Prof. Dr. Cenk Yaltırak: Acıbadem, Etiler, Levent, Ulus, Sarıyer'de en büyük depremde dahi 0.2 g aşmayan değerler var

Jeoloji mühendisi Prof. Dr. Cenk Yaltırak geçtiğimiz günlerde "Gerçek dönüşüm eğer evinizin tabanında ivme değeri bilimsel bir fay senaryosu ile yapılmıyorsa başımıza Kahramanmaraş depremlerinde gelen tekrar edecektir. Kime anlatayım bilemiyorum. Acıbadem, Etiler, Levent, Ulus, Sarıyer'de en büyük depremde dahi 0.2 g aşmayan değerler var" yorumunda bulundu.

Yaltırak görüşlerini "Bu bölgede binada bir hata olmadığı sürece kentsel dönüşüm sadece zengini daha zengin etmeye yarar. İnsanların korkusunu kullanan rantiye daire sahibi ve yönetimler iştahla daha zengin olmayı bekliyorlar. Esas, Tuzla'dan Silivriye sahilde yeni yönetmeliğin çalışmadığı ivmeler var. Ne diyeyim bilemiyorum. Kentsel dönüşüm bu değildir. Yüzbinlerce yıkılmaması gereken yeri yıkıp, şehri beton çöplüğüne çevirmek değildir. Kahramanmaraş depremlerinden beri anlatıyorum" dedi.

Kendisine kentsel dönüşüm, ivme konularında çok fazla soru geldiğini açıklayan Yaltırak konuya ilişkin uzun bir açıklama yaptı.

Yaltırak'ın açıklamaları şöyle:

Son paylaştığım deprem ve kentsel dönüşüm tweetim sonrası herkes evinin depremde hangi ivme ile karşılaşacağını haliyle soruyor. Hem e-mail yoluyla hem buradan. Bu konuyu açığa kavuşturmamız lazım. Biraz uzun bir flood olacak, o nedenle sabrınızı rica ederim.

1. Şu anda İBB haritalarında bulunan ivmeler tek fay modeline dayanarak 2001'de yapılan bir harita üzerine inşa edilmiştir.

2. Bu harita ile yapılan tüm hesaplamalar, fayın dik ve dümdüz bir yüzeye sahip olduğu varsayımına dayanmaktadır.

3. Bu harita ile yapılan ivme hesapları, evinizin faya olan uzaklığına bağlı olarak 1 km x1 km'lik piksellerde öngörülmüştür.

4. Bu tasarımda deprem değerlendirmesi aşağıdaki tablodaki yaklaşıma göre yapılmaktadır.

5. Bu tabloda örneğin benim oturduğum yer DD1, 0.45, DD4 ise 0.2 G değeri kapsar.

6. Bu hassasiyete göre bir sokakta değil, tüm semtteki binalar aynı spektral ivmeleri görecek anlamına gelir. Bu ise farklı hastalıklara aynı ilacın verilmesi demektir.

7. Oysa Marmara'da tek fay yoktur, çok parçalı dört fay vardır. Ve bunlar, üzerlerinde son gerçekleşen tarihsel depremlere göre günümüzde 7.0-7.6 arası büyüklüklerde depremler üretecek potansiyele sahiptir. Önümüzdeki 70 yılda üçüncü hane dışında değişmeyecektir.

8. Bu faylar düz ve dimdik bir düzleme sahip değildir. Eski modelde çizilen fayların üreteceği öngörülen deprem büyüklüğü, hareket yönü ve süresi daha önce yeteri kadar doğru hesaplanmamıştır. Depremin süresi de kullanılmamaktadır.

9. Bizim ürettiğimiz ivme haritaları ise 750x750 m pikseldedir.

10. Bu haritalar, deprem odağından başlayarak evinize kadar gelen yolda deprem dalgalarını geçeceği tüm zeminleri açık alanda 25x25m, kent içinde 10x10m jeolojik temelli Vs30 Vs100 haritası veri tabanına dayanır.

11. Haritalarımızın gösterdikleri spektral ivmeler, Marmara'da 120 bin noktada 12 farklı azalım ilişkisinin sentezi yeni bir algoritma ile hesaplanmaktadır.

