Sayıştay raporu sadece "grizu" demiyor. İşte diğer 8 kusur:

ERSAN ATAR

Amasra’daki maden ocağında meydana gelen patlamadan sonra gündeme gelen Sayıştay Raporu’nda, sadece “ani gaz degajı ve grizu patlaması riskinin artmış olması”na işaret edilmediği, Amasra Taş Kömürü İşletme Müdürlüğü’nde yatırımdan işçi sağlığına kadar 8 ayrı aksaklık bulgusunun tespit edildiği ortaya çıktı. Bu “bulgu”larda, işçi haklarının yeterince verilmediği, “patlayabilir tozla yeterince mücadele edilmediği” de vurgulandı.

Sayıştay’ın Amasra Taş Kömürü İşletmesi’ne ilişkin 2019 Raporu’nda, eksiklik ve yanlışlık bulguları sıralanırken her bir bulgu için ayrı öneri yer aldı. İşte o rapordaki bulgu ve öneri özetleri:

MÜESSESE GELİR KAYBINA UĞRUYOR

BULGU 1: Amasra B sahasının rödövans usulü ile işlettirilmesinde firmanın üretime geçmemesi sonucu gelir kaybına neden olundu.

Bu bulguya göre; Amasra Müessesesi imtiyaz sahası içerisinde yer alan Amasra-B sahası, hukuku Kurum uhdesinde kalması kaydı ile ilk 3 yılı hazırlık süresi olmak üzere 20 yıl süre ve 7,15 TL/ton rödövans bedeli karşılığında işletilmesi için 15.04.2005 tarihinde sözleşme imzalandı. Firma imzalanan sözleşme kapsamında taahhüdünü yerine getirmedi.

ÖNERİ 1: Raporda bu konuda şu öneride bulunuldu: “Amasra B Sahasının Rödövans usulü ile işlettirilmesine ilişkin olarak rödövans bedeline ilişkin tahakkuk ve tahsilatların sözleşme ve şartname hükümleri çerçevesinde yapılması, devir zaptının imzalandığı tarihe kadar olan kamulaştırma bedeli, orman izin bedelleri gibi alacakların sözleşme kapsamında tahsil edilmesi, firmanın kurum aleyhine açtığı, kurum tarafından temyiz edilen tavzih davası ile karşılıklı açılan diğer derdest davaların kurum menfaatleri doğrultusunda Kurum Hukuk Müşavirliğince yakinen takip edilmesi, firmadan gelebilecek diğer taleplere karşı sözleşmede değişiklik anlamına gelecek, rekabet şartlarına aykırı nitelik taşıyacak karar ve uygulamalardan kaçınılması ve firmanın bir an önce üretime geçmesinin sağlanması önerilir.”

YETERLİ İŞÇİ ÇALIŞTIRILMIYOR

BULGU 2: Ayaklarda yeterli sayıda işçi tertip edilememesi nedeniyle üretim ve işgücü verimlilikleri düştü.

Sayıştay bu bulgusuna ilişkin, “Müessesede, iş zorluğu nedeniyle kanuni gerekliliklerin yerine getirilmesi durumunda işçilerin derhal emeklilik hakkını kullanması nedeni ile azalan işçi sayısına bağlı olarak, kömür kazı faaliyetinin yapıldığı ayaklarda yeterli sayıda işçi tertip edilemediği, bu durumun başta iş güvenliği olmak üzere üretim ve işgücü verimliliklerini düşürdüğü görülmüştür” dedi.

ÖNERİ 2: Sayıştay, “Son yıllarda giderek düştüğü görülen satılabilir kömür üretim miktarlarını artırabilmek, planlanan hedeflere ulaşabilmek için, üretim faaliyetleri ve yöntemleri tüm unsurları ile irdelenip, üretimde işçi tertiplerinin, ayak çalışma boyu oranlarını arttıracak şekilde yapılması, bu doğrultuda verilen iş miktarları ile işçilerin fiili çalışma sürelerinin artırılmasına yönelik olarak her türlü tedbirin alınması” önerisinde bulundu.

