Çevreyi kirletenlere 913 milyon TL ceza, 227 tesiste durdurma işlemi

Kısa Dalga - Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer'in plastik atık ithalatıyla ilgili sorularını yanıtlayan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, çevreyi kirlettiği tespit edilen işletmeler veya kişiler hakkında 913 milyon TL ceza kesildiğini ve 227 tesiste durdurma işlemi yapıldığını açıkladı.

Kurum, Gürer’in soru önergesine verdiği yanıtta, geri kazanımı mümkün olmayan atıkların ve çöplerin ithalatı ile bertaraf amaçlı atıkların ithalatının yasak olduğunu kaydetti.

Türkiye gümrük bölgesine girecek atıkların ithalatı sırasında da uygunluk denetimi yapıldığını aktardı. Kurum’un açıklamalarına göre, kontrol ve incelemeler neticesinde, ithalatı uygun bulunmayan atıklara onay verilmiyor.

Kota aşımı yapan, mevzuata aykırı şekilde geri kazanım faaliyeti gerçekleştiren veya uygunsuz olarak atık döktüğü tespit edilen tüm gerçek veya tüzel kişiliği haiz tesislere ve şahıslara Çevre Kanununun ilgili maddeleri gereğince men kararı ya da ülkeye geri gönderilmesi şeklinde idari yaptırımlar uygulanıyor.

Atık ithalatı nasıl gerçekleşiyor?

Kurum’un yanıtları şöyle:

“Ülkemizde tehlikesiz atık ithalat işlemleri, Ticaret Bakanlığı tarafından her yıl yayımlanan 'Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atıkların İthalat Denetimi Tebliği' ve Bakanlığımız tarafından düzenlenen 'Atık İthalatı Uygulama Genelgesi' kapsamında gerçekleştirilmektedir.

“Mezkur mevzuat kapsamında atık plastik haricinde geri dönüştürülmek üzere metal hurda, atık kağıt, atık cam, tekstil atıkları vb. gibi atık çeşitleri de ithal edilip ekonomik değere haiz ürünler elde edilmektedir.

Denetim var mı?

“Türkiye gümrük bölgesine girecek atıkların ithalatı sınır gümrük idaresinin bulunduğu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüklerinden uygunluk belgesi alınması koşuluyla, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından Geçici Faaliyet Belgesi veya Çevre İzin ve Lisans Belgesi alan geri kazanım tesislerine sahip sanayiciler tarafından yapılmaktadır.

İthalatı yapılmak istenen atıkların gümrük işlemleri başlamadan önce, sınır gümrüğünden bulunan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüklerimizin uzman personellerince atığın uygunluk denetimi yapılmaktadır. Uygun bulunmayan atıkların ithalatına izin verilmeyerek mahrece iade işlemleri başlatılmaktadır. Aynı zamanda Bakanlığımız ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüklerimizin rutin denetimleri ile geri dönüşüm tesisleri denetlenmektedir.

“Söz konusu tehlikesiz atıkların ithalatı, 20 ildeki Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüzce fiziki denetimler ve belge kontrolü yapılmak suretiyle radyasyon panellerinin olduğu 31 adet ihtisas (sınır) gümrüğünde gerçekleştirilebilmektedir.

Nasıl takip ediliyor?

“Atık ithalatının yurtiçi toplama faaliyetlerini olumsuz yönde etkilememesi amacıyla 2020 yılı itibarıyla atık ithalatında kota uygulamasına geçilmiştir. Atık geri kazanım tesislerinin kapasiteleri üzerinden verilen ithalat izin kotası kapsamında, tesislerin üretim kapasitelerinin en fazla yüzde 50’si kadar atık ithalatı yapmalarına izin verilmektedir.”

Kurum, aynı zamanda yapılan mevzuat düzenlemeleri ile 2021 yılı başında karışık türde plastiklerin ithalatı yasaklandığını da belirterek, şöyle devam etti:

"Bununla birlikte; plastik atık gruplarının ithalatını yapacak tesislere ek kriterler getirilmiş olup, plastik atık ithalatı yapan geri kazanım tesislerine çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla mali teminat zorunluluğu, ilave belgelendirme kriterleri ve tesis kriterleri getirilmiş, ithal edilecek atıkların gümrükten tesise varıncaya kadarki süreç mobil atık taşıma sistemi (MoTAT) ile takip edilmeye başlanmıştır. Ayrıca, ithal edilecek plastik atıklardaki kontaminasyon yüzde 1 ile sınırlandırılmıştır.

“Plastik atık ithalatı geri dönüşüm amaçlı yapılmakta olup, yakma ve bertaraf amaçlı plastik atık ithalatı yasaktır. Geri dönüşüm tesislerinin proses verimleri bakiye atık yönetim planları ve gerçekleşme raporları ile takip edilmektedir. Geri dönüşüm prosesinden çıkan bakiye atıklar geri kazanım amaçlı başka bir geri dönüşüm tesisine veya bertaraf için lisanslı tesislere gönderilmektedir.

“Sadece ithal edilen atıklar değil iç piyasada toplanan atıkların da doğaya terk edilmesi ve çevreye zarar verecek şekilde yakılması yasaktır. Ülkemizde faaliyet gösteren geri dönüşüm tesislerini Bakanlığımız çevre izinleri portalı olan Entegre Çevre Bilgi Sisteminde yer alan Çevre İzin ve Lisans (e-izin) sitemindeki sorgulama yapılabilmektedir.

“Tüm atık yönetimine ilişkin süreçte; söz konusu atık işleme tesisleri, atıkların Türkiye gümrük bölgesine gireceği ihtisas (sınır) gümrük kontrol noktalarında incelemeler başta olmak üzere Bakanlığımız ve 81 İl Müdürlüğümüzde görevli denetim elemanları tarafından ani, şikayet veya planlı denetim programları kapsamında sürekli denetlenmekte ve izlenmektedir."

Gürer ne sormuştu?

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, Türkiye'nin plastik atık ithalatına ilişkin verdiği soru önergesinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum'un yanıtlaması istemiyle şu soruları sormuştu:

Çin'in 2018'de plastik atık ithalatını yasaklamasının ardından, Türkiye'nin bu atıkların en büyük alıcılarından biri haline gelmesi nasıl bir çevre politikasıyla örtüşmektedir?
İthal edilen plastik atıkların geri dönüşüm süreçleri uluslararası standartlara uygun mudur? Geri dönüşüm oranları ve bu süreçlerde ortaya çıkan atık miktarları nasıl izlenmektedir?
Türkiye'de ithal edilen atıkların depolama ve işleme süreçlerinde denetimler yeterince etkili mi?
Kaçak depolama veya düzensiz bertaraf edilen atıklarla ilgili tespit edilen ihlallerin sayısı nedir?
Türkiye'nin atık ithalatını sınırlandırmak veya tamamen durdurmak için Avrupa Birliği'yle yaptığı anlaşma veya görüşmeler var mıdır? Eğer yoksa bu yönde bir politika değişikliği planlanmakta mıdır?
Atık ithalatının çevresel etkilerinin azaltılması için hangi adımlar atılmaktadır? Türkiye'ye gönderilen atıkların düzenli olarak kontrol edildiği ve uluslararası denetimlere tabi tutulduğu söylenebilir mi?
Türkiye'nin kendi plastik atıklarını yönetim ve geri dönüşümde yaşadığı zorluklar göz önünde bulundurulduğunda, ek ithalatın ülkenin çevresel sürdürülebilirliği üzerindeki etkisi nasıl değerlendirilmektedir?

Plastik çöp dosyası: En çok İngiltere’den çöp alıyoruz, İsrail de listede