Selektörle radar uyarısına ceza hukuki mi? Mevzuat ne diyor?

Düzce'de İl Emniyet Müdürlüğü'ne bağlı trafik ekiplerince bayram tatili günlerinde yapılan radar hız tespit uygulaması yapıldı. Ancak radar noktalarının bazı sürücüler tarafından karşı yönden gelen sürücülere araç farlarıyla selektör yaparak bildirildiği belirlendi. Bunun üzerine, radar aracının bulunduğu noktanın ilerisine trafik polisleri tarafından ikinci bir denetim noktası kuruldu. Selektör yaparak karşı yönden gelen sürücüleri radar konusunda uyaran araçlar bu ikinci noktada durduruldu. 66 sürücüye 690'ar TL idari para cezası yazıldı. Sürücüler, cezalar karşısında şaşkınlık yaşarken konu hukukçular arasında da tartışma yarattı.

"Kıyasla suç ve ceza ihdas edilmez"

Avukat Tolga Şirin bu uygulamanın ve kesilen cezaların Anayasa’ya da aykırı olduğunu belirterek, ceza alanların iptal için başvurmaları gerektiğini bildirdi.

Sosyal medya hesabından konuya ilişkin bir paylaşım yapan Şirin şu ifadeleri kullandı:

“Eğer radar konusunda ‘sürücüyü ikaz eden cihaz imal etme veya bulundurma’ suçlarından (2918 s. Kanun md. 51/5) ceza kesiliyorsa burada açıkça sorun var.

Kıyasla suç ve ceza ihdas edilmez.

Bu cezanın kanuni dayanağı kuşkulu olduğu gibi selektör yapıp söndürme ediminin herhangi bir suça (?) denk düştüğü de kanıtlanmaya ayrıca muhtaç.”

Şirin, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin "İyi İdare Konusunda Üye Devletlere Tavsiye Kararı"na (CM/Rec/2007/7) atıf yaptığı kararlarından birinde Yargıtay’ın bu tür uygulamalarla ilgili şu saptamada bulunduğunu hatırlattı.

"Kişilerin can ve mal güvenliğini sağlamak amacıyla yapılması gereken trafik denetimlerini, yol kullanıcılarına ceza vermek amacıyla bilgilendirme yapmadan kural ihlali yapmasını beklemek, trafik kurallarının konuluş amacına uygun olmadığı gibi araç sürücülerine tuzak kurulması anlamına gelecektir ki bu durum, çağdaş hukuk devleti ilkeleriyle bağdaşmaz ve kabul edilemez." (7. CD, K. 2014/14281)

Bu uygulama ve cezaların Anayasa’nın 38. maddesine de aykırı olduğunu belirten Şirin’e göre ceza alanlar iptal için başvuruda bulunmalı.

‘O selektörün anlamı ‘sonra yine basarsın’ değildir, ‘akıllı ol’dur’

Hukukçu Gönenç Gürkaynak da sosyal medyada konuyla ilgili görüşünü paylaştı.

“Bir yolda radar olduğu ve trafik polisi tarafından hız kontrolü yapıldığı konusunu selektörle birbirine haber veren sürücülerin hukuki durumunu ve hatta bunun sosyolojisini detaylıca değerlendirmeye karar verdim” diyen Gürkaynak şu ifadeleri kullandı:

“Çocukluğumda bol bol gittiğimiz Ankara-Biga-Ankara yolunda bazen babamın yaptığı bazen de bizim arabaya doğru yapılan ‘ileride radar ve hız kontrolü var, yavaş git dostum’ anlamındaki selektör iletişimini hep çok sevmişimdir. Hukuk hiçbir zaman vatandaşla vatandaşı birbirinden koparıp aralarına girebilecek kadar sevimli olamaz. O selektörün anlamı "sonra yine basarsın" değildir, "akıllı ol"dur. Bir kardeşin diğerini anne veya baba azarından kollayacak tedbiri alması yahut aynı okulda öğrenci iki yakın arkadaştan birinin diğerini öğretmen gazabından koruması anındaki kucaklaşma neyse, selektör anındaki vatandaş kucaklaşması da odur. Hatta selektör anındaki kucaklaşma daha kalitelidir. Zira birbirini bir daha asla görmeyecek ve birbirlerinin kim olduğunu bilmeyen iki yabancı, saf bir birbirine aidiyet duygusuyla anlık iletişim kurmaktadır.

Öğrendim ki, bu bayram bazı yollarda ve yerlerde polisimiz bu kucaklaşma anı ile mücadeleye girişmiş. O mücadele hem abestir hem de polisin yetki ve görevlerini aşmaktadır.”