FAALİYET RAPORLARI MEVZUATA UYGUN DEĞİL

BULGU 3: Faaliyet raporunun, mevzuatla belirlenen içeriğe sahip olmadığı tespit edildi.

“Amasra Müessesesi 2019 yılı Faaliyet Raporu’nu” inceleyen Sayıştay, öngörülen hedeflere neden ulaşılamadığının gerekçelerinin açıklanmadığını ve faaliyet raporları hazırlama hakkındaki mevzuatta belirlenmiş diğer asgari içerik konularının bazılarının da eksik olduğunu” tespit etti.

ÖNERİ 3: Sayıştay’ın önerisinde, “Müessesenin faaliyet raporlarının, faaliyet raporlarının hazırlaması hakkındaki mevzuata uygun şekilde hazırlanarak rapor kullanıcılarına tam bilgiler verilmesinin sağlanması önerilir” denildi.

HESAP KAYITLARI HATALI

BULGU 4: Müessese bilançosunda yer alan bazı hesaplara ait yevmiye kayıtlarının hatalı.

“Amasra Müessesesi 2019 yılı yevmiye ve defteri kebir kayıtlarını” inceleyen Sayıştay, bu inceleme sonucunda, “Müessese bilançosunun aktifinde yer alan ‘Personelden Alacaklar Hesabı’ ile müessese bilançosunun pasifinde yer alan ‘Satıcılar’ ve ‘Personelden Alacaklar’ hesaplarına ilişkin yevmiye kayıtlarının, öncelik sırasına uyulmayarak hatalı yapıldığını”, böylelikle hatalı bilgi verdiğini belirledi.

ÖNERİ 4: Sayıştay’ın bu bulguya ilişkin önerisi şöyle oldu: “Tahakkuk etmemiş bir alacağın tahsil edilmesi veya tahakkuk etmemiş bir borcun ödenmiş görünmesi anlamına gelen, bilanço hesaplarının, karakterlerine aykırı kayıtlarla ters bakiye vermelerine yol açmaması için, Müessesenin parasal sonuçları olan faaliyet ve işlemleri ile muhasebe kayıtlarının birbirini doğrulamasını teminen muhasebe kayıtlarının, muhasebe mevzuatı ve ilkelerine uygun olarak tutulması ile muhasebe kayıt programının, hesapların ters bakiye vermesine izin vermeyecek şekilde programlanması önerilir.”

İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ ARTIRILMAMIŞ

BULGU 5: Üretim miktarları ve işgücü verimlilikleri artırılmadı, birim üretim maliyetlerinin düşürülemedi ve bu nedenle dönem zararları arttı.

Sayıştay, “Müessesede yapılan üretim sonucu elde edilen ürünlerin satışından sağlanan hasılatının işçi ücretlerini dahi karşılamadığı”nı vurgulayıp, “Birim üretim maliyetlerinin düşürülemediği, yıllardır müessese faaliyetlerinin zararla sonuçlandığı ve dönem zararlarının azaltılamadığı, bunların asıl sebebinin gerek üretim miktarlarının gerekse işgücü verimliliklerinin artırılamaması olduğu görülmüştür” dedi.

ÖNERİ 5: Raporda, bu konuda yapılması gerekenler için şu öneride bulunuldu: “Müessese’nin satış faaliyetlerinden elde edilen satış hasılatının işçi ücretlerini dahi karşılayamadığı, müessesenin sürekli olarak zarar ettiği ve birikmiş zararların büyük tutarlara ulaştığı göz önüne alınarak, dönem zararlarının önlenebilmesi için işgücü verimliliği ile birlikte üretim miktarlarının artırılması ve birim üretim maliyetlerinin düşürülmesi yönünde etkin önlemler alınması önerilir.”

PROJELER GECİKTİ

BULGU 6: Müessesede üretimin devamlılığının sağlanması açısından büyük önemi olan kat hazırlığı projesi gecikti.

Sayıştay’ın raporunda bu gecikme nedeniyle, “Gelecek dönemde mevcut kaynaklarla en uygun seviyede üretim yapılamaması riskinin oluştuğu görülmektedir” ifadesi yer aldı.