12. Bu sistem öncekilere göre daha yüksek başarı oranına sahiptir. Silivri, Sisam, Düzce depremleri ile test edilmiştir.

13. Eski sistem eski bir haritaya, ivmeleri ise istatistikleri dikkate alan bir olasılığa dayanır.

Oysa bizim geliştirdiğimiz büyük veriye dayalı sistem deterministiktir. Böylece, DD1 ve DD4 arası hipotetik bir olasılıktan öte daha gerçekçi ivmeleri hesaplar.

14. Bu iki sistemin birinde DD'ler ile tasarım yaparsanız binanızın yıkılacağı hesabı ile bizim hesabımız arasında önemli çarpıcı değer farkları bulunur.

15. Örneğin, benim oturduğum yerde binalar DD3 ve yukarısında yıkılması gerekecek değerlere sahiptir.

16. Oysa binamız en büyük 7.6'lık depremde dahi DD4 değerlerine dahi ulaşmamaktadır.

17. Bazı semtlerde ise DD3'e göre yapılan yeni evlerin bulunduğu alanda ise 7.6 deprem, DD1'den daha büyük spektral ivmelerle karşı karşıyadır...

18. Evinizin bulunduğu alandaki ivme değerlerinin doğru hesaplanması, kentsel dönüşümün ve bina tasarımın doğru yapılması demektir.

19. Eski metodun Kahramanmaraş depremlerinde çöktüğü ortadadır.

20. Sizlerin güvenliği için yeni bir yaklaşımla tüm bu hesaplamalar gözden geçirilmesi demek milli serveti doğru ve efektif harcamak demektir.

21. Şu anda tüm çabamız bu sistemi eviniz bazında hesaplama yapacak bir kurumsal yapı ile ücretsiz bir kamu hizmeti haline getirmektir.

22.Sizin sorduğunuz tüm soruların cevabı için evinizin parseline kadar hesap yapıp binanızı modellemeden yıkımına karar vermek doğru olmayacaktır.

23. Eski bakışla Marmara bölgesi yenilenemez, aksine gerekli gereksiz yıkımlarla bir beton çöplüğüne döner.

24. İTÜ'de kurulma kararı YÖK'e iletilen, "Marmara Aktif Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi- MATAM" tüm sorularınızın cevabını vermek, sizi güvende tutmanın en ekonomik yolunu bulmak için faaliyete geçmesi için YÖK'te onay beklemektedir.

25. YÖK'ün bu merkezin onayını verdiği anda faaliyete hızlı geçmesi için İTÜ olarak gece gündüz çalışıyoruz.

26. Eğer bu merkezi bu yıl içinde tamamlar ve hesaplama sistemlerini ayağı kaldırırsak sizlerin tüm sorularının cevabını bir kamu görevi olarak ücretsiz vereceğiz.

27. Kurmayı planladığımız sistemde, sizlerin binalarınızın güvenirliliğini anlamak için gereken bina performans analizleri de yapılabilecektir. İşte o gün tek tek sorularınıza cevap verebiliriz.

SONUÇ: Yıllardır yukarıda saydıklarımızı yapmak için insanları ikna etmeye çalıştık. Durmadık haritalar ürettik, yeri geldi kendi cebimizden vererek veri topladık, kodlar yazdık, hesaplamalar için algoritmaları oluşturduk.

Yerel yönetimler adamcı yaklaşımlarıyla dinlemedi bile. En sonunda Kahramanmaraş depremleri gerçeği ortaya çıkardı. Halkımız ve yöneticilerimiz ne yaptığımızı bir şekilde medya üzerinden fark etti.

Bugün bakanlık düzeyinde ve üniversitemizde yapacağımız bu çalışmanın nasıl elzem olduğunun anlaşılması sonucuyla ilerliyoruz.

Cumhuriyetin 100. yılında, 21.yy ikinci çeyreğinde dünyada bilim hangi seviyede ise bu merkez onunla yarışacak bir kadro ile kuruluyor.

Buradan bu çabada hızlı karar vericiliği ve etkinliği ile yolumuzu açan İTÜ Rektörlüğüne ekip olarak teşekkür ederiz.

Sizlerden ricam, evinizin ne olacağını sormak yerine hepimizin problemlerini çözecek bu merkeze destek olmanızdır. Bazısının duası bazısının maddi desteği...

Merkezi YÖK onayladığı gün sizlerle beraber bu işi başarmak için daha çok çalışacağız. Bu çabamız siyaset üstüdür.