırılan yerler sağladıkları düşük maliyetlerle bu kesimleri ev sahibi yapmadıysa, ödenebilir kiralarla karşı karşıya bıraktı.

'BU CEHENNEM VARLIKLILARIN DA CEHENNEMİDİR'

Bugün artık o tür mekanizmalar yok. Artık bu anlamda bir çeper oluşmasına izin verilmiyor. Bu kendi başına değerlendirme gerektiren bir konu ancak şöyle bitireyim; ya bu çeper icat edilecek ya da metropol denilen cehenneme hoş geldiniz. Cehennem derken sadece evsizleri/işsizleri/”açları” kastetmiyorum. Bu cehennem varlıklıların da cehennemidir.

KONUT PAKETİNDE NELER VAR?

1 - İLK KEZ KONUT ALACAKLARA UCUZ KREDİ

İlk kez konut alacaklara, 2 milyon liraya kadar değere sahip birinci el satın almalar için, 10 yıla kadar vadeli ve aylık yüzde 0,99 faizle kredi verilecek. Buna göre ilk defa ve tek konut sahibi olacaklara, fiyatı 2 milyon liraya kadar olan sıfır evler için 10 yıl vadeyle yüzde 0,99 faizli kredi verilecek. Bu faiz oranına göre 2 milyon lira kredi kullananların aylık ödemesi 28 bin 500 lira, 1 milyon lira kredi kullananların aylık ödemesi 14 bin 300 lira oluyor.

2 - ALTIN VE DÖVİZ BOZDURARAK KONUT ALACAKLARA UCUZ KREDİ

Konut değerinin en az yarısı 1 Nisan 2022 tarihinden önce açılmış döviz tevdiat hesaplarının bozdurulması veya fiziki altınların Merkez Bankası'na satılarak karşılanması şartı ile alınacak konutlar için bu paketten yararlanılabilecek.

Konut değeri 2 milyon lira ile sınırlı bu paket, 10 yıla kadar vadeli ve aylık yüzde 0,89 faizli konut kredisi içeriyor.

Erdoğan, bu paketin bir amacının da "döviz ve altın varlıklarının Türk Lirası'na dönüşümünü teşvik etmek" olarak açıkladı.

3 - MÜTEAHHİTLERE 20 MİLYAR TL KAYNAK

Mayıs başı itibarıyla yüzde 40'ı tamamlanmış ve asgari yüzde 50'si satılmamış inşaat projelerinin tamamlanabilmesi için 20 milyar liralık kaynak ayrıldı.

Bir yıl boyunca konut fiyatlarını internet sitelerinde duyurdukları fiyatta sabit tutma taahhüdü veren firmalar, belli rakama kadar ve 36 ay vadeyle bu finansmandan yararlanabilecek.

4- KÜÇÜK PARSELE KONUT YAPAN MÜTEAHHİDE UCUZ KREDİ

Küçük ölçekli müteahhitlere şehir içindeki küçük parsellere konut yapabilmeleri için metrekaresini belli fiyatın üzerinde satamamaları şartıyla uygun maliyetli kredi kullandırılabilecek.

Bu tür alanların rezerv konut alanı ilanı yoluyla çeşitli vergilerden istisna olmasını temin ederek, maliyetlerin düşürülmesi yoluna da gidilecek. Rezerv alanlarda yapılan ve uygun maliyetli krediyle desteklenen konutlar da 5 yıl süreyle satış tahdidine tabi olacak.

5- KENTSEL DÖNÜŞÜME UYGUN KREDİ

Kentsel dönüşüm çalışmalarına destek verilecek. Ada düzeyinde sadece hak sahiplerine yönelik uygun maliyetli kredilerle kentsel dönüşüm projeleri hızlandırılacak.

6 - TOKİ’YE SOSYAL KONUT İÇİN 30 MİLYAR TL

Düşük gelir grubundaki vatandaşları ev sahibi yapmaya yönelik sosyal konut projeleri için TOKİ'ye 30 milyar liralık finans sağlanacak.