ÖNERİ 6: Sayıştay’ın bu bulguya karşılık öncelikle, “Taş ve kömür içi hazırlık çalışmalarının zamanında tamamlanarak üretimde kesintiye uğranmaması için, hazırlık ilerleme randımanlarının artırılması, norm kadro değerlendirme çalışmaları tamamlanıncaya kadar yeterli sayı ve nitelikte hazırlık işçisi, tarama söküm-bakım işçisi temini” yoluna gidilmesini önerdi. Öneride, “Ekonomik ömürlerini doldurmuş mevcut elekto-hidrolik delici ve yükleyicilerin, üretim plan ve programları doğrultusunda çok amaçlı makinelerle yeterli sayı ve kapasitede olmak üzere yenilenmesi” de yer aldı. Ve son olarak, “Taş içi galeri ilerlemelerinde tam cephe galeri açma makinelerinin kullanılma imkanlarının değerlendirilmesi dahil gerekli her türlü tedbirin alınması” önerildi.

PATLAYABİLİR TOZLA MÜCADELEDE AKSAMA VAR

BULGU 7: Sayıştay, “Solunabilir ve patlayabilir tozla mücadele kapsamında alınan önlemlerde aksamalar var. Sınır değerleri aşılmış. Solunabilir toz konsantrasyonunun artması çalışanların sağlığını olumsuz etkiliyor” tespitini yaptı.

Sayıştay’ın tespit ettiği ve şimdiki patlamaya da ışık tutan bu “bulgu”da aynen şöyle denildi: “Müessese ocaklarında meslek hastalıklarının önlenmesi ve iş güvenliği açısından solunabilir ve patlayabilir tozla mücadele kapsamında alınan önlemlerin zaman zaman yeterli olmayarak Tozla Mücadele Yönetmeliğinde belirtilen maruziyet sınır değerlerinin aşıldığı görülmüştür.

Yeraltında kömür kazısı ve nakli sırasında oluşan kömür tozları havalandırma ile bütün ocağa yayılmakta, tane boyutu çok küçük olan (200 mesh ve altı) tozların sürekli ortamda dolaşmaları hem infilak riskini artırmakta hem de solunabilir toz konsantrasyonunun artması çalışanların sağlığını olumsuz etkilemektedir.”

ÖNERİ 7: Sayıştay bu önemli bulgusunun oluşturabileceği olumsuzlukları bertaraf etmek için önerilerini şöyle sıraladı:

“Solunabilir ve patlayabilir tozla mücadelede;

-Toz oluşumunun engellenmesi ve kaynağında tozun bastırılması için kurulan tesisat, fisketeler ve alınan diğer önlemlerin hareketli ortamda sürekli kontrol edilerek güncellenmeleri ve bunların sürekli çalışır durumda tutulmaları,

-Patlayabilir tozla mücadele için öngörülen miktarda taş tozu serpilmesine özen gösterilmesinin yanısıra, damar gaz içeriklerine göre gerekli tedbirlerin alınması,

-Dünya madenciliğinde yaygın olarak kullanılan, uygulama yöntemi kolaylığı bulunan ve malzemenin etki süresinin uzun olduğu sulu toz bastırma yöntemlerinin araştırılması,

- İş Kanunu, Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, Tozla Mücadele Yönetmeliği ile diğer ilgili mevzuat hükümlerine titizlikle uyulması, bu doğrultuda gereken her türlü önlemin alınması önerilir.”

İŞ VE GENEL SAĞLIK SİGORTASINA MEVZUATINA AYKIRI

BULGU 8: Sayıştay son “bulgu”sunda, iş ve genel sağlık sigortası mevzuatına aykırı işlemler yapıldığını, Müessese işyerlerinde eksiklikler tespit edildiğini, bu nedenle ödenen idari para cezaları ödendiğini vurguladı.

ÖNERİ 8: Sayıştay’ın son önerisi şöyle oldu: “İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatı, İş Kanunu ve Sosyal Güvenlik mevzuatı gereğince yapılması gereken iş ve işlemlerin zamanında yapılarak eksikliklerin giderilmesi ile idari para cezası yaptırımlarına maruz kalınmaması için gerekli özenin gösterilmesi önerilir.”