Sayıştay raporlarında ortaya çıktı: TİGEM usulsüz taksitlendirme yaptı, kurumu zarara uğrattı

2022 yılı Sayıştay denetim raporunda, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü'nün (TİGEM) kiralanan tarım arazilerinin her yıl Ocak ayında peşin alınması gereken kira bedellerinin kanunlara aykırı bir şekilde Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın izin vermemesine rağmen taksitlendirme yaparak kurumu zarara uğrattığı tespit edildi.

Usulsüz kiralama sonucunda TİGEM’in aylık nakit açığı Ocak ayında 100 milyon lira iken yıl sonunda 422,5 milyon liraya çıktı.

Peşin alması gereken para 157,8 milyon lira

TİGEM’in 2022 yılında 14 işletmesinde peşin olarak tahsil etmesi gereken 157,8 milyon lira kira alacağını peşin almayarak, sözleşmelere aykırı bir şekilde 2-6 taksitlendirme yaptığı ortaya çıktı. Hazine ve Maliye Bakanlığının kira bedellerinin taksitlendirmesine karşı çıkmasına rağmen TİGEM yönetim kurulu kararı ile taksitlendirmenin yapılması dikkat çekti.

'Kiracılara ucuz maliyetli finansman'

Yenidevir'de yer alan habere göre, Sayıştay’ın 2022 yılı denetim raporunda kiralanan tarım arazileri ile ilgili kiracıların menfaatini koruyacak şekilde kurum aleyhine karar alındığının tespit edilmesi dikkat çekti. Kira alacaklarının sözleşme ve şartnamelere aykırı şekilde taksitlendirilmesi nedeniyle kurumun nakit akışının bozulması ve kiracılara dolaylı yoldan ucuz maliyetli finansman sağlandığını tespit eden Sayıştay raporunda, “Sözleşme ve şartnamelerde öngörülen hükümlere aykırı şekilde peşin alınması gereken yıllık kira ödemelerinin taksitlendirilmesi nedeniyle Kurumun nakit akışının bozulduğu, ortaya çıkan finansman ihtiyacının banka kredileri ile karşılandığı, kira taksitlerine kamu bankalarından sağlanan düşük faizli kredi faiz oranına yakın faiz uygulanmak suretiyle kiracılara dolaylı yoldan ucuz maliyetli finansman sağlandığı, nihayetinde kredi ve faiz riskinin Kurum tarafından üstlenildiği görülmüştür” denildi.

18 işletmeden 11 tanesi 'taksit' istedi

TİGEM’in mülkiyetinde olan ve daha önceki yıllarda uzun süreli kiralama kapsamında kiraya verilen 18 işletmeden 11 tanesinin, 15.01.2022 tarihinde peşin olarak ödenmesi gereken 2022 yılı kiralarına ilişkin olarak taksitlendirme talebinde bulundukları kaydedilen raporda, TİGEM yönetim kurulunun taksitlendirme yapılması durumunda nasıl bir faiz uygulanması gerektiği konusunda Hazine ve Maliye Bakanlığından görüş istediği belirtildi.

Bakanlığın izin vermemesine rağmen borçlar taksitlendirildi

Hazine ve Maliye Bakanlığının cevabi yazısında kira şartname ve sözleşme hükümleri çerçevesinde işlem tesis edilmesi gerektiği ve taksitlendirme ile ilgili bir onay vermemesine rağmen TİGEM Yönetim Kurulu’nun Şubat 2022’de aldığı karar ile 14 işletmeden peşin olarak tahsis edilmesi gereken 157,8 milyon lira kira bedeline 2-6 taksit uygulanmasına karar verildiği belirtildi.

TİGEM yönetim kurulu aykırı karar aldı

Kira sözleşmesinde kira bedelinin her yılın başında 15 Ocak tarihinde peşin olarak ödeneceği, gecikilen her ay için yüzde 10 oranında gecikme faizi uygulanacağı, gecikme süresinin iki ayı geçemeyeceği ve süre sonunda sözleşmenin feshedileceği şeklinde açık hükümler olmasına ve taksitlendirmeye ilişkin hüküm olmamasına rağmen TİGEM yönetim kurulunun kira sözleşmelere aykırı bir şekilde karar aldığı vurgulandı.

Kurumun nakit açığı 4 kat arttı

TİGEM’in aylık nakit açığının kira alacaklarının taksitlendirildiği Ocak ayında 100 milyon lira iken yılsonunda 422,5 milyon liraya çıktığı dile getirilen raporda, şunlar kaydedildi:

“Kurum 2022 yılında artan nakit ihtiyacını banka kredileri kullanmak suretiyle karşılamakta iken kira bedellerinin peşin tahsil edilmemesi nakit akışını daha da bozmuş ve kira alacakları kadar ilave kredi kullanım ihtiyacı doğmuştur.

Her ne kadar kurumun kullandığı kredilerin faizleri ve kira alacaklarına uyguladığı faiz oranı birbirine yakın olsa da finansal istikrar risklerinin fazla ve faizin yükselme sürecinde olduğu bir dönemde gereksiz yere finansman riskini üstüne almıştır. Kiraya verilen işletme sahiplerinin (kiracıların) bankalardan doğrudan kredi alarak kira bedellerini ödeme imkanı varken, bu işletmelere taksitli ödeme imkanı tanınması nedeniyle ortaya çıkan nakit ihtiyacı Kurumun kendisinin kredi kullanması yoluyla kapatılmıştır. Diğer taraftan taksitlendirilen kira alacaklarına, kamu bankalarının kamu iktisadi teşebbüslerine sağladığı düşük maliyetli kredi faizine yakın oranda gecikme faizi uygulamak suretiyle kira borcu olan işletmelere bu gecikme faizi ve işletmelerin bankalardan alacağı kredi faizi üzerinden hesaplanan tutar farkı kadar kazanım sağlandığı değerlendirilmektedir. Bir başka deyişle TİGEM ucuz maliyetli kredi temini imkanını dolaylı olarak kiracıları için kullanmıştır”

Sayıştay, TİGEM’in uzun süreli kiralamalarda Hazine ve Maliye Bakanlığının da görüşü doğrultusunda sözleşme ve şartnamelerdeki hükümlere uygun hareket edilmesini önerdi. (Kısa Dalga)