Gürkaynak “Vatandaşın vatandaşı hukuku ihlal etmekten alıkoyması, hız sınırlarını aşmak gerekçesiyle idari para cezasına çarpılmasını engellemek amacıyla koruması ve radar uygulamasından haber vermek üzere karşı yönden gelen araçlara selektörle durumu işaret ederek bildirmesi hukuka uygundur. Polisin selektör yapan araç sahiplerine idari para cezası vermesi hukuka aykırıdır” diye belirtti.

‘Polisin para cezası verirken dayandığı mevzuat bu duruma uyarlanamaz’
Gürkaynak konuya pozitif hukuk yönünden bakıldığındaysa, polisin ilgili para cezasını verirken dayandığı mevzuatın kişinin gözle gördüğünü bir başkasına haber vererek uyarması durumuna uyarlanamayacağını dile getirdi: “O mevzuat özel teçhizat kullanmak suretiyle radar uygulamasını öğrenerek süratini düşürenlerin bu türden ekipman kullanmalarına dair düzenleme getirmektedir."

Gürkaynak devamında şu ifadeleri kullandı:

“Gerçi kanımca o düzenleme de Anayasaya aykırı ama o başka bir konu. Bu türden teçhizat kullanımına özgülenmiş mevzuatı yorum yoluyla vatandaşın vatandaşla sinyal yoluyla iletişim kurmasına uygulayanlar, zaten pozitif hukuk yönünden lafzi olarak dahi yürütülemeyecek bir yorumu yürütmüş ve mevzuatın kapsamı dışına tamamen çıkmış olur.

Konuya hukukun doğası ve doğal olan mantıki yorum çerçevesinde bir ülkede hukukun uygulamasının ne olması gerektiği yönünden bakarsak da durum değişmeyecektir. Radar uygulama alanından hemen evvel bir benzincide birbirinin aksi istikamete gitmekte olan iki şoför birbirleriyle çay içip sohbet ederken Biri diğerine "radar var, yavaş git" diyecek olsa tam o sırada tuvaletten çıkmakta olan ve bunu duyan bir polis memuru onlara idari para cezası yazabilir mi? Yazamaz. Neden? Zira, biri yönünden kurduğu cümlenin ta kendisi hukuka aykırı değildir diğeri yönünden ise henüz herhangi bir ihlal gerçekleşmemiştir. Peki bu durum seyir halinde selektörle yaşanırsa farkı nedir? Fark yoktur. İki gerçek kişi arasındaki bu türden basit iletişimin ta kendisini hukuka aykırı kılacak bir mevzuat mevcut bulunmadığı gibi bu türden bir hukuka aykırılığı icat etmeye kalkışmanın bir hukuk sistemi ve devlet için mantığı da yoktur.

Nitekim, eğer pozitif hukuk konuşacaksak, aynı devlet ve hukuk sistemi belli bir yolda radarla hız sınırı uygulaması yapıldığını haber vermekle mükelleftir. Bunu kamu görevlisinin işaretlemesi yerine vatandaşın birbiri için işaretlemesi hukuka aykırı kılınamaz. Kaldı ki, konuyu amaç yönünden inceleyecek olursak, yollara sıklıkla sahte polis arabası ve polis memuru panosu koyarak bir anlık sürat düşüşünü hedefleyen bir hukuk uygulamasının, tamamen aynı sonucu veren bir selektör yapma işleminin ta kendisini hukuka aykırı kılmaya kalkışması amaçsal anlamda da çelişkilidir.

Bu sebeplerle, Türkiye'de kırk yıldır şahit olduğum vatandaş dayanışmasının hukuka uygun olduğu ve bu bayram icat edilen uygulamanın hukuka aykırı olduğu kanaatindeyim. Selektörle kucaklaşmaya devam.”

Mevzuat ne diyor?

Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin “Araç Işıklarının Kullanılması” başlıklı 127. maddesinde “Karşı yönden gelen araç sürücülerinin ve karayolunu kullanan diğer kişilerin gözlerini kamaştıracak bütün hallerde, uzağı gösteren ışıkların yakılması yasaktır” ifadesi yer alıyor.

Kesilen cezalara dayanak gösterilen Karayolları Trafik Kanunu’nun 51. maddesinde ise “Hız sınırlarının aşılıp aşılmadığını, tespit etmekte kullanılan cihazların yerini tespit veya sürücüyü ikaz eden her türlü cihazın imalı, ithali ve araçlarda bulundurulması yasaktır” deniliyor. (Kısa Dalga)