Pandemi çıkışında Roman raporu: Toplumdan dışlandılar, ayrımcılığa uğradılar

Roman Hafıza Çalışmaları Derneği (Romani Godi), Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komserliğinin (OHCHR) "Kovid 19 salgınından kurtulma sürecindeki eşitsizliklerin ele alınması bağlamında ekonomik, sosyal ve kültürel hakların desteklenmesi ve korunması" çalışmasına katkıda bulunarak ”Covid-19 Pandemisinden Çıkış Süresinde Türkiye’de Romanlar” adlı insan hakları izleme raporunu hazırladı.

Pandemide en çok yoksullaşan kesimlerden biri Romanlar

Rapora göre, Türkiye’de pandemi sürecinde en çok yoksullaşan kesimlerden biri Roman topluluklar. Kovid-19 nedeniyle büyüyen yoksulluk, Romanların maruz kaldığı hak ihlallerini ve mevcut sorunlarını daha da yaygınlaştırdı ve derinleştirdi. Bu sorun ve ihlaller karşısında kendilerini savunamayan Romanlar, ayrımcılığa da maruz kaldılar ve dışlandılar.

Romanlar gibi grupların özgün ihtiyaçları belirlenmiyor

Pandemi sürecinde, Roman toplulukların sorunları ve ihtiyaçları kamu idaresi tarafından yeterince fark edilmedi. Bunun nedeni ise rapor sunumunda Türkiye’de etnik, dini veya dilsel azınlıklara yönelik ayrıştırılmış veri paylaşılmıyor. Dolayısıyla, pandemi gibi kriz anlarında Romanlar gibi grupların özgün ihtiyaçları belirlenmemesi olarak belirtildi.

'Romanlar, pandeminin hasarını destek almadan onaramaz'

Raporda, "Mevcut yapısal sorunlar ve Kovid-19 salgınında eklenen ihtiyaçların sonucunda, derinleşen sorunların kronikleşmemesi ve mevcut yaygın eşitsizliklerin kalıcı hale gelmemesi için, Roman topluluklar kamusal önlemlerle desteklenmeli. Zira, Romanlar, pandeminin hasarını destek almadan onaramaz" ifadeleri yer aldı.

'Türkiye’de 3 milyon ila 6 milyon arasında Roman var'

Pandemiden çıkış sürecinde Romanlara dair paylaşılan bazı veriler şöyle:

Türkiye’de 3 milyon ila 6 milyon arasında Roman var. Romanlar, Türkiye’de resmi azınlık statüsüne sahip değil.
Romanlar, iklim adaletsizliğine, derin yoksulluğa, çevresel ayrımcılığa ve mekânsal damgalanma gibi birçok eşitsizliğe yoğun olarak maruz kalan etnik bir azınlık.
Romanlar, pandemiden önce de ekonomik, sosyal ve kültürel haklara erişimde ciddi engellerle karşılaşıyordu.

'Romanlar Türkiye’nin en dezavantajlı gruplarından'

Romanlar Türkiye’nin en dezavantajlı gruplarından. Pandemi öncesinde Roman toplulukların sorunlarının giderilmesi için bazı adımlar atılmıştı. Ancak Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Eylem Belgesi, (2016-2021) pandeminin pekiştirdiği eşitsizlikleri ortadan kaldırmakta yetersiz kaldı: zira Eylem Belgesi’nin bütçesi ve göstergesi yoktu. Ayrıca, bu belgede belirtilen sorunlara çözüm getirecek ilişkili kamusal düzenlemelerin yapılamadı.
Pandemide Roman topluluklarda yoksulluk büyüdü; derinleşti. Pandemide sokağa çıkma yasağı, Roman ailelerin düzenli olmayan gelirlerini daha da azalttı.
Pandemi günlük, güvencesiz işlerde ve özellikle sokakta çalışan Romanları etkiledi.
Başta kağıt ve hurda toplayıcılar, çiçekçiler ve seyyar satıcılar, temizlik işlerinde çalışanlar pandemide uzun dönemler boyunca gelir kaybına uğradı.

'Romanlar pandemide olumsuz sağlık ve sosyoekonomik etkilere aşırı derecede maruz kaldı'

Roman topluluklar pandemide barınma, sağlık, eğitim, istihdam, sosyal hizmet / yardımlar konusunda sorunlar yaşadı.
Dışlanmış ve ötekileştirilmiş Roman toplulukları, pandemide olumsuz sağlık ve sosyoekonomik etkilere aşırı derecede maruz kaldı.
Büyüyen yoksulluk, Romanların mevcut sorunlarını daha da yaygınlaştırıp derinleştirdi.
Pandeminin yarattığı ekonomik, sosyal ve sağlıkla ilgili sorunlara karşı kendilerini savunamadılar.
Romanlar içinde daha kırılgan alt gruplar var: kadınlar, LGBTİ+’lar, gençler, yaşlılar ve çocuklar pandeminin yarattığı ekonomik ve toplumsal sorunlardan daha ağır etkilendi.

'Günübirlik kazanç getiren işlerde çalıştılar'

Sosyal güvence eksikliği ve düzenli gelir getiren işlerde çalışma oranının düşüklüğü nedeniyle, pandemide eşitsizlikler Romanları daha fazla etkiledi.
Müzisyenlik, eğlence sektörü, hizmet sektörü, seyyar satıcılık, kağıt toplayıcılığı, hurdacılık ve günübirlik kazanç getiren işlerde çalışan Romanların, pandemide uzun süre gelir elde edemedi. Sosyal yardımlara duyulan ihtiyacı ciddi oranda arttı.
Romanlar, gayri resmi yerleşimlerde (gettolarda) ve ayrılmış mahallelerde, yetersiz ve aşırı kalabalık meskenlerde, altyapı ve temiz suya erişimin olmadığı sağlıksız koşullarda yaşıyor.
Kentsel dönüşüm nedeniyle de yerinden edinme politikalarıyla Romanların mülkiyet hakkı güvencesiz hale getirildi.

Şehir merkezlerinde ‘Roman-Çingene’ parkları gibi ayrıştırılmış mekanlar var

Türkiye’de damgalanmış “Roman mahalleleri-gettoları”, şehir merkezlerinde ‘’Roman-Çingene’’ parkları gibi ayrıştırılmış mekanlar var.
Pandemide dışlanma daha da arttı: Romanların sadece % 37.8’i kamu veya özel kurumlardan yardım aldı. Bu yardımın % 83.7’si sadece ayni yardımlar.
Pandemide Romanlar çok uzun süre işsiz kaldı ve tek geçim kaynakları olan sosyal yardımlardan da çok az yararlandı.
Romanlar sosyal yardımlara erişimde eşitsizliklere maruz kaldılar.
Sosyal yardımları kamu kurumları ve belediyelerin dağıtımımda ayrımcılık oldu.
Romanlar yardımlara erişim sürecinde ayrımcılığa uğradı veya değerlendirme kriterlerindeki eşitsizlikler nedeniyle mağdur oldu.
Kamu görevlileri Romanları yardım başvuruları sırasında kovdu;
Romanlar psikolojik ve/veya fiziksel şiddete maruz kaldıklarını, sosyal dışlanma yaşadı.

Raporunun Türkçe ve İngilizce versiyonlarına buradan ulaşabilirsiniz: