AYM kararı: Haksız gözaltı ve tutuklamalarda tazminat miktarı arttı

Kısa Dalga - Anayasa Mahkemesi (AYM), soruşturma veya kovuşturma aşamasındaki usulsüzlükleri düzenleyen Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 141'nci maddesi uyarınca tazminat dosyalarında 2025 yılının güncel tazminat karar ve oranlarına dair iki karar yayınladı.

5271 sayılı CMK'nın ilgili maddesi; güvence altına alınan bazı hakların gözaltı, tutukluluk, arama, el koyma ve adli kontrol uygulanması gibi süreçlerde ihlal edilmesi durumunda kişilere maddi ve manevi tazminat talebinde bulunabilme hakkı veriyor.

AYM'nin yayınladığı iki kararda, bu tazminatlara ilişkin güncel rakamlar yer aldı. 2025 yılı için 1 günlük manevi tazminat 3330 TL olarak belirlendi.

Kararlarda ne denildi?

AYM'nin ilk kararında tazminat karar ve oranları 16. ve 17. maddelerde şu şekilde düzenlendi:

Md. 16: Somut başvuruya konu tazminat davasını inceleyen Ağır Ceza Mahkemesi'nin beraat kararıyla sona eren yargılama sırasında başvurucunun yedi gün süreyle gözaltında tutulması nedeniyle 1000 TL manevi tazminat ödenmesine hükmetmiştir. Bölge Adliye Mahkemesince bu miktar toplam 600 TL olarak düzeltilmiştir. Bölge Adliye Mahkemesince ödenmesine karar verilen manevi tazminat miktarı somut olayın koşullarında ve manevi tazminatın belirlenmesine ilişkin yukarıda belirtilen kriterler çerçevesinde değerlendirildiğinde -tazminata karar veren yargı merciinin karar verdiği tarih itibarıyla- Anayasa Mahkemesinin benzer durumlarda ödenmesine karar verdiği veya verebileceği tazminat miktarına göre düşüktür (Anayasa Mahkemesinin gözaltının hukukiliği ile ilgili iddialarda bir günlük gözaltı süresi için ödenmesine karar verdiği tazminat miktarı yargı merciinin karar tarihi olan 2021 yılı için asgari 800 TL, 2025 yılı için ise 3330 TL’dir). Bölge Adliye Mahkemesince hükmedilen tazminatın Anayasa Mahkemesinin benzer durumlarda verilmesine hükmettiği tazminat miktarıyla aynı olması gerekmemekle birlikte somut olayın şartlarında ödenmesine hükmedilen miktarın düşük olduğu anlaşılmıştır.

Md. 17: Açıklanan gerekçelerle, Anayasa'nın 19. maddesinin -üçüncü fıkrasıyla bağlantılı olarak- dokuzuncu fıkrasının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

AYM'nin ikinci kararındaki düzenlemeler ise 20 ve 21'nci maddelerde yer aldı:

Md. 20: Somut başvuruya konu tazminat davasını inceleyen Ağır Ceza Mahkemesi beraat kararıyla sona eren yargılama sırasında başvurucunun iki gün süreyle gözaltında tutulması nedeniyle 200 TL manevi tazminat ödenmesine hükmetmiş, Bölge Adliye Mahkemesi de tazminat miktarını 500 TL olarak belirlemiştir. Bu miktarın Anayasa Mahkemesinin benzer durumlarda ödenmesine hükmettiği ya da hükmedebileceği tazminat miktarına göre düşük olduğu ortadadır (Anayasa Mahkemesinin gözaltı tedbirinin hukukiliği ile ilgili iddialarda bir günlük gözaltı süresi için hükmettiği tazminat miktarı yargı merciinin karar tarihi olan 2022 yılı için günlük asgari 1350 TL, 2025 yılı için ise günlük asgari 3330 TL'dir) Anayasa Mahkemesinin benzer durumlarda verilmesine hükmettiği veya hükmedebileceği tazminat miktarıyla aynı olması gerekmemekle birlikte tazminat miktarının somut olayın şartlarında tazminat hakkının özünü zayıflatacak kadar düşük olduğu sonucuna varılmıştır.

Md. 21: Açıklanan gerekçelerle, Anayasa'nın 19. maddesinin -üçüncü fıkrasıyla bağlantılı olarak- dokuzuncu fıkrasının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

CMK 141'de hangi haklar düzenleniyor?

CMK 141'e göre, suç soruşturması veya kovuşturması sırasında; aşağıdaki durumları yaşayan kişilerin her biri, maddi ve manevi her türlü zararlarını devletten isteme hakkına sahipler:

• Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilenler.
• Kanuni gözaltı süresi içinde hâkim önüne çıkarılmayanlar.
• Kanuni hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma isteği yerine getirilmeden tutuklananlar.
• Kanuna uygun olarak tutuklandığı hâlde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyenler.
• Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilenler.
• Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılanlar.
• Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya bunun hemen olanaklı bulunmadığı hâllerde sözle açıklanmayanlar
• Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyenler.
• Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilenler.
• Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, koşulları oluşmadığı halde el konulan veya korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyenler.
• Yakalama, adli kontrol veya tutuklama işlemine karşı Kanunda öngörülen başvuru imkânlarından yararlandırılmayanlar.
• Konutunu terk etmemek veya uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla hastaneye yatmak dâhil, tedavi veya muayene tedbirlerine tâbi olmak ve bunları kabul etmek şeklindeki adli kontrol yükümlülükleri uygulandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilenler.

Boykot soruşturması: Gözaltındaki 11 kişi adli kontrol şartıyla serbest

AYM'nin emsal kararı: Boykot çağrısına tazminat davası açılamaz!

Mahir Polat'ın avukatı: Adli Tıp Kurumu raporunun hazırlanması bekleniyor

Adalet Bakanına göre her şey yolunda: 'Yargı bağımsız, işkence yok'